Φίλτρα

Σουλτάνος, αλλά τι σουλτάνος; Το είπε ο ίδιος στην ομιλία του για την επέτειο των δύο χρόνων από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος: πρωτίστως, ο Ταγίπ Ερντογάν «δεν ξεχνά». Ο Ταγίπ Ερντογάν «έχει δυνατή μνήμη», «θυμάται πάντα τη σιωπή όσων θεωρούσε φίλους του», «μπορεί να μη λέει συχνά τι πέρασε, αλλά δεν θα ξεχάσει ποτέ ποιοι προστάτεψαν τους πραξικοπηματίες μετά την 15η Ιουνίου», «ξέρει ποιοι προσευχήθηκαν εκείνο το βράδυ για εκείνον και ποιοι για τον Γκιουλέν».

Δεν είναι η μνήμη ελέφαντα που χαρακτηρίζει τον πρόεδρο της Τουρκίας. Είναι η μνησικακία. Δεν θυμάται στιγμιότυπα ζωής, δεν μνημονεύει ιστορίες, δεν διηγείται περιστατικά. «Δεν ξεχνά» επειδή διατηρεί ζωντανό το θυμικό του, όλα εκείνα τα αρνητικά συναισθήματα που του προκάλεσαν όχι μόνο η απόπειρα πραξικοπήματος, αλλά και πιο απλά πράγματα, όπως η σάτιρα.

Ο Ερντογάν δεν θυμάται μόνο τις απόπειρες πραξικοπήματος. Θυμάται και το σατιρικό σκίτσο που δημοσιεύθηκε πριν από δώδεκα χρόνια και τον απεικόνιζε με μορφή ζώων. Τότε ήταν πρωθυπουργός, είχε προσφύγει στη Δικαιοσύνη, αλλά ο δημιουργός του σκίτσου είχε αθωωθεί. Τότε μπορούσε να θριαμβεύσει ακόμη στην Τουρκία η ελευθερία της έκφρασης. Οχι πια: την περασμένη εβδομάδα συνελήφθησαν τέσσερις απόφοιτοι ενός πανεπιστημίου επειδή στο πάρτι της αποφοίτησής τους έφτιαξαν ένα πανό με ακριβώς εκείνο το σκίτσο.

Δεν οδηγεί η πολιτική μνησικακία τον Ταγίπ Ερντογάν. Τον οδηγεί η προσωπική. Μέσα από αυτό το προσωπικό φίλτρο βλέπει την εξουσία του, τη σχέση του με τη χώρα του και –κυρίως –τη σχέση του με τους άλλους. Αυτό το προσωπικό φίλτρο, όλο αυτό το θυμικό που δείχνει να δυσκολεύεται να ελέγξει, η οργή που συγκρατείται μετά βίας, η μόνιμη έκφραση δυσθυμίας, το παρεξηγημένο ύφος, η τάση στην ευθιξία, η έφεση στο συναισθηματικό δράμα, κάνουν τον Ερντογάν τον σουλτάνο που είναι. Εναν σουλτάνο που είναι κάτι παραπάνω από παντοδύναμος, έναν υπερπρόεδρο που δεν χρειάζεται όλες αυτές τις εξουσίες τις οποίες συγκέντρωσε στα χέρια του με τη συνταγματική αναθεώρηση για να ασκήσει την εξουσία του με τον τρόπο που την ασκεί.

Αν ο Ερντογάν συγκέντρωσε όλες αυτές τις εξουσίες, περισσότερες και από εκείνες που είχε στα χέρια του ο Κεμάλ Ατατούρκ, είναι επειδή μόνο έτσι μπορεί να είναι ο εαυτός του, αυτός ο εαυτός, στον υπερθετικό βαθμό. Να μην είναι κάποιος που απλώς δεν ξεχνά, αλλά και κάποιος που μπορεί να τιμωρήσει εκδικητικά δώδεκα χρόνια μετά. Κάποιος που όχι απλώς δεν θα ξεχάσει ποτέ ποιοι προστάτεψαν τους πραξικοπηματίες μετά τη 15η Ιουνίου, αλλά και κάποιος που μπορεί να εκβιάσει την τιμωρία των υποτιθέμενων πραξικοπηματιών κρατώντας δυο ξένους στρατιωτικούς στη φυλακή. Για να μην τον ξεχάσει τελικά κανείς.