Εδώ δεν θα τη θυμάται κανείς –ενδεχομένως λίγοι θα την θυμούνται πια και στη χώρα της. Λέγεται πάντως Κονστάντσα Ουρμπάνου ντε Σόουζα και ήταν υπουργός Εσωτερικών της Πορτογαλίας όταν τον Οκτώβριο του 2017 ξέσπασε μια πυρκαγιά που άφησε πίσω της 45 νεκρούς.
Η Ντε Σόουζα παραιτήθηκε την επομένη της τραγωδίας για έναν αυτονόητο λόγο: «Εκρινα», είπε, «ότι δεν υπάρχουν οι πολιτικές και προσωπικές συνθήκες που θα μου επέτρεπαν θα παραμείνω στη θέση μου».
Δεν είναι η προσωπική ευθύνη που ανέλαβε η παραιτηθείσα υπουργός, είναι το προσωπικό βάρος που γίνεται δυσβάσταχτο. Η ευθύνη είναι πολιτική, αλλά πέρα από την πολιτική υπάρχει αυτό που αναλαμβάνει ο καθένας ως συνειδησιακό κόστος: πώς μένεις στη θέση σου, σε αυτή τη θέση συγκεκριμένα, έπειτα από ένα τέτοιο γεγονός;
Κάπως έτσι η Πορτογαλία προσφέρει και πάλι το υπόδειγμα. Δεν το προσέφερε μόνο στον παραληρηματικό Πολάκη, τον υπουργό που κατηγόρησε τα μέσα ενημέρωσης ότι διψούσαν για νεκρούς όταν δεκάδες ζωντανοί έχαναν αβοήθητοι τη ζωή τους. Δεν το προσέφερε μόνο στον ΣΥΡΙΖΑ που από τα ύψη του ηθικού πλεονεκτήματος βυθίστηκε στα τάρταρα της ανικανότητας. Το προσέφερε σε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα σε ολόκληρη τη χώρα.
Είναι όμως από μια ειρωνεία της τύχης που η γενική παθογένεια αποτυπώνεται σε μια σειρά από συριζαϊκές ανακοινώσεις. Αρκεί να διαβάσει κανείς την ανακοίνωση του 2007 όταν ο αδέκαστος ΣΥΡΙΖΑ καλούσε τους τότε κυβερνώντες να ασχοληθούν με την αντιμετώπιση της καταστροφής «αντί να σχεδιάζουν την επικοινωνιακή άμυνα της κυβέρνησης ανακαλύπτοντας “ασύμμετρες απειλές” και αόρατους εχθρούς». Κι έπειτα να δει τον Αλέξη Τσίπρα να ακούγεται σαν ηχώ εκείνων που κατήγγειλε κάποτε και να μιλάει για «ασύμμετρα γεγονότα».
Και αρκεί να διαβάσει την ανακοίνωση που εξέδωσε χθες το κυβερνών κόμμα όχι για να αντιληφθεί πως οι άλλοτε διαπρύσιοι κατήγοροι ψελλίζουν σήμερα δικαιολογίες. Αλλά για να καταλάβει πως τίποτε δεν έχει αλλάξει: «Το πρώτο μέλημα για τα στελέχη και τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ είναι η αντιμετώπιση της καταστροφής και γι’ αυτόν τον λόγο τις επόμενες κρίσιμες ώρες δεν θα συμμετάσχουν σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές συζητήσεις».
Επικοινωνιακή διαχείριση πάνω στα αποκαΐδια; Κάτι χειρότερο. Μια διαχείριση χωρίς το συνειδησιακό βάρος. Μια διαχείριση απρόσωπη, χωρίς ενσυναίσθηση, χωρίς ανάληψη του πολιτικού κόστους. Σαν να ευθύνεται πάντα κάποιος άλλος για την τραγωδία, ο στρατηγός άνεμος, οι οικοπεδοφάγοι, τα σκοτεινά κέντρα, οι ξένοι κατάσκοποι, η καταραμένη «ασυμμετρία» των γεγονότων.
Στην πραγματικότητα η ασυμμετρία βρίσκεται αλλού, εμφανίζεται με το ίδιο πείσμα μπροστά στα μάτια μας στην Ηλεία, τη Μάνδρα, το Μάτι. Είναι η υπερβολική ασυμμετρία ανάμεσα στην αίσθηση της ευθύνης και τη φθηνή δικαιολογία.
