«Φροσύνη» είναι ο τίτλος του νέου θεατρικού έργου του Στέφανου Παπατρέχα που ανεβαίνει κάθε Τετάρτη στις 20.30 στο θέατρο Άβατον (Ευπατρίδων 3, Κεραμεικός, τηλ. 210-3412.689, είσοδος 5-10 ευρώ). Τη σκηνοθεσία του μονολόγου συνυπογράφουν ο Λάζαρος Βαρτάνης και ο συγγραφέας του έργου. Ερμηνεύει η Σύνθια Μπατσή.
Η ιστορία ξεκινάει όταν μία γυναίκα ηθοποιός καλείται, στο πλαίσιο ενός αυτοσχεδιασμού, να ετοιμάσει ένα μονόλογο πάνω στην Κυρά -Φροσύνη, το ιστορικό πρόσωπο -θρύλο των Ιωαννίνων που πνίγηκε από τον Αλί Πασά στη λίμνη Παμβώτιδα. Ψάχνοντας πληροφορίες και υλικό για εκείνη, βρίσκει πράγματα που τη
γοητεύουν, την προκαλούν. Δοκιμάζει ρούχα, στάσεις, φωνές, αυτοσχεδιάζει
πάνω στην τελευταία νύχτα της Φροσύνης, πάνω στη ζωή, το γάμο, τα παιδιά
της, τον έρωτά της για τον γιο του Αλί Πασά, Μουχτάρ, τις απαιτήσεις των άλλων
για εκείνη, τις απαιτήσεις του έρωτά της για Εκείνον.Πια δεν είναι η ηθοποιός, δεν είναι η Φροσύνη.
Είναι μια γυναίκα δέσμια των επιθυμιών τόσο των γύρω της,όσο και των δικών της. Μια γυναίκα που της μέλλεται να πνιγεί, να μείνει στη μνήμη όλων ως αυτό που οι άλλοι κατάλαβαν για εκείνη, αφήνοντας ξεχασμένο το πραγματικό της πρόσωπο
Ο Λάζαρος Βαρτάνης μιλάει στα «Νέα» για το στήσιμο της παράστασης, την Κυρά Φροσύνη και τις σύγχρονες γυναίκες.
Πώς προέκυψε η ιδέα για να ανεβάσετε τη συγκεκριμένη παράσταση;
Όσο κάναμε πρόβες για την «Υγρασία στους τοίχους» του Αναστάση Πινακουλάκη, ο Στέφανος Παπατρέχας μού ζήτησε να διαβάσω τη «Φροσύνη». Μου άρεσε πολύ από την πρώτη ανάγνωση και ήξερα πως αυτό θέλω να γίνει παράσταση. Αρκετό καιρό μετά, όσο κάναμε πρόβες στο «Έλα να παίξουμε» της Γεωργίας Πιερρουτσάκου, του πρότεινα να το ανεβάσουμε. Από την πρώτη στιγμή ήξερα πως ιδανική για αυτό το έργο είναι η Σύνθια Μπατσή, με την οποία γνωριζόμαστε πολλά χρόνια, από τη σχολή, και με την οποία είμαστε πολύ καλοί φίλοι. Γνωρίζοντας πως έχει μεγάλη άρνηση να παίξει μονόλογο της ζήτησα να το διαβάσει. Λίγες ώρες μετά μου τηλεφώνησε βρίζοντάς με, γιατί της άρεσε τόσο πολύ το έργο, που θα την ανάγκαζε να αφήσει πίσω το φόβο της. Έτσι, λοιπόν, ξεκίνησε. Αργότερα ήρθε ο ΑλέξανδροςΚαναβός, η Σίσσυ Βλαχογιάννη με τις απίστευτες μουσικές που έγραψε, η Έλλη Εμπεδοκλή στα κοστούμια και τα σκηνικά, ο Λευτέρης Παυλόπουλος, που δε χρειάζεται νομίζω συστάσεις, η Ναταλία Β. που έκανε μία καταπληκτική υποβρύχια φωτογράφιση και όλοι φτιάξαμε τη «Φροσύνη», όπως θα τη δείτε τώρα στο Άβατον.
Τι σας ιντρίγκαρε στο πρόσωπο της Κυρά-Φροσύνης που θελήσατε να το παρουσιάσετε επί σκηνής;
Δεν είχα ασχοληθεί ποτέ με το πρόσωπο αυτό μέχρι που διάβασα το έργο. Αλλά και ο Στέφανος στο κείμενό του δεν κάνει μία βιογραφία, μία αναπαράσταση της ζωής της Κυρά-Φροσύνης. Το πολύ ενδιαφέρον, κατά τη γνώμη μου, είναι πως βάζει μια γυναίκα ηθοποιό να αυτοσχεδιάζει πάνω στο ιστορικό αυτό πρόσωπο βάζοντας τις δικές της αναφορές και ερεθίσματα. Φυσικά η ιστορία της έχει πολύ ζουμί: μια γυναίκα, στην κλειστή κοινωνία των Ιωαννίνων του 1800 υπό τουρκικό ζυγό, παντρεμένη και με παιδιά συνάπτει ερωτική σχέση με το γιο του Αλί Πασά, Μουχτάρ, και θανατώνεται για αυτό με τραγικό τρόπο, με πνιγμό στη λίμνη Παμβώτιδα. Η ιστορία της Φροσύνης, όμως, είναι η αφορμή να σκεφτεί η ηθοποιός, μια γυναίκα του σήμερα, θέματα όπως ο έρωτας, οι προσδοκίες των άλλων, ο θάνατος, η κοινωνία, η ελευθερία, το ποιοι πραγματικά είμαστε.
Γιατί επιλέξατε να περάσετε όλη την ιστορία μέσα από την πραγματική προετοιμασία μιας θεατρικής πράξης όπως είναι ο αυτοσχεδιασμός;
Αυτό υπήρχε εξαρχής από το κείμενο. Πιστεύω πως πυρήνας του έργου και της παράστασης που φτιάξαμε είναι το γεγονός πως για την Κυρά-Φροσύνη έχουν φυσικά γραφτεί πολλά, υπάρχουν ιστορικές πηγές αλλά και μη επιβεβαιωμένες επίσημα ιστορίες, θρύλοι, ποιήματα, τραγούδια, βιβλία, ακόμη και όπερα, όμως το ποια πραγματικά ήταν δεν το ξέρουμε. Τι σκεφτόταν, πως μιλούσε, πως κοίταζε, τι φοβόταν, τι ονειρευόταν; Αυτό ισχύει για όλους μας. Όλοι σχηματίζουμε μία άποψη για τον άλλον από όσα βλέπουμε ή καταλαβαίνουμε αλλά αλήθεια γνωρίζουμε ποτέ σε βάθος τον άλλον; Μήπως αυτό συμβαίνει και με τους ίδιους μας τους εαυτούς; Όλη αυτή η σκέψη, λοιπόν, που υπάρχει στην παράσταση γίνεται ακόμη πιο έντονη με το στοιχείο της ηθοποιού που προσπαθεί να πλάσει το ρόλο της «Φροσύνης», να την καταλάβει, να ταυτιστεί μαζί της. Γιατί και εκείνη πλάθει μία γυναίκα με όσα η ίδια αντιλαμβάνεται, με όσα νιώθει για εκείνη και βρίσκει και η ίδια πτυχές του εαυτού της που δε γνώριζε. Το θέατρο μέσα στο θέατρο εδώ εξυπηρετεί να φτάσουμε υπόγεια το στόχο της παράστασης.
Τι ιδιαιτερότητες παρουσιάζει μια παράσταση για υπαρκτό πρόσωπο όπως είναι αυτό της Φροσύνης;
Πέρα από περιγραφές και πίνακες δεν έχουμε στοιχεία για το πως έμοιαζε η Φροσύνη, ούτε για τη ζωή της ξέρουμε πολλά. Επομένως δεν υπάρχει η παγίδα της μίμησης. Δεν μπήκαμε έτσι κι αλλιώς καθόλου στη διαδικασία να παίξει η Σύνθια την Κυρά-Φροσύνη. Απλώς η ιστορία της μας έδωσε υλικό να αναρωτηθούμε για πράγματα διαχρονικά. Είναι, βέβαια, συγκλονιστικό όταν σκέφτεσαι πως η ιστορία αυτή δεν είναι ένα παραμύθι, αλλά πραγματικότητα. Πως δηλαδή μία γυναίκα βρήκε τέτοιο τραγικό θάνατο εξαιτίας του πάθους της για έναν άντρα, εξαιτίας του έρωτά της και πως αυτή η γυναίκα, που ήταν τόσο κατακριτέα η πράξη της τότε, αργότερα έφτασε να θεωρείται ηρωίδα. Αυτό κάνει ακόμη πιο έντονη την παράσταση και τον προβληματισμό μας πάνω σε όλα τα επίπεδα που υπάρχουν σε αυτό το πρόσωπο: κοινωνικό, πολιτικό, ερωτικό, ιστορικό, υπαρξιακό.
Απογυμνώνετε την ιστορία της Φροσύνης ώστε να την παρουσιάσετε ως μία ακόμα γυναίκα; Με ερωτικές επιθυμίες, πάθη και λάθη;
Αν δούμε προσεκτικά όσες ιστορίες και έργα έχουν γραφτεί παλιότερα, αλλά εξακολουθούν να μας γοητεύουν, θα παρατηρήσουμε πως μας αφορούν ακόμη γιατί διαπραγματεύονται θέματα που μας προβληματίζουν ακόμη, που είναι διαχρονικά. Η ιστορία της Κυρά-Φροσύνης και το έργο του Στέφανου, έχουν πιστεύω αυτά τα στοιχεία. Δεν απογυμνώνεται η ιστορία της, αλλά δίνει το έναυσμα να βρούμε σε αυτήν σήμερα τις αναλογίες. Η ιστορία αυτή εξάλλου αφορά μία γυναίκα υπαρκτή, που είχε πάθη, που έζησε τον έρωτά της και τον πλήρωσε με την ίδια της τη ζωή. Μία γυναίκα ανθρώπινη με λάθη, αδυναμίες, φόβους, όνειρα, επιθυμίες. Όπως κάθε γυναίκα, όπως κάθε άνθρωπος γενικότερα και αυτό νομίζω κάνει το θεατή, ανεξαρτήτως φύλου, να ταυτιστεί και να αναρωτηθεί και εκείνος.
Μετά από δύο αιώνες από τότε που έζησε, η ζωή της τι έχει να πει στις σύγχρονες γυναίκες που ενδεχομένως να την έχουν ακούσει μόνο ως μύθο ή μπορεί και καθόλου;
Η Φροσύνη από όσα μαθαίνουμε ήταν μία γυναίκα έξυπνη, δραστήρια, πνευματώδης και φιλελεύθερη σε μία εποχή που οι γυναίκες δεν έβγαιναν από το σπίτι. Ήταν τολμηρή, ακόμη και απερίσκεπτη μπροστά στον έρωτα. Όλα αυτά δείχνουν μία γυναίκα πολύ πιο μπροστά από την εποχή της, πράγμα που δεν ήταν αποδεκτό. Δεν ξέρω αν είναι πρότυπο προς μίμηση η ίδια, αλλά μπορούμε ως κοινωνία να μάθουμε, με αφορμή την ιστορία της, να μη κρίνουμε και καταδικάζουμε εύκολα ό,τι αποκλίνει από το συνηθισμένο και καθημερινό.
