Σκέψη και λύπη

Σκέψη και λύπη

Ο συνάδελφος εκ δεξιών εκνευρίστηκε (πονηρά): «Είναι μέσα στο σχέδιο πόλεως οι περιοχές. Μη συνεχίζετε να μιλάτε για αυθαίρετα». Από κει καταλαβαίνει κανείς την πλήρη ασχετοσύνη. Η κατοίκηση στον τόπο μας είναι σε συντριπτικό βαθμό αυτοσχέδια. Καμιά πολεοδομική, επιστημονική ρύθμιση, κανένας σχεδιασμός, δεν προηγείται της κατοίκησης, της χρήσης. Αντίθετα, κάποια στιγμή και αφού χτιστεί μια περιοχή, αφού οι δρόμοι της είναι τα αναγκαστικά περισσεύματα των ιδιοκτησιών, γίνεται προσπάθεια να μαζευτεί το πράγμα, με εκ των υστέρων έργα, στοιχειώδους υποδομής, πρωτίστως όμως με μια προσπάθεια νομιμοποίησης που εκτός από την πολιτική καριέρα των «νομιμοποιητών» δεν εξορθολογίζει την αρχική πολεοδομική ασυνταξία. Η νομιμοποίηση αυθαιρέτων δεν οδηγεί σε πολεοδομικό εξορθολογισμό. Η νομιμοποιημένη αυθαίρετη πόλη, ακόμα κι αν έχει καλές αρχιτεκτονικές κατασκευές, εξακολουθεί να κουβαλάει τα κουσούρια της αυθαιρετούπολης.

Μια απάντηση στο πώς αρθρώθηκε η οίκηση στο Μάτι, στον Νέο Βουτζά, στο Κόκκινο Λιμανάκι, δίνεται από τη δεξιά, άκαυτη ευτυχώς, πλευρά της Ραφήνας όπως την πλησιάζουμε από τη Λεωφόρο Μαραθώνος. Ενα πυκνό και εύρωστο δάσος, διάστικτο με, ακατάστατα τοποθετημένα, σπίτια. Περίπου αυτός είναι ο παραδοσιακός τρόπος δόμησης στη χώρα μας. Την «πολεοδομική» αναρχία και τις ελάχιστες περιπτώσεις πολεοδομικού σχεδιασμού και πειθαρχίας μπορεί κανείς να τα διαπιστώσει αν δει την κάτοψη ακόμα και του πυκνού αστικού ιστού της Αθήνας. Θα καταλάβει τον αυτοσχέδιο τρόπο οίκησης, στο ίχνος του οποίου έχει δομηθεί και μεγάλο μέρος της σύγχρονης πόλης. Γούβα, Βύρωνας, παρυφές της Λ. Αμφιθέας, Μοναστηράκι, Ψυρή, Κυνοσάργους, Ελαιώνας, πίσω από τη Βιαμάξ (Τσαλαβούτα), γύρω από το ρέμα Κοψαχείλη κ.λπ. Τα ίδια τα τοπωνύμια υπομνηματίζουν την προαστική κατάσταση που «αστικοποιήθηκε» μαζικά, κυρίως τον εικοστό αιώνα. Λίγες περιοχές αισθάνεσαι ότι είχαν μια πολεοδομική σύνταξη. Ιπποδάμειο σύστημα και τις ευκολίες του βλέπεις στην Κυψέλη, την Καλλιθέα – Τζιτζιφιές, σε μερικές ζώνες του ιστορικού κέντρου της Αθήνας. Ανάλογα φαινόμενα συναντάμε στις περιφερειακές ζώνες. Η δύσκολη και απρόβλεπτη Νέα Ιωνία, ο Παράδεισος Αμαρουσίου, το Παλαιό Ηράκλειο, η Λυκόβρυση, αντίθετα με το Παλαιό Ψυχικό που με σχεδιαστικό πατέρα τον Νικολούδη και πρότυπο τον Howard ακολουθεί ένα οργανωμένο οδικό σύστημα κηπουπόλεων. Τα άναρχα χαρακτηριστικά της αυτοσχέδιας «πολεοδόμησης» τα βλέπεις στις συντριπτικά περισσότερες εξοχικές περιπτώσεις. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως του Αγίου Νικολάου ανάμεσα στην Αρτέμιδα και τη Ραφήνα, δεν βλέπεις προβλέψιμη ρυμοτομία. Αδιέξοδα, περιελίξεις, αναστροφές, οφιοειδείς διαδρομές, στενά που συχνά δεν επιτρέπουν στοιχειώδη κίνηση, περιτείχιση της παραθαλάσσιας ζώνης.

Το φαινόμενο της Αττικής εκφράζει τον τύπο ανάπτυξης που πραγματώθηκε στον τόπο μας. Μικρής διάρκειας αναπτυξιακές εκρήξεις, μεγάλες κοινωνικές ανακατατάξεις, που μεταφράζονταν σε μια πλήρη οικιστική ακανονιστία. Εύρωστες κατασκευές πάνω στα ίχνη μιας ταπεινής προσφυγικής ιδιοκτησίας, άθλιες κατασκευές στα έγκατα πανάκριβων προαστίων. Μεγάλα έργα εξωραϊσμού, πεζοδρομήσεις, εμπορικά κέντρα σε περιοχές που δεν έχουν κεντρικό σύστημα αποχέτευσης (μη μιλήσουμε για διαχείριση απορριμμάτων ή επεξεργασία λυμάτων). Ενα μείγμα κόπου και απρονοησίας έχει δημιουργήσει τις πόλεις, αλλά κυρίως έχει διαμορφώσει μια κουλτούρα οίκησης, κυρίως κάρπωσης.

Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Σάμου και πρόεδρος της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής