Ο δεκάλογος των ευθυνών

Τα φωτογραφικά στιγμιότυπα και τα πλάνα της επόμενης ημέρας είναι σκληρά. Ακόμη κι αν στο κάδρο δεν διακρίνεται ανθρώπινη παρουσία, αλλά υπονοείται μια από τις εκατοντάδες προσωπικές και τραγικές ιστορίες που εκτυλίχθηκαν το βράδυ της Δευτέρας. Αυτές αφηγούνται τα καμένα αυτοκίνητα που φωτογραφίστηκαν παρατημένα στη μέση ενός δρόμου που είχε μποτιλιάρισμα την προηγουμένη. Ή οι σαγιονάρες που τράβηξε ένας φωτορεπόρτερ αφημένες δίπλα στην ακτή. Οσο για τις σκηνές που αντίκρισαν οι διασώστες και μοιράστηκαν με τους δημοσιογράφους –σαν εκείνη με τους 26 ανθρώπους που εντοπίστηκαν αγκαλιασμένοι και απανθρακωμένοι σε μια απόκρημνη πλαγιά –δεν βρίσκονται εύκολα λόγια. Τα μιντιακά κλισέ μιλούν για έναν «ομαδικό τάφο στο Μάτι». Κι ακόμη αγνοούνται άνθρωποι. Αν έχει μια σημασία η επισήμανση όλων των παραπάνω, δεν είναι η πρόκληση συγκίνησης σε όσους τα παρακολουθούν, είναι πως αποτελούν τους λόγους για τους οποίους η πολιτεία οφείλει να αποδώσει ευθύνες για όσα συνέβησαν στα πύρινα μέτωπα των ημερών.

Ο Αλέξης Τσίπρας επέστρεψε εσπευσμένα από το Μόσταρ της Βοσνίας και το πρωθυπουργικό επιτελείο έριξε όλο το βάρος στην επικοινωνιακή διαχείριση της φυσικής καταστροφής. Οι κάτοικοι, όμως, της Ραφήνας, του Βουτζά και της Κινέτας στην καλύτερη των περιπτώσεων είδαν τις περιουσίες τους να χάνονται και στη χειρότερη θρηνούν νεκρούς. Ο αντίλογος θέλει τα καιρικά φαινόμενα να είναι ακραία –που όντως ήταν –και την πυρκαγιά να χαρακτηρίζεται –ορθώς –«μεγα-πυρκαγιά».

Τα παραπάνω επιχειρήματα, ωστόσο, που ακούγονται από συριζαϊκά χείλη δεν αναιρούν την προφανή έλλειψη σχεδίου εκ μέρους του κρατικού μηχανισμού. Ενός σχεδίου, μάλιστα, εστιασμένου όχι μόνο στην πυρόσβεση, όπως επισημαίνουν καιρό τώρα οι ειδικοί, αλλά και στην προστασία του πληθυσμού. Ούτε σβήνουν την απουσία προετοιμασίας πριν από τους καλοκαιρινούς μήνες.

Από προχθές η πολιτική προστασία της χώρας μπορεί να πει κανείς ελέγχεται για την αποτελεσματικότητα της, μιας και η τραγωδία εκτυλίχθηκε στην ουσία στα προάστια του αστικού ιστού της πρωτεύουσας. Μιας πρωτεύουσας που είναι η μόνη στην Ευρωπαϊκή Ενωση που πλημμυρίζει τον χειμώνα και καίγεται το καλοκαίρι. Ηδη από τον Νοέμβριο του περασμένου έτους, όταν 15 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τις πλημμύρες στη Μάνδρα, τη Μαγούλα και τη Νέα Πέραμο (στην τρίτη μεγαλύτερη καταστροφή από πλημμύρες στην Αττική, ως προς τον αριθμό των θυμάτων. Η πρώτη ήταν στα δυτικά προάστια το 1961 και η δεύτερη επίσης στην ίδια περιοχή το 1977), πολλοί ήταν εκείνοι που προειδοποιούσαν ότι το φετινό καλοκαίρι αναμένονται ακραία καιρικά φαινόμενα, ανάλογα με τις έντονες βροχοπτώσεις που έπνιξαν τη Μάνδρα στις λάσπες. Ως φαίνεται, όμως, εκ των υστέρων, οι προειδοποιήσεις δεν ελήφθησαν υπόψη.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, όλα δείχνουν πως δεν δόθηκε η δέουσα σημασία σε όσα κατά καιρούς έχουν καταγγείλει οι ίδιοι οι πυροσβέστες στους αρμοδίους. Οπως ότι καλούνται να ανέβουν σε βουνά και να διασχίσουν δασικούς δρόμους που δεν συντηρούνται σωστά, με υπερήλικα οχήματα ή ότι εργάζονται με φθαρμένο εξοπλισμό, δηλαδή, στολές, αρβύλες και μάσκες. Ή ότι η πρόληψη είναι ανύπαρκτη.

Ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Υπαλλήλων Πυροσβεστικού Σώματος Δημήτρης Σταθόπουλος έχει δηλώσει στα «ΝΕΑ» ότι «το 50% των οχημάτων είναι ηλικίας πάνω από 15 χρόνων και ένα 15% είναι 35-40 ετών. Παράλληλα έχουμε πυροσβεστικά αυτοκίνητα σε πλήρη ακινησία από βλάβες και έλλειψη ανταλλακτικών και ελαστικών. Επειδή υπάρχει πρόβλημα χρηματοδότησης, τα συνεργεία δεν κάνουν πιστώσεις». Τραγική λεπτομέρεια; Σύμφωνα με τον Σταθόπουλο το μεγαλύτερο πρόβλημα με τα γερασμένα οχήματα εντοπίζεται στην Αττική. Δεν είναι λίγοι οι πυροσβέστες που λένε ότι έχουν αναγκαστεί να πληρώσουν οι ίδιοι προκειμένου να αγοράσουν μια καινούργια μάσκα, ενώ ενδεικτικό των ελλείψεων σε αυτού του είδους την υλικοτεχνική υποδομή είναι πως ο Ελληνικός Στρατός έκανε «δωρεά» στην Πυροσβεστική 1.500 στολές και ζευγάρια αρβύλες ώστε να καλύψει η τελευταία τις άμεσες ανάγκες της.

Αλλη μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι πως δεν έχει καν περάσει εβδομάδα από τότε που η Ενωση Αξιωματικών Πυροσβεστικού Σώματος σε «επιστολή αγωνίας» ενημέρωνε τον αναπληρωτή υπουργό Προστασίας του Πολίτη Νίκο Τόσκα για τα προβλήματα. Και του ζητούσε μέσω αυτής να συγκροτήσει μια κοινή ομάδα εργασίας μόλις λήξει η φετινή αντιπυρική περίοδος, με στόχο την έγκαιρη προετοιμασία δέσμης μέτρων και δράσεων για το 2019. Για να το πούμε με άλλα λόγια, όταν ο Νίκος Τόσκας άφηνε υπόνοιες για εμπρησμό προχθές, προκειμένου να αποποιηθεί έτσι τυχόν ευθύνες του κράτους, ήταν ενήμερος για όλες τις ελλείψεις.

Παρεμπιπτόντως, υπάρχουν στελέχη της αντιπολίτευσης με υπουργική εμπειρία, τα οποία αναφέρουν σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις πως στις πρόσφατες κρίσεις στο Πυροσβεστικό Σώμα έγινε μια πραγματική βουτιά στην επετηρίδα κι ένα στέλεχος του Σώματος από την Αλεξανδρούπολη βρέθηκε υπεύθυνο για τον Νομό Αττικής. Σπεύδουν, βέβαια, να τονίσουν ότι δεν αμφισβητούν σε καμία των περιπτώσεων την επαγγελματική επάρκεια του εν λόγω πυροσβέστη. Αναρωτιούνται απλά «πόσο αποτελεσματικός μπορεί να αποδειχθεί κάποιος σε μια περιοχή που ακόμη δεν γνωρίζει καλά;».

Οι γνώστες των σχετικών με την πυρόσβεση πραγμάτων τονίζουν ένα ακόμη ζήτημα για το οποίο φρονούν ότι θα έπρεπε να αναζητηθούν ευθύνες. «Πώς και γιατί χάθηκε η μάχη του Μαραθώνα σε χρόνο ντετέ;». Αναφέρονται στη Λεωφόρο Μαραθώνος, η οποία είναι ο μεγαλύτερος φυσικός δρόμος πυρόσβεσης στη χώρα, μιας και είναι γεμάτη κρουνούς για τον ανεφοδιασμό των πυροσβεστικών οχημάτων. Ωστόσο, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, δεν υπήρξε ένα μεγάλο «μπλόκο» με πυροσβεστικά οχήματα κατά μήκος της λεωφόρου, τα οποία θα μπορούσαν να αποτρέψουν τη φωτιά από το να περάσει τον δρόμο.

Για όλα τα παραπάνω προκύπτουν πολλά ερωτήματα, τα οποία μένουν προς το παρόν αναπάντητα από τους καθ΄ ύλην αρμοδίους, τους κυβερνώντες. Στην περίπτωση, πάντως, που κάποιος ήθελε να παρουσιάσει με μια εικόνα την κυβερνητική αντίδραση στην κρίση των ημερών, θα επέλεγε ένα πλάνο από τη λάιβ νυχτερινή σύσκεψη του Τσίπρα με τους υπουργούς του, την περιφερειάρχη Αττικής Ρένα Δούρου και τους επιτελείς του Πυροσβεστικού Σώματος στο κέντρο επιχειρήσεων της Πυροσβεστικής. Γιατί; Σκηνοθετήθηκε έτσι ώστε να στείλει το μήνυμα της επιχειρησιακής ετοιμότητας και της άμεσης ανταπόκρισης κι όμως έφερε μάλλον τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Οχι επειδή η τρεμάμενη μικρή πρωθυπουργός της Αττικής δεν έμοιαζε και πολύ ετοιμοπόλεμη, αλλά κυρίως γιατί έδωσε στους επικριτές της κυβέρνησης την ευκαιρία να κάνουν λόγο για επικοινωνιακό σόου. Οπως θα το έθετε κι ένας μυημένος στα της πολιτικής επικοινωνίας, ούτε το πολιτικό είδωλο του νυν Πρωθυπουργού, ο Καραμανλής ο νεότερος, όταν φόρεσε το τζάκετ δεν έκανε σύσκεψη σε ζωντανή μετάδοση.

Εξού και το βραδινό κυβερνητικό ριάλιτι –χωρίς καμία διάθεση αμφισβήτησης της χρησιμότητας της μιντιακής διαχείρισης των πραγμάτων –δημιουργεί ένα τελευταίο μεν, όχι λιγότερο σημαντικό δε ερώτημα: Τελικά, θα παραιτηθεί κανείς, για να αναληφθεί, έστω και σε σημειολογικό επίπεδο, μια κάποια ευθύνη;