Η ευρωπαϊκή περιοδεία του Ντόναλντ Τραμπ ολοκληρώθηκε και αφήνει πίσω της –σχεδόν –συντρίμμια. Μέσα σε μία εβδομάδα ο αμερικανός πρόεδρος έθεσε εν αμφιβόλω το μέλλον του ΝΑΤΟ, προέβη σε εμπρηστικές δηλώσεις κατά της Τερίζα Μέι και πήρε δημοσίως το μέρος του Βλαντίμιρ Πούτιν εις βάρος των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Από το στόμα του Τραμπ τα παραπάνω ακούγονται ως κραυγές ενός αστοιχείωτου και ασταθούς προέδρου. Είναι όμως ο Τραμπ απλά μια κακή παρένθεση, μετά την οποία οι ΗΠΑ θα επιστρέψουν στον ρόλο του εγγυητή του παγκόσμιου συστήματος και της ευημερίας των συμμάχων τους; Ή τα ξεσπάσματά του συνιστούν ψηφίδες ενός αναδυόμενου δόγματος που θα καθοδηγεί την αμερικανική πολιτική και μετά την προεδρία του;
Είναι σχεδόν ενστικτώδης η νοσταλγική αντιπαραβολή του Τραμπ προς τον προκάτοχό του. Στην ουσία τους όμως πολλές από τις πολιτικές Τραμπ αποτελούν συνέχεια επιλογών του Μπαράκ Ομπάμα: σταδιακή απόσυρση από τη Μέση Ανατολή και απόδοση αρμοδιοτήτων σε τοπικούς παίκτες (ο Ομπάμα προτιμούσε το Ιράν, ο Τραμπ τη Σαουδική Αραβία), συνεννόηση με τη Ρωσία (πολιτική της πρώτης τετραετίας Ομπάμα που διακόπηκε λόγω της ουκρανικής κρίσης το 2013-14), στροφή προς τον Ειρηνικό με παράλληλη υποβάθμιση της Ευρώπης (ο Ομπάμα ήταν εξίσου περιφρονητικός με την αδυναμία των Ευρωπαίων να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες τους όσο και ο Τραμπ), αποφυγή διεθνών επεμβάσεων.
Η άνοδος του Τραμπ στην εξουσία στηρίχτηκε στην εκμετάλλευση των τραυμάτων που άφησαν στην αμερικανική κοινωνία ο πόλεμος στο Ιράκ και η οικονομική κρίση. Ομως και η εκλογή Ομπάμα το 2008 αποτελούσε απάντηση σε αυτές ακριβώς τις κρίσεις! Οι «New York Times» καλούσαν τον Ομπάμα το 2008 να κάνει «state-building at home», να παρατήσει δηλαδή τις στρατιωτικές περιπέτειες σε ξένες χώρες και να αποκαταστήσει την εσωτερική κοινωνική συνοχή. Πόσο διαφέρει αυτή η πρόταση από τις υποσχέσεις του Τραμπ στην προεκλογική του εκστρατεία το 2016;
Μιλώντας στο Λονδίνο προ ημερών, ο σύμβουλος του Ομπάμα Μπεν Ρόουντς είπε ότι ο Τραμπ κατευθύνει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ εκεί όπου θα πήγαινε έτσι κι αλλιώς σε 30 χρόνια, απλά το κάνει χαοτικά και γρήγορα. Με λίγα λόγια, η αμερικανική κοινωνία μετά το 2008 δεν μπορεί και δεν θέλει πια να αναλάβει το κόστος (σε χρήμα και ζωές) του μεταπολεμικού imperium. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά τις στρατιωτικές και οικονομικές αποτυχίες της δεκαετίας του 2000 οι ΗΠΑ έχουν εκλέξει δύο εξωσυστημικούς προέδρους αναζητώντας ένα νέο μετα-αυτοκρατορικό μοντέλο εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής.
Το αξιακό υπόβαθρο του Τραμπ διαφέρει πολύ από αυτό του Ομπάμα. Και οι δύο όμως αναγνωρίζουν την επείγουσα ανάγκη οι ΗΠΑ να διαμορφώσουν προς το συμφέρον τους το μελλοντικό στρατηγικό τους περιβάλλον όσο ακόμα διαθέτουν την ισχύ να το κάνουν. Αυτό σημαίνει κλείσιμο εκκρεμοτήτων σε περιοχές παραδοσιακού ενδιαφέροντος (Ευρώπη και Μέση Ανατολή) και περιορισμό της ανόδου της Κίνας προτού αυτή γίνει ανεξέλεγκτη. Σε αυτές τις δύο βασικές προτεραιότητες, Ομπάμα και Τραμπ μοιάζουν πολύ περισσότερο από όσο οι οπαδοί και εχθροί του καθενός θα ήθελαν να παραδεχτούν. Η σημασία αυτής της ανάλυσης για την Ευρώπη είναι ξεκάθαρη: η νέα εποχή, με ή χωρίς Τραμπ, θα τη βρει στρατηγικά «μόνη». Ο Τραμπ απλά επιταχύνει μια έτσι κι αλλιώς αναπόφευκτη διαδικασία.
Ο δρ Αγγελος Χρυσόγελος είναι διδάσκων Ευρωπαϊκών και Διεθνών Σπουδών στο King’s College London και ερευνητικός εταίρος του Chatham House
