Η παράσταση «Οι ανθρωποφύλακες» του Περικλή Κοροβέση ανεβαίνει κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21.15 έως τις 4 Ιουνίου στο Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν σε σκηνοθεσία Μάνου Βαβαδάκη (Υπόγειο, Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα, Τηλ. 210-3222.760, είσοδος 10-15 ευρώ).
Πρωταγωνιστούν οι ηθοποιοί Νέστωρ Κοψιδάς, Θεοδώρα Γεωργακοπούλου, Ειρήνη Γεωργαλάκη, Ελένη Ζαχοπούλου κι Άρης Λάσκος.
Οι «Ανθρωποφύλακες» του Περικλή Κοροβέση αποτελούν βιβλίο ορόσημο, αφού είναι η πρώτη μαρτυρία που τυπώθηκε και κυκλοφόρησε διεθνώς κάνοντας γνωστή την πρακτική βασανισμών που ακολουθούσε το καθεστώς των συνταγματαρχών έναντι των αντιφρονούντων. Μια οργανωμένη άνωθεν πρακτική που στόχευε στον πλήρη εξευτελισμό των συλληφθέντων, σωματικά και ψυχικά. Η σκληρότητα της περιγραφής των βασανισμών στην ταράτσα της Μπουμπουλίνας ισορροπεί με την λογοτεχνική αφήγηση του Κοροβέση, απόρροια της καλλιτεχνικής του ιδιότητας.
Ακριβώς πενήντα χρόνια μετά από την πρώτη έκδοση του βιβλίου η παράσταση αναμοχλεύει τις σκληρές δοκιμασίες εξευτελισμού και βίας που υπέστη μέρος του λαού, πρακτική που ακόμα και σήμερα, έστω και ως αστείο, επιδοκιμάζεται από πολιτικούς και πολίτες. Σε συνδυασμό με τη σκιαγράφηση της περιόδου της Επταετίας αναδεικνύεται πως το καθεστώς απλώθηκε σε όλους τους τομείς, στραγγαλίζοντας κάθε φωνή αντίστασης και δημιουργίας.
Ο Μάνος Βαβαδάκης μιλάει στα «Νέα» για την παράσταση, τη σκοτεινό περίοδο της επταετίας και τα βασανιστήρια.
- Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;
Το βιβλίο του Περικλή Κοροβέση βρέθηκε τυχαία στα χέρια μου ένα καλοκαίρι πριν περίπου τέσσερα χρόνια. Τελειώνοντάς το με κατέκλυζε η οργή. Άρχισα να αναζητώ πρόσωπα και γεγονότα μέσα από το βιβλίο, ξετυλίγοντας ένα μεγάλο κουβάρι ντοκουμέντων και μυθευμάτων. Κι η οργή όλο και μεγάλωνε, πρώτα για όλη την φρικωδία που υπέστη ο Περικλής και έπειτα για την άγνοιά μου, ή ακόμα χειρότερα την ημιμάθεια γύρω από τη Χούντα. Και σκέφτηκα ό,τι μισό αιώνα μετά, πρέπει να ξεκινήσει μια συζήτηση για την εποχή, για το πραγματικό πρόσωπο της Χούντας. Να ανακινηθεί η μνήμη. Και να σταματήσουν να ακούγονται φράσεις όπως «χούντα έχουμε» και «χούντα χρειαζόμαστε».
- Πενήντα χρόνια μετά την έκδοση του βιβλίου, οι “Ανθρωποφύλακες” πώς μετασχηματίζονται επί σκηνής;
Με την Άνδρη Θεοδότου, που έκανε τη διασκευή του βιβλίου για το θέατρο, αποφασίσαμε να διατηρήσουμε τη μονοπρόσωπη αφήγηση, ώστε να αναδειχθεί, ό,τι ακριβώς κάνει και στο βιβλίο ο Περικλής, η προσπάθεια ανασύνθεσης των γεγονότων με ακρίβεια. Κι ο μοναχικός ανήφορος του βασανιζομένου. Εκτός όμως της προσωπικής μαρτυρίας των βασανισμών, υπάρχουν εμβόλιμα στοιχεία, κατασκευάζοντας έτσι ένα παράλληλο σύμπαν, μιας λαμπερής ζωής που κυλούσε δίπλα στην ταράτσα της Μπουμπουλίνας 18. Ένα χουντικό τσίρκο, δίπλα σε έναν άνθρωπο που βασανίζεται.
- Η περίοδος της Επταετίας στην Ελλάδα, πώς σκιαγραφείται από σκηνής;
Οι περισσότερες παρεμβολές με υλικό της εποχής, που σας μίλησα ήδη, έχουν αφορμή διάφορα σημεία του βιβλίου και επιβεβαιώνονται αργότερα από τη στιγμή που παρουσιάζονται. Ήθελα με αυτόν τον τρόπο να ενισχύσω το παράδοξο της ταυτόχρονης ύπαρξης αυτών των δύο κόσμων. Η εικόνα που προβάλλεται αρχικά είναι εκείνης που ήθελε να έχει το καθεστώς, σύγχρονος τρόπος ζωής, ευημερία και διασκέδαση. Στο τέλος όμως όλο αυτό ανατρέπεται εισάγοντας τα πραγματικά στοιχεία και όλα εκείνα που θέλαμε να πούμε, όλα εκείνα που αν δεν τα έβαζα θα έσκαγα κυριολεκτικώς. Ακόμα και τώρα βλέποντας την παράσταση υπάρχουν σημεία που όταν τ’ ακούω νιώθω ένα πνίξιμο.
- Κάτι τόσο σκληρό όσο τα βασανιστήρια, πώς μπορούν να αποδοθούν με κάτι τόσο διαφορετικό όπως είναι η θεατρική τέχνη;
Αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας, ο Νίκος Κούνδουρος στο ντοκιμαντέρ του Τα Τραγούδια της Φωτιάς, χρησιμοποιεί με επιτυχία ένα ανδρείκελο, για να πετύχει την αποτύπωση των βασανιστηρίων στο φακό. Στη παράστασή μας η δραματοποίηση των βασανιστηρίων είχε απορριφθεί εξ αρχής. Στόχος δεν ήταν να αναδείξουμε το βασανιστήριο καθ’ αυτό ως διαδικασία, αλλά τον πόνο, ή όπως λέει ο Περικλής το αίσθημα εκμηδενισμού, που δημιουργεί. Επιλέξαμε να επικεντρωθούμε στον λόγο, χωρίς ωραιοποίηση, τα πράγματα λέγονται όπως ακριβώς έγιναν, προσεγγίζοντας την πραγματικότητα με ευαισθησία, με τρυφερότητα, με ευγένεια. Η ευγένεια είναι γενικά για μένα πολύτιμο όπλο απέναντι στην χυδαιότητα, την κάνει να φαντάζει ακόμα τρομακτικότερη.
- Μια και η παράσταση πραγματεύεται μια πολιτική κατάσταση, πόσο εύκολο είναι να αποδεσμευτεί απ’ αυτό το πολιτικό υπόβαθρο και να σταθεί αντικειμενικά απέναντι στην αφήγηση;
Δεν ξέρω τι σημαίνει αντικειμενικότητα απέναντι στον βασανισμό ενός ανθρώπου. Η ελληνική Χούντα υπήρξε από τα σκληρότερα καθεστώτα παγκοσμίως. Και στην λατινική Αμερική οι δικτατορίες χρησιμοποιούσαν βασανιστήρια και δολοφονούσαν ανθρώπους, με άλλοθι την ένοπλη αντίσταση. Αυτό δεν τους πρόσφερε νομιμοποίηση, αλλά τουλάχιστον μια δικαιολογία για την βαναυσότητά τους. Στην Ελλάδα ποια δικαιολογία είχαν; Ο Περικλής συλλαμβάνεται γιατί μοίραζε την εφημερίδα του Πατριωτικού Μετώπου. Και βασανίζεται μέχρι θανάτου, γιατί; Γιατί κοινωνούσε τις ιδέες του. Καμία αντικειμενικότητα. Η Χούντα έκανε κακό στην Ελλάδα σε όλους τους τομείς, από την οικονομία μέχρι τον πολιτισμό. Κι αυτό θέλει να αναδείξει η παράσταση.
- Σε μια εποχή που τα ακροδεξιά στοιχεία αναδεικνύονται σε όλο τον κόσμο, μια παράσταση σαν τη δική σας πώς λειτουργεί;
Για πολλούς η παράσταση είναι η πρώτη τους επαφή όχι μόνο με την σκληρότητα των βασανισμών, αλλά και με την αλήθεια γύρω από τη Χούντα. Σκοπός της παράστασης είναι να θωρακίσουμε τη μνήμη μας, ώστε να μην επιτρέπουμε σε κανέναν να αμφισβητεί τα δεινά που φέρνει ο φασισμός και τα αγαθά της Δημοκρατίας. Μία θεατής μας, βγαίνοντας, ρώτησε αν πρόκειται για αληθινή ιστορία. Νομίζω ότι το στοίχημα έχει ήδη κερδηθεί.
