Καιρός : Τα «σημάδια» της φύσης που δείχνουν πότε θα βρέξει ή πότε θα έχει καλοκαιρία

Ο καιρός και η πρόγνωσή του ήταν ανέκαθεν ένα από τα πιο συζητημένα θέματα. Από τα αρχαία χρόνια οι άνθρωποι είχαν την περιέργεια να ξέρουν τι καιρό θα κάνει τις επόμενες ημέρες ή να προβλέπουν ακόμη για τις συνθήκες για ολόκληρη τη χρονιά. Χωρίς όργανα μέτρησης αλλά μόνο με σημάδια της φύσης που είτε ήταν πραγματικά είτε στη σφαίρα της φαντασίας, προσπαθούσαν κάθε φορά να εξηγήσουν πότε θα βρέξει, πότε θα χιονίσει, πότε θα έχει ζέστη.

Οπως λένε οι γνωρίζοντες, η φύση μας προειδοποιεί για την οποιαδήποτε μεταβολή του καιρού σε κάθε περιοχή πολύ πριν αυτή συμβεί. Προαναγγέλλεται από τη φύση η κάθε μεταβολή με διάφορα φαινόμενα και ειδικά από τη συμπεριφορά των ζώων. Όλα αυτά βοηθούν το σύγχρονο παρατηρητή του καιρού ώστε να δημιουργήσει μία προγνωστική εικόνα για τις συνθήκες που θα επακολουθήσουν.

«Οι παλιοί ψαράδες παρακολουθούσαν, μεταξύ άλλων, και τα σύννεφα. Ξέρανε ανάλογα το σχήμα, τη διεύθυνσή τους και την ταχύτητα με την οποία έτρεχαν τι καιρό θα κάνει. Βλέπανε επίσης συνέχεια το φεγγάρι. Όταν το έβλεπαν θαμπό, έλεγαν πως θα έρθει κακοκαιρία. Αν το φεγγάρι ήταν καθαρό, περίμεναν καλοκαιρία.

Πολλά χρήσιμα γνωμικά σχετικά με τον καιρό προέρχονται από τη λαϊκή σοφία. Χρόνο με το χρόνο εμπλουτίζονται και μεταδίδονται από γενιά σε γενιά. Όλα τα γνωμικά που έχουμε ακούσει ειδικά σε περιόδους κακοκαιρίας να λέγονται στα καφενεία των χωριών μας, περισσότερο από τους ηλικιωμένους, στηρίζονται στις παρατηρήσεις των γεωργών, των βοσκών, των ναυτικών και των ανθρώπων της υπαίθρου.

Τα «σημεία του καιρού»

Τα πιο γνωστά «σημεία του καιρού» συνδέθηκαν από τους προγόνους μας με τα χρώματα που παίρνει ο ουρανός. Αν ήταν κόκκινη η δύση του ήλιου, έλεγαν ότι την επόμενη μέρα θα έχει δυνατό αέρα. Αν το ηλιοβασίλεμα ήταν κόκκινο με καλό καιρό, ήταν ένδειξη ότι την άλλη μέρα θα έχει καλοκαιρία. Όταν έβλεπαν το πρωί να κοκκινίζει ο ουρανός με την ανατολή του ήλιου, έλεγαν ότι η μέρα θα είναι βροχερή.

Όταν ο ουρανός ήταν κόκκινος πριν ανατείλει ο ήλιος και το χρώμα του χανόταν μετά την ανατολή, έλεγαν ότι ήταν σημάδι βροχής. Με καθαρό γαλανό ουρανό, ανοικτού χρώματος, περίμεναν εξαιρετική καλοκαιρία. Αν ο ήλιος στην ανατολή του ήταν λαμπρός, σήμαινε ότι ξημερώνει ωραία μέρα. Αν όμως ήταν λευκός και δεν έλαμπε, πίστευαν ότι ο καιρός θα είναι βροχερός και σκοτεινός. Τέλος, όταν ο ήλιος έκαιγε πολύ και η ατμόσφαιρα ήταν αποπνικτική, έλεγαν ότι ο καιρός είναι στη βροχή.

Δύο εντυπωσιακά φαινόμενα που παρατηρούσαν οι πρόγονοί μας ήταν η άλως και το στέμμα. Άλως είναι ο μεγάλος οπτικός κύκλος γύρω από τον ήλιο ή το φεγγάρι. Σχηματίζεται όταν μπροστά από τον ήλιο ή το φεγγάρι υπάρχουν θύσανοι και θυσανοστρώματα. Δημιουργείται με διάθλαση και ανάκλαση των ακτίνων τους, καθώς πέφτουν πάνω στους παγοκρυστάλλους από τους οποίους αποτελούνται οι θύσανοι και τα θυσανοστρώματα. Το στέμμα είναι μικρότερος φωτεινός κύκλος από την άλω. Δημιουργείται από την περίθλαση των ακτίνων του ήλιου ή του φεγγαριού στα υδροσταγονίδια των νεφών που βρίσκονται εμπρός από τον ήλιο ή το φεγγάρι. Γενικά όσο μικρότερα είναι τα υδροσταγονίδια τόσο μεγαλύτερο είναι το στέμμα. Κάποια από τα γνωμικά που έλεγαν, με αφορμή αυτά τα φαινόμενα, οι παλιοί είναι: «Κύκλο έχει το φεγγάρι για βροχή και ανεμοζάλη». «Του ήλιου κύκλος άνεμος, του φεγγαριού χειμώνας». «Του ήλιου κύκλος άνεμος, του φεγγαριού βρεχάμενος».

Οι άνθρωποι της υπαίθρου παρατηρούν ακόμα και σήμερα το ουράνιο τόξο και προβλέπουν τον καιρό, καθώς και την καλή ή κακή καρποφορία της γης. Όταν μετά από βροχή παρουσιαστεί ουράνιο τόξο, τότε λένε θα έχουμε καλό καιρό.

Μία σημαντική πηγή καιρικών πληροφοριών αποτελούν το φεγγάρι και τα άστρα. Ασχολήθηκαν πάρα πολύ με αυτά οι αρχαίοι και οι σύγχρονοι. Οι άνθρωποι τις υπαίθρου υποστηρίζουν ότι ο καιρός που επικρατεί την ημέρα της νέας σελήνης θα διατηρηθεί και σε όλο το τέταρτο της Σελήνης. Από την εποχή του Θεόφραστου έως σήμερα είναι παραδεκτό ότι όταν η νέα σελήνη είναι όρθια θα έχουμε καλοκαιρία, αν έχει κλίση και οι μύτες της είναι γυρισμένες λοξά προς τα κάτω θα έχουμε κακοκαιρία, αν είναι τελείως ξαπλωμένη θα έχουμε έντονη κακοκαιρία. Οι αγρότες πιστεύουν πως, όταν το φεγγάρι σκεπάζεται από ομίχλη, θα έχουμε ανέμους, ενώ οι ψαράδες λένε πως, όταν το φεγγάρι έχει μουντάδα (θολούρα), θα πρέπει να περιμένουμε βροχές και φουρτούνα.

Όταν βλέπουν ότι το φεγγάρι έχει κάτι σαν αλώνι και τριγύρω του άλλα δύο μεγαλύτερα, προετοιμάζονται για μεγάλη κακοκαιρία. Όταν το φεγγάρι είναι λαμπερό με κύκλο καθαρό, λένε ότι θα έχουμε αέρα. Ενώ αν ο κύκλος είναι μικρός και θαμπός, ετοιμάζονται για βροχή. Λένε χαρακτηριστικά πως «του Γενάρη το φεγγάρι ήλιος της ημέρας μοιάζει».

Οι ψαράδες παρατηρούν ακόμα και τα άστρα. Όταν τα άστρα τρεμοπαίζουν, ξέρουν ότι θα βάλει αέρα. Ενώ όταν είναι καθαρά και ζωηρά, περιμένουν βροχή. «Επειδή όμως όλοι οι παλιοί ψαράδες αγαπούσαν τις γάτες και εκείνες αγαπούσαν τα αλιεύματα που τους έφερναν, κάθε φορά που επέστρεφαν από το ψάρεμα τις χρησιμοποιούσαν σαν βαρόμετρο, παίρνοντας χρήσιμες πληροφορίες από τη συμπεριφορά τους. Όταν ο καπετάνιος έβλεπε τη γάτα του πριν ξεκινήσει για τη δουλειά να έχει γυρίσει προς το Βορρά το κεφάλι της, ήξερε ότι θα γυρίσει δυνατός βόρειος άνεμος. Αν η γάτα ήταν γυρισμένη προς το Νότο, καταλάβαινε ότι θα γυρίσει νότιος άνεμος

Ανεξάντλητα είναι τα παρατηρήματα των προγόνων μας για τις κινήσεις των νεφών τις εντάσεις και τα γυρίσματα του ανέμου, αλλά κυρίως για τις αλλαγές στη συμπεριφορά των οικόσιτων ζώων, των μυρμηγκιών αλλά και των εντόμων.

ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο παρουσιάζουν: «Λαϊκή Μετεωρολογία» Η πρόγνωση του καιρού μέσα από τις σοφές ρήσεις του λαού μας. Τα καιρικά φαινόμενα, η πρόβλεψη και η ερμηνεία τους με βάση στοιχεία της καθημερινότητάς μας! Μαζί, μία χρηστική αφίσα για να μάθουν τα παιδιά σας πολλαπλασιασμό εύκολα και γρήγορα!