Οι δαίμονες των Ουρσουλινών και της φεουδαρχικής Γαλλίας

Το πρώτο μυθιστόρημα του Φρεντερίκ Γκρο, διδάκτορα Φιλοσοφίας, καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας και κύριου μελετητή του Μισέλ Φουκό, έχει θέμα του ένα ιστορικό γεγονός που συγκλόνισε τη Γαλλία του 17ου αιώνα και συζητείται μέχρι τις ημέρες μας. Το φαινόμενο του δαιμονισμού των Ουρσουλινών καλογραιών στο Λουντέν, μια μικρή πόλη της επαρχίας Νέας Ακουιτανίας.

Ενα φαινόμενο που έχει απασχολήσει πολλούς στο παρελθόν, όπως τον ιστορικό Μισέλ ντε Σερτό με το βιβλίο «La Possession de Loudun», τον συγγραφέα Αλντους Χάξλεϊ με το «The Devils of Loudun». Εγινε θεατρικό από τον Τζον Ουίτινγκ με τίτλο «The Devils» που βασίστηκε στο βιβλίο του προηγούμενου, ταινία από τον σκηνοθέτη Κερτ Ράσελ με τίτλο «The Devils», όπερα από τον συνθέτη Κζίστοφ Πεντερέτσκι με τίτλο «Die Teufel von Loudun».

Στις αρχές του 17ου αιώνα η Γαλλία βρίσκεται στο μεταίχμιο δύο εποχών. Η φεουδαρχία υποχωρεί μπροστά στην απόλυτη μοναρχία. Ο καρδινάλιος Ρισελιέ έχει καταστρώσει ένα σχέδιο καταστροφής των πανίσχυρων οχυρώσεων της επαρχίας, πηγή στο παρελθόν πολλών εξεγέρσεων στο εσωτερικό της χώρας. Από την άλλη, η Γαλλία βρίσκεται σε μια επίπλαστη εσωτερική ειρήνη μεταξύ των καθολικών και των ουγενότων, οι οποίοι μπορούν να ασκούν ελεύθερα τη θρησκεία τους μετά το Εδικτο της Νάντης που υπέγραψε ο Ερρίκος Δ’. Κάτι που οι φανατικοί καθολικοί δεν μπορούν να ανεχθούν. Στα μάτια τους, στη χώρα που θεωρείται ως πρώτη θυγατέρα της Καθολικής Εκκλησίας δεν έχουν θέση οι αιρετικοί.

Το Λουντέν είναι μια πόλη ακμαία με μεικτό πληθυσμό και των δύο δογμάτων. Συγχρόνως είναι και πανίσχυρα οχυρωμένη. Ενα καρφί στο μάτι του Ρισελιέ που πρέπει να βγει. Η ευκαιρία θα του δοθεί όταν οι καλόγριες θα κατηγορήσουν τον ιερέα Ιρμπέν Γκραντιέ ως υπεύθυνο για τους δαίμονες που τις έχουν κυριεύσει.

Ο Γκραντιέ είναι μια χαρισματική προσωπικότητα, μπροστά από την εποχή του. Νέος, όμορφος, από καλή οικογένεια, μορφωμένος, εξαιρετικός ρήτορας, συμπονετικός και αφοσιωμένος στα καθήκοντά του. Λοιδορεί τον μοναχισμό, την αγαμία των ιερέων, την ψεύτικη πενία και την πλαστή ταπεινοφροσύνη της Εκκλησίας. Τον θρησκευτικό φανατισμό και τη μισαλλοδοξία. Δύο είναι τα αμαρτήματά του: εραστής του ωραίου φύλου και ανεκτικός με τους ουγενότους. Το πρώτο οι φανατικοί καθολικοί είναι διατεθειμένοι να το συγχωρήσουν, είναι κάτι συνηθισμένο, φτάνει να είναι διακριτικός. Το δεύτερο όμως είναι σφάλμα ασυγχώρητο. Οταν θα αφήσει έγκυο τη νεαρή κόρη ενός τοπικού άρχοντα, θα υπογράψει την καταδίκη του.

Το άλλο πρόσωπο του δράματος είναι η νέα ηγουμένη των Ουρσουλινών της πόλης. Η Ιωάννα των Αγγέλων, κατά κόσμον Ζαν ντε Μπελσιέ, κόρη βαρόνου, ξέρει ότι λόγω μιας δυσμορφίας της δεν θα μπορέσει να ξεχωρίσει στην κοσμική ζωή. Θα στραφεί στη θρησκεία, στον μοναχισμό. Φιλοδοξεί μέσω της πενίας και της μετάνοιας να γίνει μια νέα Ιωάννα της Λωρραίνης, να φτάσει μέχρι την αγιοποίηση. Ο δαιμονισμός και η μετέπειτα ανάνηψη, η κατηγορία για μαγεία του όμορφου ιερέα, που αγαπούν οι γυναίκες και μισούν οι ζηλωτές του καθολικισμού, είναι η ευκαιρία που ζητά.

Γύρω από αυτά τα δύο πρόσωπα θα στοιχιστούν η παλιά και η νέα Γαλλία, ετοιμοπόλεμες και οι δύο. Πίσω από τον Γκραντιέ, ο αρχιεπίσκοπος του Μπορντό, ο φεουδάρχης, οι ανοιχτόμυαλοι, οι μετριοπαθείς. Πίσω από την Ιωάννα των Αγγέλων, ο Ρισελιέ, ο τοπικός επίσκοπος και οι φθονεροί φανατικοί. Παλατιανά παιχνίδια εξουσίας, ίντριγκες, εθνικά και τοπικά συμφέροντα σχηματίζουν ένα πολύπλοκο ψηφιδωτό που αναπαριστά πιστά την εποχή.

Ο Φρεντερίκ Γκρο, χρησιμοποιώντας τη μυθοπλασία για να μας περιγράψει ένα ιστορικό γεγονός, μας παραδίδει μια σπουδή πάνω στο φαινόμενο της μαζικής υστερίας και της ψυχολογίας του όχλου, που το πρωί ζητά λυσσασμένα την καταδίκη του αποδιοπομπαίου τράγου και το βράδυ τον ανακηρύσσει μάρτυρα. Που είναι έτοιμος να πιστέψει οποιονδήποτε δημαγωγό διαστρεβλώνει τα γεγονότα σύμφωνα με τον συμφέρον του. Η τριτοπρόσωπη αφήγηση κοφτή, σχεδόν δημοσιογραφική, γίνεται συναισθηματική και σχεδόν εξομολογητική όταν τον λόγο τον παίρνουν οι πρωταγωνιστές. Σκηνές λυρικές εναλλάσσονται με σκηνές φρίκης. Οι συναντήσεις του Γκραντιέ με την αγαπημένη του, οι στιγμές ενδοσκόπησης στο κελί του, η εξομολόγησή του αλλά και σκηνές εξέτασης των δαιμονισμών γυναικών, της διάδοσης του φαινόμενου μεταξύ τους, η στρεβλή δίκη και ο βασανισμός του ήρωα από την Ιερά Εξέταση σφηνώνονται στο μυαλό του αναγνώστη. Εξετάζοντας το γεγονός διεξοδικά από πολλές πλευρές, θρησκευτικά, πολιτικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, ψυχολογικά, ο συγγραφέας θέτει ερωτήματα που μας αφορούν και σήμερα. Τον αγώνα ανάμεσα στην πρόοδο και τη συντήρηση, τον σκοταδισμό και το φως. Η αυθυποβολή, η ψυχοπαθολογία, ο φθόνος, η ανάγκη να είσαι με τους νικητές, η στρέβλωση, αλλά και η πίστη, η αγάπη, η ευθύνη, η ακεραιότητα διατρέχουν το βιβλίο. Ενα συναρπαστικό μυθιστόρημα που προβληματίζει και μας ενδιαφέρει όλους. Ενα βιβλίο που δεν τελειώνει ο αναγνώστης μαζί του όταν το κλείσει.