Αναδρομικά πολλών ταχυτήτων θα ξεκλειδώσει η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τη συνταγματικότητα του νόμου Κατρούγκαλου. Η απόφαση αυτή θα κρίνει το χρονικό διάστημα για το οποίο θα πρέπει να επιστραφούν αναδρομικά ανάλογα αν πρόκειται για παλαιούς ή νέους συνταξιούχους και με βάση το πότε προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη. «ΤΑ ΝΕΑ» παρουσιάζουν έναν χρήσιμο οδηγό για το θέμα των αναδρομικών που καίει εκατομμύρια συνταξιούχους.

  1. Ποια είναι τα νέα δεδομένα στην επιστροφή των αναδρομικών στους συνταξιούχους;

Το κλειδί των αναδρομικών βρίσκεται στο αν θα κριθεί συνταγματικός ο νόμος Κατρούγκαλου στα άρθρα του επανυπολογισμού των παλιών συντάξεων. Αν βγει συνταγματικός ο νόμος, τότε τα αναδρομικά περιορίζονται για το διάστημα από Ιούνιο 2015 ώς Μάιο 2016. Για το 12μηνο αυτό, η κυβέρνηση θα υποχρεωθεί να επιστρέψει χρήματα σε 2,4 εκατ. συνταξιούχους, γιατί υπάρχει η προηγούμενη απόφαση του ΣτΕ που λέει ότι από Ιούνιο 2015 κρίθηκαν αντισυνταγματικές και θα έπρεπε να μην επιβάλλονται οι μειώσεις των νόμων 4051 και 4093 σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, ενώ και τα δώρα που καταργήθηκαν (με τον ν. 4093) θα πρέπει να επιστραφούν. Σε αυτή την περίπτωση (συνταγματικός ο νόμος Κατρούγκαλου) δεν ακυρώνονται οι διεκδικήσεις των συνταξιούχων για τα έτη από το 2016 ώς και το 2018 τουλάχιστον, διότι μέσα στο διάστημα αυτό οι παράνομες μειώσεις συνεχίστηκαν να επιβάλλονται και φυσικά δώρα δεν επεστράφησαν στις συντάξεις. Η διαφορά είναι όμως ότι για το διάστημα αυτό (2016-2018) οι συνταξιούχοι για να πάρουν αναδρομικά θα πρέπει να έχουν κινηθεί δικαστικά με αγωγές, τις οποίες δεν μπορεί να ακυρώσει το ΣτΕ, διότι και με τον νόμο Κατρούγκαλου οι συνταξιούχοι είχαν τις παράνομες μειώσεις. Τα αναδρομικά για αυτά τα δυόμισι έτη επιπλέον (Μάιος 2016 – Δεκέμβριος 2018 τουλάχιστον) κλειδώνονται μόνο με δικαστικές αποφάσεις για τους δεκάδες χιλιάδες συνταξιούχους μέχρι στιγμής που τα έχουν διεκδικήσει με αγωγές κατά του ΕΦΚΑ και του ΕΤΕΑΕΠ. Οσοι προσφύγουν θα έχουν δικαίωμα για επιπλέον αναδρομικά αυτής της περιόδου.

2. Ποιοι συνταξιούχοι μπορούν να διεκδικήσουν τα αναδρομικά;

Κατ’ αρχάς είναι οι παλαιοί συνταξιούχοι που είχαν προσφύγει στα δικαστήρια κατά των περικοπών του 2012 πριν από την απόφαση – βόμβα του ΣτΕ το 2015. Σύμφωνα με το σκεπτικό του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου, οι εν λόγω συνταξιούχοι είναι οι μόνοι που δικαιούνται αναδρομικά από το 2013. ∆εδομένης της κρίσης του ΣτΕ, θεωρείται βέβαιη η δικαίωση των εν λόγω υποθέσεων. Νομικοί κύκλοι υποστηρίζουν πως οι εφετειακές αποφάσεις που δικαιώνουν συνταξιούχους δημιουργούν τη νομική υποχρέωση στα Ταμεία να πληρώσουν τα επιδικαζόμενα ποσά. Επίσης στις διεκδικήσεις περιλαμβάνονται και οι παλαιοί συνταξιούχοι που δεν είχαν προσφύγει στα δικαστήρια κατά των περικοπών του 2012 πριν από την απόφαση – βόμβα του ΣτΕ το 2015.

Σύμφωνα με το σκεπτικό του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου, οι εν λόγω συνταξιούχοι δεν δικαιούνται αναδρομικά για την περίοδο 2013 – 2015 για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Συγκλίνουσες νομικές απόψεις καταλήγουν πως το πλέον βάσιμο χρονικό διάστημα εντός του οποίου εντοπίζεται έδαφος για τις όψιμες αξιώσεις είναι το 10μηνο Ιούνιος 2015 – Μάιος 2016. Εκεί φαίνεται πως ανιχνεύεται το κυρίαρχο νομικό κενό. Πρόκειται για το χρονικό διάστημα ανάμεσα στη δημοσίευση της απόφασης του ΣτΕ και την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου (Μάιος 2016). Η δεύτερη νομική προσέγγιση ενοποιεί τον χρόνο από τον Ιούλιο του 2015 έως και τον ∆εκέμβριο του 2018, επειδή οι αντισυνταγματικές περικοπές των νόμων 4051 και 4093 του 2012 συνέχιζαν να επιβάλλονται στις παλαιές συντάξεις μέχρι την «πρεμιέρα» του επανυπολογισμού τον περασμένο Ιανουάριο. Στον νόμο Κατρούγκαλου υπάρχουν ρήτρες για την εν λόγω περίοδο που μένει να κριθούν από το ΣτΕ.

Μια άλλη ομάδα είναι οι νέοι συνταξιούχοι που αποχώρησαν από 13/5/2016 και έως 31 ∆εκεμβρίου 2018 και δικαιούνται προσωπική διαφορά. Υπολογίζεται πως πρόκειται για πάνω από 100.000 νέους συνταξιούχους, οι οποίοι εμπίπτουν στην 3ετή μεταβατική περίοδο του νόμου Κατρούγκαλου και δικαιούνται τμήμα «προσωπικής διαφοράς» επειδή η σύνταξή τους – όπως υπολογίστηκε με την εξίσωση του νόμου 4387 του 2016 (εθνική και ανταποδοτική) – υπολείπεται κατά 20% και πλέον από τη σύνταξη που θα έπαιρναν με το παλιό καθεστώς.

3. Ποια είναι η επίσημη θέση της κυβέρνησης για την επιστροφή των αναδρομικών στους συνταξιούχους;

Επισήμως, λόγω του τεράστιου δημοσιονομικού κόστους, η κυβέρνηση είναι αρνητική. Πρόσφατα η υπουργός Εργασίας Εφη Αχτσιόγλου παραδέχθηκε ότι υπάρχει ένα κενό διάστημα που δεν καλύπτεται ούτε από την απόφαση του ΣτΕ ούτε από την ασφαλιστική μεταρρύθμιση, υποστήριξε ότι αυτό είναι το 10μηνο Ιούλιος 2015 – Απρίλιος 2016 και αποκάλυψε ότι η κυβέρνηση εξετάζει τα δημοσιονομικά περιθώρια προκειμένου να… επουλώσει τις πληγές της κρίσης. Εσπευσε βέβαια να υπερτονίσει ότι το κόστος μόνο για το 10μηνο αγγίζει τα 4 δισ. ευρώ, φωτογραφίζοντας το μέγεθος της δυσκολίας που έχει η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος κοντά στο 5,5% για να «θεραπευτεί» μόνο αυτό το διάστημα και μόνο για τους συνταξιούχους.

4. Ποιο είναι το επικρατέστερο σενάριο;

Σχέδια που εξετάζονται από την κυβέρνηση είναι να δοθούν αναδρομικά σε δόσεις, γιατί μια κι έξω είναι απίθανο να γίνει ακόμη και αν ο ΣΥΡΙΖΑ τα κουρέψει και, αντί για τριάμισι χρόνια, τα κατεβάσει στους 10 μήνες, όπως υπολογίζουν στο υπουργείο Εργασίας, εκτιμώντας ότι μετά τον νόμο Κατρούγκαλου (μετά τις 13/5/2016) δεν υπάρχει ζήτημα επιστροφών, γιατί οι συντάξεις επανυπολογίστηκαν με νέο νόμο, χωρίς τις περικοπές. Πάντως τίποτε δεν είναι σίγουρο.

5. Ποιο είναι το κόστος από την επιστροφή των αναδρομικών;

Το μηνιαίο κόστος των διεκδικούμενων αναδρομικών – εφόσον επιστρέφονταν σε όλους – υπολογίζεται σε 175 εκατ. ευρώ, ήτοι 1,75 δισ. ευρώ για το 10μηνο, δηλαδή 2,1 δισ. τον χρόνο, κι αυτό μόνο από τις περικοπές του 2012 που έχουν κριθεί αντισυνταγματικές σε κύριες και επικουρικές συντάξεις (ν. 4051 και 4093). Αν προστεθούν και τα δώρα που καταργήθηκαν εντελώς το 2012 (περικοπή που επίσης κρίθηκε αντισυνταγματική το 2015), τότε ο λογαριασμός φτάνει στο δυσθεώρητο ποσό των 4,2 δισ. τον χρόνο. Οι μεν περικοπές των συντάξεων αφορούν περίπου 1,2 εκατομμύρια συνταξιούχους, ενώ η κατάργηση των δώρων που είχαν διαμορφωθεί σε σταθερό ποσό 800 ευρώ ετησίως για όλους, αφορά τους πάντες, δηλαδή 2,5 εκατομμύρια συνταξιούχους. Ακόμη και για το 10μηνο, τα 2,5 εκατ. συνταξιούχοι διεκδικούν αναδρομικά ποσά που ξεκινούν από περίπου 650 ευρώ και φθάνουν έως και τα 7.000 ευρώ. Στην περίπτωση που οι διεκδικήσεις φθάνουν έως και τον Δεκέμβριο του 2018, αφορούν δηλαδή 42 μήνες, τα ποσά αγγίζουν ακόμη και τα 27.000 ευρώ για συνταξιούχο με μία κύρια και μία επικουρική σύνταξη.

6. Ποια είναι η θέση των δανειστών για το θέμα των αναδρομικών;

Την επιστροφή των αναδρομικών βλέπουν ως πιθανότερο ενδεχόμενο και οι δανειστές. Μετά την έκθεση της Κομισιόν ήρθε και η σειρά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) να προσδιορίσει στη δική του έκθεση το κόστος επιστροφών από τους νόμους 4051 και 4093 του 2012, στα 9,4 δισ. ευρώ, κάνοντας λόγο για δημοσιονομικό κίνδυνο που θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη από την κυβέρνηση. Από το ποσό αυτό:

  • 6,4 δισ. ευρώ είναι τα αναδρομικά των παράνομων μειώσεων στις συντάξεις.
  • 2,6 δισ. ευρώ είναι τα αναδρομικά δώρων στο Δημόσιο.
  • 1,5 δισ. ευρώ είναι το σταθερό επαναλαμβανόμενο ποσό για την επαναφορά 13ου και 14ου μισθού και σύνταξης από εδώ και πέρα.

Το ΔΝΤ σημειώνει με αστερίσκο στη σελίδα 56 της έκθεσής του πως οι εκτιμήσεις αυτές δεν περιλαμβάνουν μια πιθανή αντισυνταγματικότητα του νόμου 4387/2016. Σε αυτό το ενδεχόμενο (σ.σ.: να βγει δηλαδή αντισυνταγματικός και ο νόμος Κατρούγκαλου που διατήρησε τις παράνομες μειώσεις), το κόστος των αναδρομικών αυξάνεται επιπλέον κατά 2% ώς 4% του ΑΕΠ, λέει το ΔΝΤ.