Μετά τον πρόσφατο θάνατο του δημοσιογράφου Μάνου Αντώναρου από τη νόσο των λεγεωνάριων, ο δημοφιλής ηθοποιός Άκης Σακελλαρίου νοσηλεύεται διασωληνωμένος στο Κέντρο Αναπνευστικής Ανεπάρκειας του Νοσοκομείου «Σωτηρία»,με σοβαρής μορφής πνευμονία που οφείλεται στο βακτήριο της λεγιονέλλας (legionella).

Για την ιστορία αξίζει να αναφερθεί ότι, το 1976, κατά τη διάρκεια της συνέλευσης της Αμερικανικής Λεγεώνας παρουσιάστηκαν κρούσματα από μια μορφή πνευμονίας, άγνωστης προέλευσης τότε. Σύντομα η νόσος ονομάστηκε «Νόσος των λεγεωνάριων» και αποδόθηκε στο βακτήριο Legionella Pneumophila που αναπτύχθηκε στο νερό του κεντρικού συστήματος κλιματισμού του χώρου συγκέντρωσης.

Στη συνέχεια, αρκετές εξάρσεις της Νόσου των Λεγεωνάριων παρουσιάστηκαν διεθνώς και συχνά τροφοδότησαν βεβιασμένες κινήσεις πανικού ή προσπάθειες δαιμονοποίησης ορισμένων συστημάτων κλιματισμού.

Την ίδια χρονιά, όμως, πολλή δουλειά έγινε σε διάφορους τομείς για τη διερεύνηση του θέματος. Ειδικοί από διάφορους χώρους (υγειονομικοί, μηχανικοί, βιολόγοι, κατασκευαστές κ.λπ.), καθώς και κρατικές Αρχές, ένωσαν τις δυνάμεις τους για να απομυθοποιήσουν την κατάσταση, να την παρουσιάσουν στις πραγματικές της διαστάσεις και να ενημερώσουν το κοινό για τα αναγκαία μέτρα πρόληψης.

Σε κάθε περίπτωση σήμερα τα δεδομένα είναι αρκετά ώστε με βεβαιότητα να μπορούμε να πούμε ότιη Νόσος των Λεγεωνάριων δεν συνδέεται πλέον με τη λειτουργία των πύργων ψύξης (κάθε άλλο μάλιστα).

Τι είναι η Νόσος των Λεγεωνάριων

Σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ, η λεγεωνέλλωση είναι οξεία βακτηριακή λοίμωξη του αναπνευστικού που προκαλείται από τα βακτηρίδια του γένουςLegionellae.

Υπάρχουν 50 διαφορετικά είδη λεγιονέλλας, από τα παραπάνω τα 28 έχουν συσχετισθεί με νόσηση στον άνθρωπο με συχνότερο τηLegionella pneumophila(18 οροομάδες, πιο συχνά νόσησης από οροομάδα 1 και οροομάδα 6).

Αναλυτικότερα υπάρχουν δύο διαφορετικές κλινικές οντότητες της νόσου:

– ο πυρετός Pontiac, που αποτελεί αυτοπεριοριζόμενη λοίμωξη που μοιάζει με γριπώδη συνδρομή

– η νόσος των λεγεωνάριων, που εκδηλώνεται κυρίως πνευμονία, δυνητικά θανατηφόρος σε 5-30% των κρουσμάτων περίπου.

Περιβάλλοντα που ευνοούν την ανάπτυξης της λεγιονέλλας:

Ιδανική θερμοκρασία νερού 20 – 45οC:

  • Σε ντεπόζιτα και δεξαμενές ζεστού και κρύου νερού.
  • Σε σωλήνες με ελάχιστη ή καθόλου ροή νερού π.χ τα μη κατειλημμένα δωμάτια σε ξενοδοχειακές μονάδες.
  • Στα ιζήματα (βιομεμβράνες) και τις ακαθαρσίες των εσωτερικών επιφανειών σωλήνων και δεξαμενών.
  • Στις ίνες καουτσούκ και τις φυσικές ίνες σε αντιτριβικούς δακτυλίους και διατάξεις στεγάνωσης.
  • Σε θερμαντήρες νερού και δεξαμενές ζεστού νερού.
  • Στις εναποθέσεις αλάτων και τις διαβρώσεις σε σωλήνες, ντους και βρύσες.
  • Επιβιώνει μέσα σε άλλα βακτήρια και αμοιβάδες.

Τρόπος μετάδοσης:

Αερογενώς με εισπνοή του βακτηριδίου, όταν νερό που είναι μολυσμένο διασκορπίζεται στον αέρα υπό μορφή σταγονιδίων (αεροζόλ, ντους).

Δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Χρόνος επώασης:

  • Πυρετός Pontiac: 3-5 ημέρες (συνήθως 24-48 ώρες)
  • Νόσος λεγεωναρίων: 2-10 ημέρες (συνήθως 5-6 ημέρες).

Πιθανές πηγές μόλυνσης:

  • Συστήματα παροχής κρύου – ζεστού νερού (ντούς)
  • Πύργοι ψύξης συστημάτων κλιματισμού
  • Δεξαμενές αποθήκευσης νερού
  • Θερμές ιαματικές πηγές
  • Ιαματικά λουτρά
  • Κολυμβητικές δεξαμενές (ιδίως εκείνες όπου το νερό είναι ζεστό και διακινείται)
  • Σιντριβάνια
  • Υγραντήρες ατμόσφαιρας και αναπνευστικές συσκευές που λειτουργούν με νερό βρύσης

Σποραδικά κρούσματα:

Κρούσματα που δεν μπορούν να συνδεθούν με συγκεκριμένη πηγή μόλυνσης.

  • Νοσοκομειακή λεγεωνέλωσης: το κρούσμα σχετίζεται με νοσηλεία σε νοσοκομείο κατά τις προηγούμενες 2-10 ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων.
  • Νόσος λεγεωναρίων σε ταξιδιώτες:το κρούσμα συνδέεται με ταξίδι εντός ή εκτός της χώρας κατά τις προηγούμενες 2-10 ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων.

Μέτρα ατομικής προστασίας

  • Ενημέρωση για τη νόσο, τον τρόπο μετάδοσης, τις πιθανές πηγές μόλυνσης.
  • Έγκαιρη διάγνωση και χορήγηση κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής.

Μέτρα δημόσιας υγείας

  • Εντοπισμός της πιθανής πηγής έκθεσης.
  • Εκτίμηση του κινδύνου ανάπτυξης της λεγιονέλλας (συστήματα νερού, συστήματα κλιματισμού).
  • Δειγματοληψία νερού σε συστήματα ύδρευσης, συστήματα κλιματισμού, άλλες πηγές.
  • Λήψη κατάλληλων μέτρων στην πηγή μόλυνσης για τον έλεγχο και την πρόληψη της νόσου.
  • Προσδιορισμός των περιοχών υψηλού κινδύνου – οδηγίες για συστηματική λήψη μέτρων πρόληψης.
  • Συστηματική παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων πρόληψης.

Μέτρα πρόληψης σχετικά με εγκαταστάσεις ύδρευσης

Άμεσα μέτρα:

  • Υπερχλωρίωση.
  • Θερμικό shock.

Μακροπρόθεσμα μέτρα

  • Οξειδωτικά απολυμαντικά (υποχλωριώδες ή υποβρωμιώδες οξύ).
  • Μη οξειδωτικά απολυμαντικά (ιονισμός, διάλυμα υπεροξειδίου του υδρογόνου και αργύρου, υπεριώδης ακτινοβολία).
  • Διατήρηση θερμοκρασιών νερού σε επίπεδα που δεν ευνοούν τον πολλαπλασιασμό της λεγιονέλλας.