Γιώργος Λαζόγκας

Τα εφιαλτικά όνειρα είτε μας προειδοποιούν για τη συνέχιση της καταιγίδας είτε είναι αποτυχημένα, όπως ισχυρίζεται ο Γιάλομ. Πάντως είναι ευχάριστο να χαρακτηρίζεις «αποτυχημένο» το εφιαλτικό όνειρο. Στον Ομηρο ο ύπνος και το όνειρο συνδέονται με τον νόστο και ορισμένες φορές προηγούνται των γεγονότων, παράδειγμα η άφιξη του Οδυσσέα στην Ιθάκη. Κοιμισμένο τον αφήνουν στην παραλία και όταν ξυπνά πραγματοποιείται η επιστροφή, όνειρο είκοσι χρόνων. Στην αρχαία εικονογραφία ο ύπνος συνδέεται άμεσα με τον θάνατο. Ο Αμλετ λέει «Θάνατος, ύπνος, και σ’ αυτόν τον ύπνο του θανάτου τι όνειρα θα ‘ρθουν;». Κανένα. Τα όνειρα μας κρατούν στη ζωή, στον ύπνο του θανάτου τα όνειρα τελειώνουν.

Με κλειστά μάτια ονειρεύτηκα την επανάσταση, την αλλαγή των σχέσεων, της σκέψης, την άφιξη ενός νέου κόσμου, μιας κοινωνίας δίκαιης, ανθρώπινης, με σεβασμό στις νέες αξίες που συνδιαμορφώναμε –ή έτσι νομίζαμε. Ομοια, ονειρεύτηκα να συνεχίσω την εικαστική επανάσταση που εντυπωσιακά ξεκίνησε ο εικοστός αιώνας, να σταθώ άξιο τέκνο των εντοπίων προγόνων και των κληρονομημένων. Η ζωγραφική μου να σταθεί πλάι σ’ εκείνους που θαύμαζα και εκτιμούσα.

Νομίζω ότι τα όνειρα, με κλειστά μάτια ή ανοιχτά, είναι το λιμάνι ανάπαυσης του πολεμιστή, η γέφυρα απελευθέρωσης από μια πραγματικότητα ξένη κι εχθρική, με αλλεπάλληλους περιορισμούς που εξοστρακίζουν τις εικόνες που αναζητώ, τους στερούν το οξυγόνο. Κάπως έτσι οδηγήθηκα στην ενότητα της δουλειάς μου Τυφλή Ζωγραφική. Το μαύρο καρμπόν, ένα υλικό περάσματος από το σκοτάδι στο φως, έκλεινε τα μάτια.

Ονειρεύτηκα χωρίς περιορισμούς. Ενα φανταστικό ταξίδι ελευθερίας και ομορφιάς γεμάτο από τις ιδέες που πίστεψα, τους αγώνες που έδωσα, τις συντροφικότητες και την αλληλεγγύη που ανταλλάξαμε, αλλά και τις απορρίψεις, τις κριτικές και τις αναγνωρίσεις.

Εζησα την ουτοπία, στα χρόνια του ’70, την πίστεψα, της δόθηκα, τη χάρηκα· με αποζημίωσε με τα καλά και τα κακά της. Οταν άνοιξα τα μάτια, η ματαίωσή της, ύστερα από ένα παροδικό ξάφνιασμα και μιαν αμηχανία γεμάτη αβεβαιότητες, διαπίστωσα ότι έπαιζε τον ίδιο ρόλο με την Τυφλή Ζωγραφική· με οδηγούσε από το σκοτάδι στο φως νέων αναζητήσεων. Τότε πίστεψα ότι όλα τα όνειρα πραγματοποιούνται, αρκεί να βιώνεις ευέλικτα τον μύθο τους και να δέχεσαι το τυχαίο. Οταν ήμουν νεότερος, με πλήγωναν τα άτυχα όνειρα, αργότερα κατάλαβα ότι τα σχέδια της πραγματικότητας ήταν διαφορετικά από τα δικά μου.

Τα όνειρα οφείλουν να κρατούν συνεχή δεσμό με το τυχαίο. Οσο το όνειρο αγνοεί και δεν συνυπολογίζει το τυχαίο τόσο η ακύρωση κυριαρχεί στην ψυχή του. Νομίζω ότι το τυχαίο είναι ο ρυθμιστής των ονείρων, ματαιωμένων και πραγματοποιημένων, και συμβάλλει αποφασιστικά στην απόσυρση ή στην τελείωσή τους, ενώ η πραγματικότητα δοκιμάζει τις αντοχές τους.

Στα συλλογικά όνειρα παραλαμβάνουμε τη σκυτάλη από τους προηγούμενους και καμιά δύναμη, κοινωνική ή πολιτική, δεν είναι ικανή να αποτρέψει αυτή την πορεία. Ούτε κοινωνίες παρακμάζουσες ή σε κρίση. Και οι διαψεύσεις; Εξαρτώνται από την ανάγνωση.