Μεγάλες και μικρές, ελληνικές ιδέες

Γκόλφω Μαγγίνη

Κίνησις, Βίος, Καιρός, Τέχνη, Πόλις. Φαινομενολογικές προσεγγίσεις

Εκδ. Πατάκης, 2018, σελ. 526

Τιμή: 25 ευρώ

Για το μόνο που δεν μπορούμε να παραπονεθούμε σ’ αυτή τη χώρα είναι πως δεν έχουμε σύγχρονη φιλοσοφική παραγωγή. Η Γκόλφω Μαγγίνη είναι μια σταθερή διαχρονικά συνιστώσα αυτής της προσπάθειας. Εδώ εκ πρώτης όψεως φαίνεται να αναλύονται οι ιδέες τεσσάρων μειζόνων φαινομενολόγων όπως ο Μάρτιν Χαϊντέγκερ, η Χάνα Αρεντ, ο Γιαν Πατότσκα και ο Μισέλ Ανρί. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Η συγγραφέας κρατώντας επιδέξια στα χέρια της το πινέλο της βαθιάς γνώσης της αριστοτελικής σκέψης και του Χούρσελ ζωγραφίζει πάνω στον καμβά των απόψεων των τεσσάρων για την κίνηση, τον βίο και τη βιοπολιτική, τον χρόνο και το είναι, την ελληνική πόλη, αλλά και για θέματα περισσότερο άμεσα πολιτικά, όπως η πολιτική θεμελίωση της σύγχρονης Ευρώπης. Το δύσκολο σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να μην πέσει κανείς στον συγκρητισμό και η συγγραφέας κατορθώνει ν’ αποφύγει με άψογο τρόπο αυτή την παγίδα. Δύσκολο κείμενο, αλλά από τη στιγμή που ο αναγνώστης το αποκωδικοποιήσει, προσφέρει φιλοσοφική και αισθητική συνάμα απόλαυση.

Βίκυ Καραφουλίδου

«…της μεγάλης ταύτης ιδέας…». Οψεις της εθνικής ιδεολογίας 1770-1854

Εκδ. Πόλις, 2018, σελ. 416

Τιμή: 20 ευρώ

Η Μεγάλη Ιδέα εκκινεί το 1844. Η συγγραφέας όμως παρακολουθεί την από το 1770 πορεία των ιδεών της συγκρότησης του ελληνικού εθνικισμού και της εθνικής ιδεολογίας που οδήγησαν σ’ αυτήν. Αντιθέτως, από μια ρηχή προσέγγιση που βλέπει τον ελληνικό εθνικισμό να φύεται μόνο μέσα σε στενά χωρικά πλαίσια εδώ βλέπουμε πως ο ελληνικός εθνικισμός κινείται στη «μεθόριο συνάντησης των ευρωπαϊκών ιδεών και της οθωμανικής εμπειρίας». Η μελέτη παρακολουθεί τις ιδέες πολλών σημαντικών ελλήνων διανοητών της περιόδου, που εμπνέονται από τις ιδέες του Διαφωτισμού αλλά κινούνται και στον διπλό άξονα της αρχαιότητας και της χριστιανικής πίστης. Ολα αυτά, καταλήγει η μελέτη, μάς οδηγούν στο συμπέρασμα της πολυσημίας της εθνικής ιδεολογίας της Μεγάλης Ιδέας που δεν επιτρέπει να μιλάμε για μονοσήμαντα ιδεολογικά φορτία. Πολύ περισσότερο με δεδομένο ότι η ελληνική εθνική ιδεολογία γεννάται την περίοδο της ανάπτυξης του ρομαντισμού. Η Καραφουλίδου παίρνει με σταθερό χέρι τη σκυτάλη από μια σειρά ελλήνων ιστορικών που με σοβαρότητα παρακολουθούν την πορεία της κίνησης των ιδεών του σύγχρονου Ελληνισμού.

Σταύρος Τσακυράκης

Εκδ. Μεταίχμιο, 2018, σελ. 120

Τιμή: 9,90 ευρώ

Το βιβλίο αυτό είναι η απομαγνητοφώνηση μιας συζήτησης που έγινε στις 17 Νοεμβρίου 2017 στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Μεταξύ πολλών άλλων ο συνταγματολόγος και παρεμβατικός διανοούμενος Σταύρος Τσακυράκης αναφέρθηκε στη μετεμφυλιακή περίοδο και στην αποτυχία των νικητών να διαχειριστούν τη νίκη τους, στο ελληνικό πολιτικό σύστημα των δεκαετιών του ’50 και του ’60, στους αναγκαίους συμβιβασμούς που δεν έγιναν ποτέ, στην αντίσταση στη δικτατορία και τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια τα οποία εν πολλοίς διαμόρφωσαν την εικόνα της σημερινής Ελλάδας. Στο στόχαστρο της κριτικής του τίθενται το συντεχνιακά διαρθρωμένο συνδικαλιστικό κίνημα, η λειτουργία τους κράτους, των πανεπιστημίων μας, ο τρόπος που γίνεται ο δημόσιος διάλογος στην Ελλάδα και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο ασκείται η δικαιοσύνη. Μεταξύ των θεμάτων που συζητήθηκαν ήταν και η άδεια στον Κουφοντίνα, με τον Τσακυράκη να υποστηρίζει ότι σε περίπτωση που υπάρχει κίνδυνος ένας αποφυλακισθείς να συντελέσει νέα εγκλήματα, δεν πρέπει να του δίνεται άδεια ακόμη και αν πληρούνται κάποιες τυπικές προϋποθέσεις. Μια θέση που αμφισβητείται από άλλους φιλελεύθερους.

Μαρία Ευθυμίου, Μάκης Προβατάς

Εκδ. Πατάκης, 2018, σελ. 283

Τιμή: 13,30 ευρώ

Η ιστορικός, αναπληρώτρια καθηγήτρια Μαρία Ευθυμίου με τον δημοσιογράφο Μάκη Προβατά μας προσκαλούν σε μια συζήτηση όπου η Ιστορία παίζει τον ρόλο μιας αλαφροΐσκιωτης ερωμένης, η οποία μας αποκαλύπτει πολλά για τον εαυτό μας. Η ιστορικός εξομολογείται την αγάπη της για την Ιστορία, αλλά και αποκαλύπτει πώς αυτή καθόρισε τη ζωή της, τα επιστημονικά, αλλά και τα προσωπικά της πιστεύω. Σε μια συναρπαστική διαδρομή μόνο λίγων χιλιομέτρων η –και –ορειβάτισσα ιστορικός μας παίρνει από το χέρι για να μας ανεβάσει αρχικά στη βαθιά πηγή της ζωής της ανθρωπότητας, στην Αρχαιότητα. Εκεί συναντάμε και συνομιλούμε με τους αρχαίους Ελληνες, τους Ρωμαίους, αλλά και τον ντυμένο ελληνορωμαϊκά χριστιανισμό. Επόμενη στάση οι Μέσοι Χρόνοι στο Βυζάντιο και στη Δύση, αλλά και η γνωριμία μας με τους Αραβες, τους Εβραίους και το Ισλάμ. Επειτα από αυτή τη διαδρομή δεν θα μπορούσαμε να μην περάσουμε στη δράση των Τούρκων και την Επανάσταση του ’21. Μας απομένουν λίγα χιλιόμετρα ακόμη για να διατρέξουμε τη Νεωτερικότητα στη Δύση και στην Ελλάδα. Η Ιστορία τελικά είναι μια δύσκολη ορειβασία που στην κορυφή της μας αφήνει τη γεύση του νικητή. Και η Ευθυμίου έμπειρη ορειβάτισσα – ιστορικός μας αφήνει σ’ αυτή την κορυφή.

Συλλογικό

Το παρελθόν στο παρόν. Μνήμη, Ιστορία, Αρχαιότητα στη Σύγχρονη Ελλάδα

Εκδ. Καστανιώτης, 2018, σελ. 288

Τιμή: 16,90 ευρώ

Στον συλλογικό αυτόν τόμο 16 επιστήμονες ειδικοί σε διαφορετικούς τομείς των κοινωνικών επιστημών και των πολιτισμικών σπουδών πραγματεύονται τέσσερα μείζονα ζητήματα. Το πρώτο, με εισαγωγή του Τ. Σακελλαρόπουλου, αφορά τις σχέσεις μεταξύ παρελθόντος, Ιστορίας και μνήμης. Τι είναι μνήμη (Α. Λιάκος), πώς αυτή συγκροτείται (Χρ. Κουλούρη) και ποια η σχέση μνήμης και μνημείων (Ν. Μπελαβίλας). Το δεύτερο, ξεκινά με εισαγωγή του Ν. Παπαδημητρίου και αφορά τη σχέση παρελθόντος και αρχαιότητας. Μεταξύ των θεμάτων της ενότητας είναι η σχέση των αρχαιοτήτων με τη νομοθεσία (Δάφνη Βουδούρη), το παρελθόν ως τραυματική εμπειρία (Δ. Πλάντζος), αρχαιολογία και ανθρωπολογία (Ελεάνα Γιαλούρη). Το τρίτο με εισαγωγή της Ελένης Στεφάνου συνθέτουν τα κείμενα του Ν. Καλτσά για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, της Αναστασίας Τούρτα για το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και του πρόσφατα εκλιπόντος μεγάλου ανθρώπου του πολιτισμού Aγγελου Δεληβορριά για το Μουσείο Μπενάκη. Στο τέταρτο μέρος με τίτλο Παρελθόν και Κοινωνία με εισαγωγή του Αρη Αναγνωστόπουλου ο Π. Θέμελης αναφέρεται στην αρχαιολογία ως συμμετοχική διαδικασία, ο Γ. Χαμηλάκης στη σχέση Αρχαιολογίας με τους «άλλους» και η Ολγα Σακαλή, που την ακούμε στο Τρίτο, για τη μουσειακή μαθησιακή εμπειρία. Οι αναγνώστες όλων αυτών των θαυμάσιων παρεμβάσεων μπορεί να απαλλαγούν από πολλά από τα εθνικιστικά στερεότυπα που κυκλοφορούν στον δημόσιο περί αρχαιολογίας λόγο. Εχει νόημα να επιχειρηματολογήσω για το πόσο σημαντικό είναι αυτό σε μια εποχή αναβίωσης των αντιδραστικών εθνικισμών;

Σωτήρης Ριζάς

Εκδ. Μεταίχμιο, 2018, σελ. 240

Τιμή: 15,50 ευρώ

Το παρόν βιβλίο, ενός από τους πιο αξιόλογους έλληνες ιστορικούς, μελετά τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στη βάση αυτού που ήταν και όχι αυτού που έπρεπε ή αυτού που θα ήθελε ο ένας και ο άλλος να είναι. Ο Κ.Κ. ανήκε στον συντηρητικό χώρο, τη Δεξιά της μετεμφυλιακής περιόδου (1955-1963) και την Κεντροδεξιά της Μεταπολίτευσης (1974- 1980). Αυτός είναι και ο μεγάλος πρωταγωνιστής αυτών των δύο περιόδων. Ο συγγραφέας παρακολουθεί τα αρνητικά και τα θετικά των δύο περιόδων, αλλά με γνώμονα, επαναλαμβάνω, το τι εκπροσωπούσε ο Καραμανλής, καταλήγει πως το ισοζύγιο είναι θετικό. Στην πρώτη περίοδο από το 1955 έως το 1963 ο Κ.Κ. συνέβαλε σε μια διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Αλλά δεν υπερέβη και δεν θέλησε να υπερβεί το πλαίσιο που είχε θέσει το μετεμφυλιακό καθεστώς. Αυτό έγινε στη δεύτερη περίοδο της διακυβέρνησής του, όπου αυτός, με τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ και την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, ανέτρεψε τους θεσμούς του μετεμφυλιακού συστήματος. Χωρίς όμως να απαλλαγεί εντελώς από τον κρατικό παρεμβατισμό –ίδιον ολόκληρου του μεταπολιτευτικού πολιτικού μας συστήματος. Στην προεδρική του θητεία (1980-1985) ο Κ.Κ. προσπάθησε, όχι επιτυχημένα πάντα, να εξασφαλίσει την απαραίτητη κοινωνική συναίνεση.

Θανάσης Διαμαντόπουλος

Επίμετρο – Σχόλιο: Γιώργος Παγουλάτος

Εκδ. Επίκεντρο, 2018, σελ. 128

Τιμή: 6 ευρώ

Ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών Θανάσης Διαμαντόπουλος παραδίδει εδώ το έβδομο βιβλίο μιας σειράς όπου περιγράφονται και αναδεικνύονται οι πιο σημαντικές στιγμές της ελληνικής Ιστορίας κατά την περίοδο 1910-1974. Σ’ αυτό εδώ το τελευταίο τεύχος, όπως ο ίδιος ανακοίνωσε, έχουμε μια ανάγνωση της δικτατορικής περιόδου που πάει πολύ μακρύτερα από όλους όσοι είδαν στο απριλιανό καθεστώς μόνο μια συμπαγή στρατιωτική δικτατορία. Ο συγγραφέας τονίζει πως αυτή καθόλου δεν ήταν συμπαγής και μονολιθική. Σπαρασσόταν από έντονες εσωτερικές αντιθέσεις, εντάσεις και συγκρούσεις που μετά το 1973 βγήκαν στην επιφάνεια με τη σχετική προσπάθεια «φιλελευθεροποίησης» ή, όπως γράφει ο συγγραφέας, πολιτικοποίησης του καθεστώτος. Ετσι φτάσαμε στο σύνθημα των νέων πραιτοριανών αξιωματικών του Ιωαννίδη: «Ζήτω η Επανάστασις, κάτω ο Παπαδόπουλος». Από εκείνη τη στιγμή και ύστερα η κατάρρευση είχε δρομολογηθεί και ολοκληρώθηκε με το αίμα των θυμάτων της κυπριακής τραγωδίας. Ποιο είναι το καλύτερο στοιχείο αυτού του τεύχους; Είναι αυτό που επισημαίνει στο Επίμετρό του ο Γιώργος Παγουλάτος, η πολιτική του παιδαγωγική. Αυτό το βιβλίο μας μαθαίνει γιατί η χούντα έγινε το 1967, πώς ξεκίνησε να τελειώνει το 1973 και γιατί τελείωσε το 1974 ενταφιάζοντας μαζί με την Κύπρο και τη μετεμφυλιακή διαίρεση ανάμεσα σε «εθνικόφρονες» και μιάσματα.

Μάκης Καραγιάννης

Μικρό και αλαζονικό έθνος

Εκδ. Επίκεντρο, 2018, σελ. 368

Τιμή: 14 ευρώ

Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι τα τελευταία 8 χρόνια της κρίσης έχουν γραφεί τα πάντα και έχουμε διαβάσει επίσης τα πάντα για την Ελλάδα ως μια χώρα που κινείται ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή, στον Διαφωτισμό και την παράδοση. Και όμως, ο μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος Μάκης Καραγιάννης κατορθώνει να διαψεύσει αυτή την άποψη. Και διότι το θέμα τελικά είναι ανεξάντλητο, αλλά και διότι ο ίδιος, κινούμενος ανάμεσα στην Ιστορία και τη λογοτεχνία, αποκαλύπτει τους διαχρονικούς λόγους για τους οποίους το ελληνικό έθνος, αν και πολύ νωρίς εισήγαγε προχωρημένους θεσμούς της αστικής φιλελεύθερης δημοκρατίας, τελικά δεν κατόρθωσε να τους υπερασπιστεί και να τους εφαρμόσει. Ο συγγραφέας μελετά περισσότερο τις ανθρωπολογικές παραμέτρους αυτής της αποτυχίας και λιγότερο τα ιστορικά δεδομένα. Αυτό του δίνει την ευκαιρία ερμηνεύσει την ελληνική ιδιαιτερότητα ξεκινώντας από την κατάρα του Οιδίποδα για να καταλήξει στα δίπολα αντιθέσεων ανάμεσα στην Αθήνα και την Ιερουσαλήμ, τον Ευκλείδη και τον Νεύτωνα, την Αντιγόνη και τις Αντιγόνες και τέλος ανάμεσα στον Φάουστ και τον Ζορμπά.

Θεόδωρος Π. Λιανός

Περί πλούτου και σταθερής οικονομίας

Εκδ. Καστανιώτης, 2018, σελ. 304

Τιμή: 10,60 ευρώ

Ο καθηγητής Θεόδωρος Π. Λιανός εδώ εξετάζει τέσσερις μορφές πλούτου: τον υλικό, τον πνευματικό, τον φυσικό και αυτόν των εμπειριών. Το κάνει αυτό όχι για να περιγράψει με ρόδινα χρώματα το μέλλον του πλανήτη και της ανθρωπότητας, αλλά για δυο άλλους λόγους. Ο πρώτος αφορά το οικολογικό έλλειμμα και ο δεύτερος τον υπερπληθυσμό. Ο μόνος τρόπος για να ξεπεράσει η ανθρωπότητα αυτά τα δύο προβλήματα είναι να αφήσει πίσω της τις λογικές της αέναης ανάπτυξης και να υιοθετήσει τη λογική αυτού που ο συγγραφέας ονομάζει σταθερή οικονομία. Μια οικονομία που τη χαρακτηρίζει η ανάγκη η συνολική παραγωγή (το ΑΕΠ) να παραμένει σταθερό και σε τέτοιο μέγεθος που να απορροφά τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους, χωρίς να προκαλεί περιβαλλοντικά προβλήματα. Από την άλλη, η σταθερή οικονομία για να εφαρμοστεί, πρέπει να επιβάλει –όσο κι αν αυτό φαίνεται να παραβιάζει κεκτημένα ανθρώπινα δικαιώματα –πολιτικές ελέγχου των γεννήσεων. Ενα βιβλίο που φαντάζει απαισιόδοξο, αλλά μπορεί και να μην είναι. Είναι όμως έτσι κι αλλιώς πρόσκληση και πρόκληση για σκέψη.

Ντέιβιντ Μπριούερ

Μτφ. Νίκος Γάσπαρης

Εκδ. Πατάκης, 2018, σελ. 440

Τιμή: 19,90 ευρώ

Για το Βυζάντιο γνωρίζουμε πολλά, για την Επανάσταση του 1821 εξίσου, ακόμη και τα δύσκολα χρόνια της ελληνικής Ιστορίας του 20ού αιώνα έχουν καλυφτεί πλέον με μεγάλη επάρκεια από την ιστορική επιστήμη. Τι συνέβαινε όμως στον ελλαδικό χώρο την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας; Ο συγγραφέας ξεκινά από την Ελλάδα πριν από τους Τούρκους, αλλά το πραγματικό νήμα της συναρπαστικής και γλαφυρότατης αφήγησής του το πιάνει από την Αλωση της Πόλης και ύστερα. Παρακολουθεί τη ζωή, τις αγωνίες και τους αγώνες των Ελλήνων σ’ αυτά τα περίπου 370 χρόνια, όχι όμως για να δώσει την ελληνική, ούτε την τουρκική εκδοχή για αυτή την περίοδο, αλλά για να μας μεταφέρει μια όσο το δυνατόν πιο αμερόληπτη εικόνα για θέματα όπως το παιδομάζωμα, την έκταση των εξισλαμισμών, τα φορολογικά βάρη. Ακόμη και θέματα ταμπού όπως το κρυφό σχολειό και ο ρόλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν απουσιάζουν εδώ. Τελικά πόσο σκλάβοι και πόσο ελεύθεροι ήταν οι Ελληνες αυτή την περίοδο; Μόνο για να το μάθουμε αυτό, αξίζει να διαβάσουμε αυτό το βιβλίο.

Εντμόν Αμπού

Η Ελλάδα του Οθωνα

Μτφ. Αριστέα Κομνηνέλλη

Εκδ. Μεταίχμιο, 2018, σελ. 448

Τιμή: 16,60 ευρώ

Το 1852 ο φιλέλληνας γάλλος μυθιστοριογράφος, ακαδημαϊκός και δημοσιογράφος Εντμόν Αμπού (1828-1885) εγκαθίσταται στην Αθήνα ως υπότροφος της Γαλλικής Σχολής. Ηρθε με την προσδοκία να δει την Ελλάδα του Διαφωτισμού και του ρομαντισμού της εποχής του. Είδε κάτι πολύ διαφορετικό και αυτό περιγράφει σ’ αυτό το βιβλίο – οδοιπορικό. Ο Αμπού χρησιμοποιεί τη μέθοδο της συμμετοχικής παρατήρησης πολύ πριν αυτή γίνει αντικείμενο της επιστήμης της κοινωνιολογίας. Περιγράφει με επιτυχία τη ζωή των απλών ανθρώπων, αλλά και του παλατιού, διεισδύει σε καυτά θέματα όπως η καταγωγή των σύγχρονων Ελλήνων και η εθνοτική τους σύνθεση, προβαίνει σε κρίσιμες παρατηρήσεις για το παρόν αλλά και για το πιθανόν μέλλον της χώρας. Αν δεν θέλουμε όμως να είμαστε μονομερείς, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως και αυτός, όπως και πολλοί άλλοι φιλέλληνες της εποχής του, δεν κατορθώνει να αποφύγει έναν σχετικό οριενταλισμό. Οποιος διαβάσει αυτό το βιβλίο για να κάνει ευθείες αναλογίες με το σήμερα, μάλλον θα αποπροσανατολιστεί. Το βιβλίο είναι σημαντικό για αυτά που λέει για την Ελλάδα της εποχής του Οθωνα.

Ευρωπατριωτισμός ή Εθνοκεντρισμοί

Οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί, οι εξωτερικές απειλές και τα όρια συνεργασίας στην ΕΕ

Εκδ. Μίνωας, 2018, σελ. 276

Τιμή: 17 ευρώ

Ο διακεκριμένος δημοσιογράφος Δημήτρης Τσιόδρας αποδρά και βοηθά και εμάς να αποδράσουμε από την κοινότοπη φράση που ακούμε συχνά «Δεν είναι αυτή ησημερινή Ευρώπη η Ευρώπη που οραματιστήκαμε» και συζητά για το πώς αυτή η Ευρώπη θα μπορούσε να μετασχηματιστεί με βάση την πραγματικότητα και όχι τα όνειρα. Αυτό το βιβλίο απαντά σε ερωτήματα που βασανίζουν πολλούς, όπως ποιο ρόλο διαδραμάτισε στη διαμόρφωση της ΕΕ ο φόβος της Γαλλίας για τη Γερμανία, αν μπορούμε να μιλάμε για μια γερμανική Ευρώπη, αν μιλάμε για Ευρώπη των κρατών ή ενιαία Ευρώπη. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται να εστιάσουμε στον πρωτότυπο τρόπο με τον οποίο εξετάζει τον κίνδυνο διάλυσης της ΕΕ και της επιστροφής στα εθνικά κράτη. Ο συγγραφέας γνωρίζει πολύ καλά και χρησιμοποιεί με επιδέξιο τρόπο και γλαφυρή γραφή τις θεωρίες για τις διεθνείς σχέσεις, για τον ανταγωνισμό, τη θέση των κρατών στο παγκόσμιο σύστημα και τα όρια της συνεργασίας. Και αποδεικνύει πως ο κόσμος της σοβαρής ανάλυσης για τα διαδραματιζόμενα στην ΕΕ είναι ακόμη υπαρκτός.

Θεόδωρος Π. Παπαθεοδώρου

Εκδ. Ποικίλη Στοά, 2018, σελ 164

Τιμή: 10 ευρώ

Ο πανεπιστημιακός και βουλευτής συγγραφέας καταθέτει εδώ ενδιαφέρουσες και άξιες να συζητηθούν ιδέες για τα αίτια της κρίσης και για τους δρόμους που οφείλουμε να ακολουθήσουμε για να σταματήσουμε να πληγώνουμε τη χώρα μας. Αυτός ξεκινά με την κρίση για το τι έφερε την κρίση. Και σύμφωνα με αυτόν αν δεν έφεραν –όπως και υποστηρίζει – τα Μνημόνια την κρίση, τότε η αφήγηση για την έξοδο από αυτά πρέπει να ξεπερνά τις απλουστεύσεις «της συλλογικής μνήμης των μεγάλων διχασμών». Η δημοσιονομική και οικονομική κρίση μεταλλάχθηκε και σε μείζονα εθνική κρίση. Μόνο μια συζήτηση εφ’ όλης της ύλης για την ιδιαιτερότητα των ελληνικών Μνημονίων, για τη βία και την υπονόμευση των θεσμών, για την ευρισκόμενη σε ομηρεία Παιδεία, για το Προσφυγικό, τις επενδύσεις, την «κατοχή» του κράτους και της δημόσιας διοίκησης από τις συντεχνίες, τη γραφειοκρατία, τα κόμματα θα λειτουργήσει ως φάρμακο επούλωσης των πληγών του ελληνικού πολιτικού συστήματος διακυβέρνησης τηςχώρας. Τέλος αξίζει να μείνουμε αρκετά και στις προτάσεις που καταθέτει για το μέλλον της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας.