H ομάδα Dum Spiro Spero παρουσιάζει στον Κάτω Χώρο του Θεάτρου του Νέου Κόσμου (Αντισθένους 7 και Θαρύπου, Αθήνα, τηλ. 2109212900, είσοδος 10-13 ευρώ) παράσταση «Η Αφροδίτη με τη γούνα» του Λέοπολντ Φον Ζάχερ-Μαζόχ κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21.15 έως τις 15 Ιανουαρίου.

Η σκηνοθεσία είναι του Σπύρου Κυριαζόπουλου ο οποίος πρωταγωνιστεί μαζί με την Νικολέτα Κοτσαηλίδου. Τσέλο επί σκηνής παίζει ο Αλέξανδρος Κασαρτζής.

Το έργο τοποθετείται σ’ ένα αριστοκρατικό περιβάλλον χλιδής, αισθησιασμού και ηδυπάθειας, όπου εκτυλίσσεται μια ασυνήθιστη ερωτική ιστορία. Πρωταγωνιστές, ο Σεβερίν Φον Κουζίμσκι –το alter ego του συγγραφέα Μαζόχ– και η Βάντα Φον Ντουνάγιεφ, η γυναίκα που ο Σεβερίν λάτρεψε με πάθος και που της εκχώρησε τα πάντα, την ψυχή του, την ελευθερία του, την ίδια του την ύπαρξη.

Βόμβα στα θεμέλια της κοινωνίας του 19ου αιώνα το έργο του Μαζόχ, όπου οι απόψεις του για την ηδονή και τη σεξουαλικότητα συγκρούονται μετωπικά με τον πουριτανισμό και τη χριστιανική ηθική του. Το περί ου ο λόγος έργο, «Η Αφροδίτη με τη γούνα», ήταν ο λόγος που ο ψυχίατρος Κραφτ Έμπινγκ καθιέρωσε τον όρο «μαζοχισμός», αναφερόμενος σε συμπεριφορές όμοιες με αυτές που περιέγραφε ο συγγραφέας.

Οι συντελεστές της παράστασης Σπύρος Κυριαζόπουλος και Νικολέτα Κοτσαηλίδου μιλούν για το νέο της θεατρικό πρότζεκτ και τη σεξουαλικότητα επί σκηνής.

Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;

ΝΚ: Η ιδέα ήταν του Σπύρου (Κυριαζόπουλου), ο οποίος είχε διαβάσει τη νουβέλα (Η Αφροδίτη με τη γούνα) και του είχε γίνει εμμονή(!) να την μεταφέρει στη σκηνή. Το μοιράστηκε μαζί μου και ριχτήκαμε με τα μούτρα στη δουλειά. Πρώτα μετέφρασα τη νουβέλα και ακολούθως κάναμε τη διασκευή σε θεατρικό έργο, μετά ατελείωτες πρόβες, και ύστερα από ένα εννιάμηνο σκληρής δουλειάς που μας έφτασε στα όριά μας, να το επιτέλους στη σκηνή. Στο Γολγοθά μας αυτόν, το σταυρό κουβαλούσαμε εναλλάξ, πότε εγώ, πότε ο Σπύρος και πότε η Ηλένια Δουλαδίρη που μας οδήγησε αισθητικά με τα υπέροχα κοστούμια και το σκηνικό της.

ΣΚ: Πριν από πέντε χρόνια, ύστερα από μια μεγάλη ερωτική απογοήτευση, ανακάλυψα τη νουβέλα του Λέοπολντ φον Σαχερ-Μαζόχ ”Η Αφροδίτη με τη γούνα”. Μου έκανε τρομερή εντύπωση πόσο υπέφερε από έρωτα ο ήρωας του έργου, Σεβερίν και μου γεννήθηκε η ανάγκη να μεταφέρω στο θέατρο αυτήν την ακραία και ιδιαίτερη ιστορία.

Το έργο για την κοινωνία του 19ου αιώνα θεωρήθηκε σχεδόν απαγορευμένο. Στην σημερινή φαινομενικά απελευθερωμένη κοινωνία, τι θα προσφέρει; Πώς θα γίνει αντιληπτό;

ΝΚ: Η μόνη ίσως διαφορά ενός αναγνώστη ή θεατή του 19ου αιώνα με έναν σύγχρονο, είναι ότι ο δεύτερος μπορεί να διαβάσει το έργο, να συζητάει ελεύθερα γι αυτό, ή να το δει στο θέατρο. Κατά τα λοιπά, δε νομίζω ότι ο πυρήνας του έργου αφορά λιγότερο σήμερα απ’ ότι τον 19ο αιώνα ή ότι θα αφορά λιγότερο στο μέλλον!

ΣΚ: Ένας μεταφραστής του Μαζόχ τον 19ου αιώνα, αναφέρεται σ’ αυτόν ως αυστηρό ηθικολόγο, που αντλούσε τα θέματά του από την ιστορία και τη λαογραφία χωρίς να κάνει κανέναν υπαινιγμό στον χαρακτήρα του ερωτισμού στα έργα του. Η λογοκρισία στον 19ου αιώνα ήταν πολύ διαφορετική από τη δική μας. Η διάχυτη σεξουαλικότητα ήταν πιο αποδεκτή από σωματικές και ψυχολογικές λεπτομέρειες. Σήμερα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Πέρα από την ηθικολογία των εποχών, παρά τις μάχες των δικαιωμάτων για ισότητα, το άτομο παραμένει σε σύγκρουση με την κοινωνία για τις ιδέες και τα πιστεύω του. Ο Μαζόχ στο πεδίο του έρωτα, εκθέτει την ανισότητα σε ακραίο βαθμό και δανειζόμενος τα λόγια του Γκαίτε ”να είσαι το σφυρί ή το αμόνι” και μας προσφέρει κάτι παραπάνω από την απελευθέρωση από τα πρότυπα ερωτικής και σεξουαλικής συμπεριφοράς. Το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του ατόμου σε μια κοινωνία που επικρατεί ο τρόμος του μαστιγώματος ανεξαρτήτως νόμων και ηθικής.

Στην παράσταση ο έρωτας και η σεξουαλικότητα πώς σχετίζονται με την ηδονή και τον αισθησιασμό;

ΝΚ: Ακολουθώντας πιστά το πνεύμα του συγγραφέα, ο έρωτας με τη ρομαντική και την ποιητική του διάσταση όπως εμφανίζεται στην αρχή του έργου, εκτρέπεται σιγά-σιγά και δόλια, σε ηδονή, αισθησιασμό και τελικά σε μια νοσηρή, σκοτεινή διαστροφή, από την οποία, μόνο βαριά τραυματισμένος μπορεί να βγει κανείς.

ΣΚ: Σ’ αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφερθούμε στο ”δόγμα” του συγγραφέα τον υπερ-αισθησιασμό. Μια υπερβατική κατάσταση οπού ο ήρωας κάνει ένα ”άλμα” πέρα από την ηδονή και τον αισθησιασμό. Η εκπλήρωση του έρωτα και η σεξουαλική ικανοποίηση μπορεί να επέλθει μόνο με την προϋπόθεση του σωματικού και ψυχικού πόνου. Οδύνη και ηδονή είναι ένα και το αυτό. Ο ήρωας εγκαταλείπει το υποκείμενο του πόθου του για το αντικείμενο. Τη λεία για τη σκιά. Αφήνει τον πλούσιο αισθησιασμό και τον ερωτισμό για μια ανάγκη να τους ξεπεράσει. Τον ωθεί το ένστικτο του έρωτα συνδυάζοντάς το με το το ένστικτό του θανάτου.

Ο έρωτας από μόνος του δεν είναι μία μαζοχιστική κατάσταση; Μη τη λογική ότι θέλουμε ανθρώπους που συχνά μας πληγώνουν και μπορούν να φτάσουν να μας κάνουν τελικά κακό;

ΝΚ: Ακριβώς αυτό επαναλαμβάνει κάθε τόσο ο Μαζόχ, είτε δια στόματος Σεβερίν, είτε δια στόματος Βάντα, που είναι οι χαρακτήρες του έργου. Γι’ αυτό δε θα βρεις άνθρωπο που να μην τον αφορά το έργο! Ποικίλει ο βαθμός και η ένταση ασφαλώς, αλλά όλοι λίγο πολύ έχουμε υπάρξει άλλοτε το σφυρί και άλλοτε το αμόνι σε μια σχέση.

ΣΚ: Είναι. Στον έρωτα υπάρχει πάθος. Πάσχω από τον έρωτά μου για το αγαπημένο πρόσωπο. Δίνω εξουσία χωρίς κρίση και παρασύρομαι χωρίς να αναλογίζομαι αρετές και αξίες.

Οι λόγοι που ο Κραφτ Έμπινγκ καθιέρωσε τον όρο μαζοχισμό φωτίζονται στην παράσταση; Γιατί ο όρος έχει περάσει στις μέρες μας χωρίς να έχουμε τις περισσότερες φορές συνείδηση της προέλευσής του.

ΝΚ: Βλέποντας στην παράσταση την πορεία του Σεβερίν- που βέβαια είναι ο ίδιος ο Μαζόχ- απολύτως καταλαβαίνει κανείς γιατί επιβλήθηκε ο όρος και γιατί είναι ακόμη και σήμερα αντικείμενο μελέτης της ψυχιατρικής και εργαλείο για δυσερμήνευτες και δύσκολα διαγνώσιμες ερωτικές συμπεριφορές!

ΣΚ: Στην παράσταση δεν εξετάζουμε ψυχιατρικές, ψυχολογικές και φιλοσοφικές αναλύσεις και όρους. Οι έρευνες αυτές έγιναν για την παράσταση αλλά δεν θεωρήσαμε ότι πρέπει να φωτίσουμε αυτές αλλά την ιστορία των ηρώων. Ο ίδιος ο Μαζοχ ενοχλήθηκε από το νεολογισμό.