Mark Mazower

Οσα δεν είπες

Μτφ. Παλμύρα Ισμυρίδου,

Εκδ. Αγρα, 2018, σελ. 440

Τιμή: 19,90 ευρώ

Ο άγγλος ιστορικός, που έχει αποδείξει το ειδικό ενδιαφέρον του για τη σύγχρονη ελληνική Ιστορία, ανασυνθέτει την ιστορία των προγόνων του από την εποχή της προεπαναστατικής Ρωσίας ώς την άφιξη στα περίχωρα του Λονδίνου και, παράλληλα, συγκεντρώνει θραύσματα από τη μεγάλη Ιστορία του 20ού αιώνα. Το οδοιπορικό του είναι ένα οδοιπορικό μνήμης, απωλειών και πένθους, στη διάρκεια του οποίου θρηνεί τον πατέρα του Μπιλ (1925-2009), αλλά και το χαμένο Λονδίνο στο οποίο μεγάλωσε.

Βολταίρος

Ποίημα για την καταστροφή της Λισαβόνας

Μτφ. Μίλτος Φραγκόπουλος, εκδ. Πόλις, 2018, σελ. 96

Τιμή: 12 ευρώ

Ο σεισμός που μετέτρεψε σε ερείπια τη Λισαβόνα την 1η Νοεμβρίου του 1755 «ενέπνευσε» τον Βολταίρο για το ποίημα του τίτλου (το οποίο ο Μίλτος Φραγκόπουλος μεταφέρει σε δεκαπεντασύλλαβο), αλλά και για μια φιλοσοφική πολεμική. Με τον τρόπο του ο γάλλος στοχαστής βάζει στο στόχαστρό του την αντίληψη ότι «Ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος δυνατός», επειδή είναι σχεδιασμένος από τη θεϊκή σοφία. Εναντιώνεται έτσι στον Λάιμπνιτς και τον Πόουπ, αλλά και –μετά τη δημοσίευση –στον Ρουσό. Η δίγλωσση έκδοση (γαλλικά – ελληνικά) περιέχει, εκτός άλλων, επισημειώσεις του ποιητή και του μεταφραστή, καθώς και σημείωμα του καθηγητή Μισέλ Ντελόν για τα ποίημα, μεταφρασμένο από τον Γιώργο Φαράκλα.

Γιάννης Μαρής,

Γιώργος Α. Λεονταρίτης

Σφαίρες για τον αρχιεπίσκοπο

Εκδ. Αγρα, 2018, σελ. 96

Τιμή: 10 ευρώ

Κι όμως ο μετρ του «αθηναϊκού αστυνομικού μυθιστορήματος» εφαρμόζει την τεχνική του σασπένς στη μόνη φόρμα που μπορεί να ξεπεράσει τη μυθοπλασία: στην πραγματικότητα –εν προκειμένω του κυπριακού Ελληνισμού. Ο Γιάννης Μαρής συνθέτει το χρονικό της επίθεσης στον Μακάριο το 1973, η οποία άνοιξε την τελική αυλαία στην κυπριακή τραγωδία, και ο αρχιεπίσκοπος καταθέτει τη δική του μαρτυρία στον συγγραφέα. Ο δημοσιογράφος Γιώργος Λεονταρίτης, παράλληλα, δίνει άγνωστα στοιχεία για την εποχή που η ελληνική χούντα ήθελε να ξεμπερδεύει με τον «Κάστρο της Μεσογείου».

Ντάνιελ Μέντελσον

Μια οδύσσεια

Ενας πατέρας, ένας γιος, ένα έπος

Μτφ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου,

εκδ. Πατάκη, 2018, σελ. 484

Τιμή: 18,80 ευρώ

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Μέντελσον καταφέρνει να γοητεύσει και να συγκινήσει τους αναγνώστες του συνδυάζοντας τις προσωπικές αναμνήσεις, την «περιήγηση» σε ιδρυτικά κείμενα της δυτικής λογοτεχνίας και τη δεξιοτεχνική αφήγηση για τις καθημερινές στιγμές που περνούν και χάνονται. Αλλά σ’ αυτό το βιβλίο περιγράφει τη σχέση με τον πατέρα του με αφορμή την κοινή κρουαζιέρα τους από την Τροία ώς την Ιθάκη και την οργάνωση ενός σεμιναρίου για το ομηρικό έπος. Μέχρι να φτάσει στο τελικό κεφάλαιο («Σήμα») θα έχουν προηγηθεί απολογισμοί, επανενώσεις, απογοητεύσεις και αναγνωρίσεις. Μια δική τους οδύσσεια πάνω στα ίχνη –λογοτεχνικά και ιστορικά –της ομηρικής.

John Locke

Δεύτερη πραγματεία περί κυβερνήσεως

Εισ. – μτφ. – σχόλια Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2018, σελ. 304

Τιμή: 20 ευρώ

Μόνο σημαντική μπορεί να θεωρείται η έκδοση ενός κομβικού τίτλου για την ιστορία του φιλελευθερισμού ως πολιτικής ιδεολογίας, ειδικά όταν «η απουσία του Τζον Λοκ από τη σύγχρονη ελληνική παιδεία είναι αξιοσημείωτη», καταπώς επισημαίνει ο μεταφραστής και επιμελητής της έκδοσης Πασχάλης Κιτρομηλίδης, ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στο έργο επιχειρείται ο επαναπροσδιορισμός βασικών εννοιών της πολιτικής θεωρίας, όπως η φυσική κατάσταση των ανθρώπων, η ιδιοκτησία, το κοινωνικό συμβόλαιο, οι θεσμοί της πολιτείας, οι σχέσεις των εξουσιών μεταξύ τους. Συνοδεύεται από εισαγωγική μελέτη 55 σελίδων και πλούσιες βιβλιογραφικές αναφορές.

Kevin Andrews

Η πτήση του Ικαρου

Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα του Εμφυλίου

Μτφ. Δέσποινα Ρισσάκη, εκδ. Παπαδόπουλος, 2018, σελ. 350

Τιμή: 19 ευρώ

Ο γεννημένος το 1924 στο Πεκίνο Αγγλος Κέβιν Αντριους φτάνει στην Ελλάδα το 1947 και για τα επόμενα τέσσερα χρόνια εκπονεί μελέτη για τα βυζαντινά, τα φραγκικά, τα τουρκικά και τα ενετικά φρούρια στην Πελοπόννησο («Castles of the Morea»). Τις αναμνήσεις του από την απομονωμένη Ελλάδα και τις εμπειρίες του με τους ποιμενικούς πληθυσμούς, τους πρόσφυγες και τις παραστρατιωτικές οργανώσεις τις μεταφέρει αργότερα στην «Πτήση του Ικαρου», μία ακόμη ψηφίδα στην παραγνωρισμένη μέχρι σήμερα «λογοτεχνία των μαρτυριών».

Mary Beard

Γυναίκες και εξουσία

Μτφ. Κατερίνα Σχινά,

εκδ. Μεταίχμιο, 2018, σελ. 136

Τιμή: 11 ευρώ

Από την απαγόρευση λόγου που επιβάλλει ο Τηλέμαχος στη μητέρα του Πηνελόπη στην «Οδύσσεια» (ραψωδία α) ώς τον διαδικτυακό ρατσισμό και σεξισμό εις βάρος της Χίλαρι Κλίντον (αλλά και της ίδιας της συγγραφέως), η κλασικίστρια Μαίρη Μπίαρντ επιχειρεί μια αναδρομή στο φαινόμενο της κακομεταχείρισης των γυναικών στη δημόσια σφαίρα. Παράλληλα υπογράφει ένα «μανιφέστο» (ο υπότιτλος του βιβλίου) για το ιερό δικαίωμα έκφρασης που η ίδια η κοινωνία οφείλει να προασπίζεται για όσες βρίσκονται στο έλεός της. Η Μπίαρντ ανατρέχει όχι μόνο στην ιστορία της δυτικής λογοτεχνίας, αλλά και στη ζωγραφική, την πολιτική ιστορία, ώς τις πρόσφατες μεγάλες προεκλογικές εκστρατείες όπου συμμετείχαν γυναίκες.

Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος

Εμφύλιες μάχες ιδεών

Ο ιδεολογικός εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα, 1946-1960

Εκδ. Επίκεντρο, 2018, σελ. 304

Τιμή: 16 ευρώ

Η ιδεολογική προπαγάνδα του ΚΚΕ, ο διαχωρισμός των πνευματικών ανθρώπων και των συγγραφέων σε «στρατόπεδα», ο πόλεμος της αδελφότητας «Ζωή» με τους έλληνες κομμουνιστές, η πολιτιστική ζωή στην Ελλάδα τις δεκαετίες 1950 και 1960, η στάση της κομματικής ιντελιγκέντσιας απέναντι στη φίμωση των ελευθεριών στην πρώην ΕΣΣΔ. Ακόμη και αν οι μάχες ιδεών μοιάζουν «παγωμένες» σε ένα απώτατο παρελθόν, η ιδεολογική επανάχρησή τους στις ημέρες μας τις καθιστά τουλάχιστον αξιοπρόσεκτες για μια αναψηλάφηση. Την επιχειρεί με δημοσιογραφικά κριτήρια, ερευνητική επιμονή και κατάλληλη βιβλιογραφία ο δημοσιογράφος Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος, που σημειώνει σχετικά: «Οι πιο αδικημένοι της μετεμφυλιακής εποχής είναι οι με ανεξάρτητη σκέψη αριστεροί διανοούμενοι και λογοτέχνες».

Χρήστος Χρηστίδης

Ανένδοτος Αγώνας

Εκδ. Επίκεντρο, 2018, σελ. 309

Τιμή: 16 ευρώ

Επιλέγοντας το 1961 ως annus horribilis για τις κοινωνικές μεταλλαγές στη μεταπολεμική Ελλάδα, ο διδάκτορας Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών επιστρέφει στη μελέτη του Ανένδοτου Αγώνα. Είναι ένα στρατηγικό εγχείρημα της Ενωσης Κέντρου για να αποδυναμώσει την ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή και, παράλληλα, ένας «αντιδραστήρας» που επιταχύνει πολιτικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς. Ο Χρήστος Χρηστίδης βασίζεται στις δημοσιευμένες πηγές, αλλά και σε αδημοσίευτα αρχεία πρωταγωνιστών της εποχής, όπως και σε συνεντεύξεις με αυτούς (εκτός άλλων με τους Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, Λεωνίδα Κύρκο, Απόστολο Κακλαμάνη, Γεώργιο Ράλλη, Αναστάσιο Πεπονή, Γεώργιο Αλέξανδρο Μαγκάκη, Αδαμάντιο Πεπελάση, Βιργινία Τσουδερού). Μια εντυπωσιακή συμβολή στη γενικότερη βιβλιογραφία για τη δεκαετία του 1960 από έναν νεαρό επιστήμονα, εξοικειωμένο με τις προδιαγραφές της σύγχρονης διεθνούς ιστοριογραφίας.

Κονσταντίν Λεόντιεφ,

Βλαντίμιρ Σολοβιόφ

Το Βυζάντιο στη Ρωσία

Μτφ. Ολέγ Τσιμπένκο, εκδ. Καστανιώτη, 2018, σελ. 306

Τιμή: 14,84 ευρώ

Ο τόμος περιλαμβάνει δύο «άγνωστα» δοκίμια για την ιδέα περί Βυζαντίου από δύο κορυφαίους ρώσους στοχαστές. Στο δοκίμιο «Ο βυζαντινισμός και οι Σλάβοι» (1875) ο Λεόντιεφ, που έζησε ως δραγουμάνος του ρωσικού προξενείου στα Χανιά της Κρήτης, στην Αδριανούπολη και στα Ιωάννινα, ανακαλεί το Βυζάντιο σαν ένα ιδεώδες που διέγραψε τον πλήρη κύκλο του στο παρελθόν. Διαισθάνεται, λοιπόν, τον βυζαντινισμό του ενστικτωδώς κατά τη διαμονή του στον κόσμο της ελληνικής Ανατολής, πρόσληψη που με τη σειρά της τον βοηθά να αντιληφθεί με διαφορετικό τρόπο τη ρωσική αρχαιότητα. Στο δοκίμιο «Ο βυζαντινισμός και η Ρωσία» (1896) ο Σολοβιόφ αντικρούει τον Λεόντιεφ, καθώς μισεί την ιδέα του βυζαντινισμού έχοντας στραφεί στον καθολικισμό.

Μιχάλης Ιγνατίου,

Κώστας Παπαϊωάννου

Οι έξι θάνατοι του Τζωρτζ Πολκ

Εκδ. Πατάκη, 2018, σελ. 456

Τιμή: 17,90 ευρώ

Κατά τον Χέγκελ, η Ιστορία είναι το μεγαλύτερο δικαστήριο της ανθρωπότητας. Το αξίωμα μένει να επιβεβαιωθεί στην περίπτωση του αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ, απεσταλμένου του CBS, το πτώμα του οποίου βρέθηκε από έναν βαρκάρη να πλέει στις 16 Μαΐου 1948 στον Θερμαϊκό. Σύμφωνα με τις τότε ενδείξεις, είχε δολοφονηθεί μία εβδομάδα πριν (οπότε και χάθηκαν τα ίχνη του) με μια σφαίρα «εξ επαφής» στο πίσω μέρος του κεφαλιού και ήταν δεμένος χειροπόδαρα. O επί σειρά ετών ανταποκριτής ελληνικών Μέσων στις ΗΠΑ Μιχάλης Ιγνατίου και ο πρώην εκδότης του «Ποντικιού» και ερευνητής της υπόθεσης Κώστας Παπαϊωάννου περιγράφουν το ιστορικό και δικαστικό θρίλερ της εποχής, όταν η Ελλάδα είχε αποκτήσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις Ηνωμένες Πολιτείες από την άνοιξη του 1947 λόγω της αμερικανικής βοήθειας για την ανασυγκρότηση της χώρας με το Δόγμα Τρούμαν και την εξαγγελία του Σχεδίου Μάρσαλ, καθώς και του Εμφυλίου, ο οποίος έπρεπε να τερματιστεί με «την συντριβήν των κομμουνιστοσυμμοριτών». Εβδομήντα χρόνια μετά, το μόνο σενάριο για τη δολοφονία παραμένει το «κατασκευασμένο», σύμφωνα με το οποίο ο δημοσιογράφος της «Μακεδονίας» Γρηγόρης Στακτόπουλος κατέδωσε τον εαυτό του και τα κομμουνιστικά στελέχη της Θεσσαλονίκης Αδάμ Μουζενίδη και Βαγγέλη Βασβανά.

Sheila Fitzpatrick

Οι σύμβουλοι του Στάλιν

Μτφ. Γιώργος Μπαρουξής, εκδ. Μεταίχμιο, 2018, σελ. 645

Τιμή: 19,90 ευρώ

Χωρίς να μετακινεί τον Στάλιν από το επίκεντρο της ευθύνης όσον αφορά τα εγκλήματα του καθεστώτος και τη χάραξη των βασικότερων πολιτικών, η κορυφαία ιστορικός περιγράφει τη δράση του στενού κύκλου συνεργατών του. Από το τέλος της δεκαετίας του 1920 ώς τον θάνατο του δικτάτορα –και με κομβικό σημείο τη συνεργασία όλων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο –η Φιτζπάτρικ σκιαγραφεί το μοίρασμα της εξουσίας, τις αλληλεξουδετερώσεις, τα πισώπλατα μαχαιρώματα και τα ταπεινά κίνητρα δράσης που περιβάλλονταν με τον ιδεολογικό μανδύα. Ξεχωριστό ενδιαφέρον προφανώς παρουσιάζει και η στάση των πρώην «φίλων» κατά τη διάρκεια της περίφημης αποσταλινοποίησης και μετά, όπου πρωταγωνίστησε ο Χρουστσόφ: ο παλιός προστατευόμενος του Στάλιν που έκρυβε ένα κοφτερό μυαλό κάτω από την όψη του «απλού χωρικού».

Oleg V. Khlevniuk

Στάλιν

Μια νέα βιογραφία

Μτφ. Πέτρος Γεωργίου, εκδ. Πατάκη,

2018, σελ. 479

Τιμή: 19,90 ευρώ

Με βασικό του εργαλείο τα νεότερα αρχεία της ρωσικής Ιστορίας, ένας από τους κορυφαίους ερευνητές –αποδεκτός σε Δύση και Ρωσία –φιλτράρει συγκρουόμενες θεωρήσεις για τον σοβιετικό ηγέτη επιμένοντας ότι η δίψα για εξουσία –και όχι η ιδεολογία –οδήγησε στη διαμόρφωση του δικτατορικού καθεστώτος. Απαντάει, παράλληλα, σε ερωτήματα που μέχρι σήμερα απασχολούν την ιστοριογραφία, χωρίς να δίνει πάντα τελεσίδικες απαντήσεις. Αξιοποιώντας μέχρι τέλους τη συνύπαρξη ιστορικού πλαισίου και αφηγηματικής «ψυχής», όπως την ορίζει ο ίδιος. Προφανώς ένας τίτλος αναφοράς για τη σταλινική βιβλιογραφία.

Keith Lowe

Ο φόβος και η ελευθερία

Μτφ. Δημήτρης Σταυρόπουλος, εκδ. Ψυχογιός, 2018, σελ. 638

Τιμή: 18 ευρώ

Αν στον «Ολεθρο» (από τις ίδιες εκδόσεις) πρόσφερε μια ολοκληρωμένη εικόνα της Ευρώπης ακριβώς τη στιγμή μετά την καταστροφή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στο «Ο φόβος και η ελευθερία» ο Λόου ανατέμνει την «κληρονομιά» του πολέμου στις παραστάσεις του σύγχρονου κόσμου. Με τον καλύτερο τρόπο του storytelling ο ιστορικός περιγράφει τις νέες τεχνολογίες των επιστημόνων, τα νέα κοινωνικά μοντέλα που οραματίστηκαν –ή υπονόμευσαν –οι πολιτικοί, τους αγώνες για ανεξαρτησία που ξέσπασαν σε διάφορα σημεία του πλανήτη. «Ηταν εποχή τρόμου αλλά και θαυμάτων, που ο απόηχός της ανιχνεύεται στον προβληματισμό τού σήμερα για τον εθνικισμό, το Μεταναστευτικό και την παγκοσμιοποίηση».

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου

Η κίνηση του εκκρεμούς, άτομο και κοινωνία στη νεότερη ελληνική πεζογραφία: 1974-2017

Εκδ. Πόλις, 2018, σελ. 904

Τιμή: 30 ευρώ

Με σημείο εκκίνησης το 1974 και την εμφάνιση του «Κιβωτίου» του Αρη Αλεξάνδρου, ο κριτικός λογοτεχνίας «αφηγείται» τις παράλληλες –και συγκρουσιακές –διαδρομές του ιδιωτικού και του συλλογικού στην ελληνική λογοτεχνία από τη Μεταπολίτευση ώς τις ημέρες μας. Ακόμη και αν δεν συνιστά μια «ιστορία της κριτικής», κατά την υπόδειξη του Παναγιώτη Κονδύλη, ο τόμος αποθησαυρίζει τα κυρίαρχα ρεύματα, τις ιδεολογικές μεταμορφώσεις και τη γλωσσική εξέλιξη τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Καταγράφονται οι σημαντικότεροι τίτλοι κάθε χρονιάς, ενώ η κριτικογραφία της εποχής διασώζεται στις απαραίτητες υποσημειώσεις κάθε κεφαλαίου.

Eric Weiner

Η γεωγραφία της μεγαλοφυΐας

Μτφ. Νέστορας Χούνος,

εκδ. Τραυλός, σελ. 512

Tιμή: 19,90 ευρώ

Και μετά τη «Γεωγραφία της ευτυχίας» η «Γεωγραφία της μεγαλοφυΐας». Με άλλα λόγια, εάν ο Ντα Βίντσι γεννιόταν στην Καλκούτα, θα γινόταν αυτό που όλοι γνωρίζουμε; Ο ανταποκριτής του δημόσιου αμερικανικού ραδιοφωνικού δικτύου NPR αναζητεί το μυστικό της μεγαλοφυΐας «ταξιδεύοντας» μέσω της αφήγησης από την αρχαία Αθήνα (στα βήματα του Πλάτωνα, του Σωκράτη και του Αριστοτέλη), τη Χανγκζού στην Κίνα (που κατά τη διάρκεια της δυναστείας Σονγκ, 960-1279 μ.Χ., ήταν η πιο καινοτόμος πόλη στον κόσμο), τη Φλωρεντία του 15ου αιώνα, το Εδιμβούργο του 18ου, την Καλκούτα του 19ου και τη Βιέννη του 20ού, για να καταλήξει στο σημερινό Πάλο Αλτο, τη Σίλικον Βάλεϊ της Καλιφόρνιας.

Devin E. Naar

Η Θεσσαλονίκη των Εβραίων

Mτφ. Χρήστος Γεμελιάρης,

εκδ. Αλεξάνδρεια, σελ. 400

Tιμή: 25 ευρώ

Αξιοποιώντας τις μαρτυρίες, τα αρχεία και, τελικά, τη «φωνή» των ίδιων των Εβραίων, ο Ντέβιν Νάαρ επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη του 1912, όταν η πόλη ενσωματώνεται στην Ελλάδα και οι Εβραίοι αναγκάζονται να επαναπροσδιορίσουν την κοινότητά τους, τη θέση και τη στάση τους ως πολιτών ενός νεοσύστατου έθνους – κράτους (άλλοτε ως σιωνιστές, αφομοιωτικοί ή σοσιαλιστές). Για να συγκεντρώσει το σπάνιο και ομολογουμένως ενδιαφέρον υλικό του, ο συγγραφέας ταξίδεψε από τη Νέα Υόρκη ώς την Ιερουσαλήμ και τη Μόσχα, προκειμένου να ξεθάψει αρχεία που είχαν κάποτε κατασχεθεί από τους Ναζί, γραμμένα στα λαντίνο, τα ελληνικά, τα γαλλικά και τα εβραϊκά.

René Girard

Βία και θρησκεία: αιτία Ή αποτέλεσμα,

Mτφ. Αντώνιος Καλατζής, εκδ. Νήσος, επίμετρο Βόλφγκανγκ Παλάβερ, σελ. 118

Tιμή: 10 ευρώ

Θα μπορούσε να σταθεί και ως εισαγωγή για τον αναγνώστη που εισέρχεται για πρώτη φορά στο ερμηνευτικό σχήμα του εκλιπόντος κορυφαίου ανθρωπολόγου Ρενέ Ζιράρ. Σύμφωνα με τη μιμητική θεωρία –περί αυτού πρόκειται -, εξηγεί την ανάδυση της βίας, τη σύνδεσή της με τη θρησκεία, την ανθρώπινη συμπεριφορά, αλλά και την άνοδο του ξενοφοβικού λαϊκισμού: οι επιθυμίες των ανθρώπων δεν είναι αυτόφωτες, αλλά ετερογενείς. Και όσο δεν υποχωρεί κάποια από τις εμπλεκόμενες πλευρές στη διεκδίκηση του ίδιου αντικειμένου του πόθου τόσο περισσότερο απλώνεται η βία (σαν μολυσματικός ιός, όπως λέει ο Ζιράρ). Ολα αυτά από έναν δεινό γνώστη των τραγικών, της Βίβλου, του Ηράκλειτου, του Νίτσε και του Φον Κλαούζεβιτς.

Τελευταία Νέα