Τι γυρεύει το χάλκινο κεφάλι τού ενός από τα δύο διάσημα γλυπτά του Ρηγίου σε ένα κέντρο εκτοξεύσεων στο Καζακστάν και πώς μπορεί να κατέληξε σε μια παλιομοδίτικη προθήκη γεμάτη χώμα στο Ανω Κουφονήσι; Μπορούν τα λογότυπα από τη βιτρίνα ενός συνεργείου αυτοκινήτων να συνθέσουν τον μελλοντικό χάρτη της εποχής μας; Και τι θα πιστέψει για μας ο αρχαιολόγος των επόμενων αιώνων αν βρει ένα χαλί φτιαγμένο από υφασμάτινα καπελάκια και τσέπες τζιν παντελονιών;

Οι απαντήσεις βρίσκονται σε έναν από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, το Κουφονήσι. Και σε ένα κτίριο που βρίσκεται στο μεταίχμιο: στο παλιό δημοτικό σχολείο που στην επόμενη διετία αναμένεται να φιλοξενήσει την αρχαιολογική συλλογή του νησιού. Αυτό το κενό «εκμεταλλεύτηκε» η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων –και συγκεκριμένα ο υπεύθυνος για τις Μικρές Κυκλάδες αρχαιολόγος Στέφανος Κεραμίδας –και πρότεινε στον Οργανισμό ΝΕΟΝ να συνεργαστούν. Το αποτέλεσμα είναι μια έκθεση μικρή, αλλά χορταστική που επιμελήθηκαν οι Ειρήνη Καλλιγά και Φάνης Καφαντάρης υπό τον τίτλο «Αστερισμοί στο χώμα».

Λίγα βήματα μακριά από τη θάλασσα, στην πρώτη μικρή πέτρινη αίθουσα του παλιού σχολείου, μια παλιά ξύλινη προθήκη περιμένει τους επισκέπτες. Στο εσωτερικό της ένα χάλκινο κεφάλι, νομίσματα, όστρακα (κομμάτια από σπασμένα πήλινα αγγεία) μαζί με το χώμα στο οποίο πιθανόν να ήταν θαμμένα. Στα τζάμια της κολλημένα αυτοκόλλητα με ταχύπλοα σκάφη και πυραύλους εν ώρα εκτόξευσης. Τι ακριβώς συμβαίνει; «Τοποθέτησα μια προσομοίωση του εδάφους μέσα στην προθήκη μαζί με αληθινά και πλαστά ευρήματα, η οποία, ποιος ξέρει, μπορεί να κατέληξε σε ένα κέντρο εκτοξεύσεων στο Καζακστάν» απαντά ο Τεό Μιχαήλ που υπογράφει το συγκεκριμένο έργο αφήνοντάς μας να αναρωτιόμαστε αν πρόκειται για έναν ξεχασμένο θησαυρό ή για μια σύνθεση τουριστικών αναμνηστικών. Πιο δίπλα το ίδιο ίσως να αναρωτιέται και η φωτογραφική «παρέα» των ξένων αρχαιολόγων εν ώρα εργασίας –εδώ σκυφτοί –να δημιουργούν μια παγκόσμια γλώσσα σώματος στην τριπλή εικαστική παρουσία του Βαγγέλη Βλάχου, ο οποίος έχει βασιστεί σε ασπρόμαυρο κυρίως φωτογραφικό υλικό των εν Ελλάδι ξένων αρχαιολογικών σχολών.

ΤΑ ΕΡΓΑ. Στην επόμενη αίθουσα –ψηλοτάβανη και με μεγάλα παράθυρα ως είθισται για τα παλιά σχολικά κτίρια –ο ήχος της τρομπέτας (χάρη στην ηχητική εγκατάσταση της Θάλειας Ιωαννίδου) μοιάζει να μεταφέρει την παρουσία του χώρου από μια εποχή που δεν υπάρχει πια στο σήμερα, θυμίζοντάς μας ότι μπορεί να έχουν αποκαλυφθεί κυκλαδικά ειδώλια που παίζουν μουσική, όπως ο Αρπιστής και ο Αυλητής, χωρίς όμως να έχουν φτάσει ως εμάς οι μελωδίες που εκτελούσαν. Και ενώ η τρομπέτα συνοδεύει την περιήγησή μας το βλέμμα μας «κλέβουν» τα τρία κέρινα γλυπτά της Μαλβίνας Παναγιωτίδη (μία από τις δύο αναθέσεις της έκθεσης) που καίγονται παρασύροντας και τα θραύσματα των αντικειμένων που τα αποτελούν. Τα λογότυπα που εντόπισε σε μια βιτρίνα ενός συνεργείου στον Κεραμεικό ο Βασίλης Παπαγεωργίου και τα οποία μεταμορφώνονται σε αρχαιολογικές επιγραφές καθώς τυπώνονται πάνω στο μάρμαρο. Το «χαλί» (ή «σημαία») των Hypercomf που αποτελείται από χρησιμοποιημένα ρούχα και πάνινα καπέλα. Το απροσδιόριστο γλυπτό από λάστιχο, καλώδια και χαλκό του Κώστα Σαχπάζη, όπου η φθορά και η συντήρηση συναντώνται στο αβέβαιο, αλλά και το φιλμ του 1947 του αρχαιολόγου Οσκαρ Μπρονίρ από το αρχείο της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών που μέσα από μια καμπάνια προβολής της Ελλάδας παρουσιάζει μια άγνωστη μεταξύ άλλων εικόνα των αρχαιολογικών χώρων με τα μνημεία π.χ. χωρίς περισχοίνιση. Διακριτική η παρουσία του έργου του Κωνσταντίνου Κωτσή, ο οποίος σε δύο οθόνες αφής παρουσιάζει ένα ψηφιακό αρχείο σκαναρισμένων τσαλακωμένων λευκών φύλλων εκτυπωτικού χαρτιού, αλλά και της εγκατάστασης του Κώστα Ρουσσάκη (η δεύτερη ανάθεση της έκθεσης), ο οποίος για μία μόνο μέρα έστησε τη λέξη «Τίποτα» με κεφαλαία γράμματα σε ένα ικρίωμα στην παραλία μπροστά από το σχολείο αναζητώντας την απάντηση στο τι βρίσκεται ανάμεσα στο αντικείμενο και τον παρατηρητή. Και μπορεί από το «Τίποτα» να έμεινε μια φωτογραφική αποτύπωση ορατή μέσω ενός είδους view master, ωστόσο η ξυλεία που χρησιμοποιήθηκε για το έργο αποτελεί την πρώτη ύλη για το παγκάκι που έχει τοποθετηθεί στην παραλία με θέα την Κέρο: το νησί στο περίγραμμα του οποίου οι ντόπιοι έβλεπαν την ξαπλωμένη εγκυμονούσα Λητώ.

INFO

«Αστερισμοί στο χώμα» στο κτίριο Αρχαιολογικής Συλλογής Κουφονησίου – Ανω Κουφονήσι έως τις 2 Σεπτεμβρίου