Η ευρωπαϊκή Ακροδεξιά έχει κατασκευάσει μια εικόνα της Ευρώπης που όσο περισσότερο δείχνει απειλητική για τους πολίτες της τόσο περισσότερο ενισχύει αυτούς που υπόσχονται ότι θα μπουν φραγμός ή «φράκτης» σ’ αυτή την απειλή. Η άνοδος των ακροδεξιών και των λαϊκιστών φαίνεται να απειλεί όχι μόνο την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά και τις ευρωπαϊκές αξίες της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Ειδικά τώρα που η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης κυβερνάται από μια κυβέρνηση τέτοιων ανθρώπων.
Ηταν όμως ακόμη το 2010 όταν ο ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν, «απολογούμενος» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στην Επιτροπή, κατασκεύασε την εικόνα μιας «υπερεθνικής αριστερής συνωμοσίας», κατονομάζοντας μάλιστα τον Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ ως πρωτεργάτη της, η οποία θέλει να διαλύσει τις αξίες που αντιπροσωπεύουν αυτός και οι ομοϊδεάτες του. Απειλούνταν, κατ’ αυτόν, αξίες όπως είναι η εθνική υπερηφάνεια, ο χριστιανισμός, η πυρηνική παραδοσιακή οικογένεια. Μίλησε στο Ευρωκοινοβούλιο για μια μάχη ανάμεσα στην κουλτούρα των εθνών (kulturkampf) και την κουλτούρα των «πολυπολιτισμικών», εννοώντας όλους όσοι υπερασπίζονται την ανοχή και την αλληλεγγύη. Σ’ αυτή την περίπτωση ο ακροδεξιός λόγος περνά ως λόγος κατά των αδυναμιών του «πολυπολιτισμού». Αναφέρθηκε και στη λεγόμενη «κρυφή» ή «μυστική» Ευρώπη, η οποία συμμερίζεται τις αξίες του, αλλά δεν τολμά να το φανερώσει. Σήμερα αυτή η Ευρώπη και συμμερίζεται τις αξίες του και το φανερώνει πλέον στις εκλογές χωρίς φόβο, αλλά με πολύ πάθος, μίσος και φανατισμό.
Η Ευρώπη, παρά τα κατά καιρούς κείμενα της Επιτροπής, του προέδρου της κ. Γιούνκερ και τις πολύτιμες προτάσεις Μακρόν, αντιδρά μάλλον αποσπασματικά και σπασμωδικά. Οσο οι πολιτικοί δείχνουν αδύναμοι να αντιδράσουν, ίσως δουλέψει η πανουργία της ιστορίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση έχει ήδη ανοίξει η κρίσιμη διαδικασία των ευρωεκλογών για την ανάδειξη των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον ερχόμενο Μάιο. Εδώ προσφέρεται μια ευκαιρία για την ανασυγκρότηση των δυνάμεων της σοσιαλδημοκρατίας –των πιο συνεπών φιλευρωπαϊκών δυνάμεων –με προτάσεις και σχέδιο για μια Ευρώπη της συνοχής, κράτους δικαίου, ανάπτυξης και απασχόλησης. Σχέδιο το οποίο θα πλαισιωθεί από νέους ανθρώπους που θα κατανοούν, θα ενστερνίζονται και θα εμπνέουν τους πολίτες που ενδιαφέρονται για μια τέτοια αλλαγή στην Ευρώπη.
Φυσικά εδώ θα είναι τεράστιος και ο ρόλος των διανοουμένων, οι οποίοι οφείλουν να συγκινήσουν με τον λόγο τους πολίτες. Οσο και να είναι σωστό ότι οι άνθρωποι θέλουν δουλειές, ανάπτυξη και ανοδική κινητικότητα για να εγκαταλείψουν την Ακροδεξιά, άλλο τόσο είναι σωστό πως αυτοί χρειάζονται ταυτοχρόνως και ιδέες για την προώθηση των υψηλών ιδανικών της ευρωπαϊκής ενότητας. Η πολιτικοποίηση και η πόλωση που θέλουν οι Ορμπαν, Σαλβίνι, Κατσίνσκι μπορεί τελικά να μετατραπούν σ’ ένα καντιανό καθαυτό καλό. Αυτό δεν σημαίνει ότι χρειάζονται οπωσδήποτε να βρεθούν και διανοούμενοι σύγχρονοι Καντ, αλλά τουλάχιστον κάτι σαν τον Καντ.
«Εμπρός, ας πιάσουν δουλειά!» όπως τους προέτρεπε ο Εμίλ Ζολά στα τέλη του 19ου αιώνα.
Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι κοινωνιολόγος
