Ο Παντελής Φλατσούσης στήνει παραστάσεις για την Αθήνα

Ο Παντελής Φλατσούσης έχει συνδέσει το τελευταίο διάστημα τη δημιουργική του πορεία με την Κυψέλη. Στο πλαίσιο του «Ανοίγματος στην πόλη» του Φεστιβάλ Αθηνών, αναλαμβάνει τώρα ένα ξεχωριστό εγχείρημα, που συνδέεται με το ευρύτερο αφιέρωμα του φετινού Φεστιβάλ στα παιδιά.

Με κύριο όχημα τις αφηγήσεις παιδιών που μένουν στην Kυψέλη, οι οποίες θα εμπλουτιστούν και με συνεντεύξεις ενήλικων κατοίκων, ο σκηνοθέτης θα επιχειρήσει να δώσει μια διαφορετική οπτική της καθημερινής πραγματικότητας, αλλά και της ιστορίας της γειτονιάς μέσα από παιδικά μάτια διαφόρων εθνικοτήτων.

Με την παράσταση «Κυψέλη – New Kids on the Block» που θα φιλοξενηθεί στο ιστορικό κτήριο του 15ου Γενικού Λυκείου Αθηνών από τη 1 έως τις 4 Ιουλίου, δομείται πάνω στα ερωτήματα που θέτει: Πώς βλέπουν τα παιδιά τη ζωή τους στη γειτονιά; Πώς βιώνουν τον κόσμο των ενηλίκων και πώς επηρεάζεται η ζωή τους από τις κοινωνικοπολιτικές εντάσεις, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν οξυνθεί; Παράλληλα προκύπτουν και ερωτήματα σχετικά με την ίδια τη θεατρική τέχνη: Ποια είναι τα όρια της; Πώς προκύπτει μια παράσταση ενήλικης θεματολογίας, απευθυνόμενη σε ενήλικο κοινό, αλλά με πρωταγωνιστές της παιδιά

Ένα μήνα νωρίτερα, είχε παρουσιάσει ένα σχετικό πρότζεκτ, το «Αθήνα 4 Ever» στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Νέων Δημιουργών της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου. Εκεί, επί σκηνής, ένας performer έδωσε μια διάλεξη επιχειρώντας να ανιχνεύσει τον τρόπο με τον οποίο οι Αθηναίες και οι Αθηναίοι βιώνουν την πόλη τους αλλά και τους φόβους, τις επιθυμίες, τις ελπίδες, τις ματαιώσεις και τα όνειρά τους. Υλικό του το ίδιο το κτίριο και η ιστορία του, συνεντεύξεις κατοίκων της Αθήνας, αλλά και το ίδιο το κοινό. Σκοπός της παράστασης ήταν να φέρει στο φως τον τρόπο που οι κάτοικοι της Αθήνας βιώνουν την ζωή τους και να ανιχνεύσει την βιωμένη μνήμη της πόλης.

Ο Παντελής Φλατσούσης μιλάει στα «Νέα» για τις δύο αυτές παραστάσεις με κέντρο την Αθήνα, την πόλη και τα βιώματά της.

 Πώς προέκυψε η ιδέα για τις δύο παραστάσεις;

Η αλήθεια είναι, ότι προϋπήρχε η ιδέα για το Φεστιβάλ Αθηνών για την παράσταση Κυψέλη – New Kids On the Block. Μετά ήρθε η ιδέα του Αθήνα 4ever. Και στα δύο υπάρχει ο άξονας του συσχετισμού χώρου και κοινωνικών μεταλλαγών. Πώς ο χώρος σχετίζεται με την βιωμένη εμπειρία των κοινωνικών μεταλλαγών στην Αθήνα του σήμερα.

  Πώς μπορεί η σχέση των Αθηναίων με την πόλη, στην παράσταση “Αθήνα 4 ever” να συμπυκνωθεί επί σκηνής;

Σε αυτή την παράσταση γίνεται προσπάθεια να εντοπίσουμε την μνήμη του χώρου εκκινώντας από το συγκεκριμένο και μετά προχωράμε στο πιο γενικό, στην ιστορία ολόκληρης της πόλης. Εντοπίζουμε την σχέση των Αθηναίων με την ιστορία της πόλης,  πρώτα μέσω των αφηγήσεων των ίδιων. Και μετά επιχειρούμε μία κατά κάποιον τρόπο αρχαιολογική ανασκαφή στην σύγχρονη αστική ιστορία της πόλης ανιχνεύοντας επάλληλα στρώματα βιωμένου χρόνου στον χώρο. Ακούγεται λίγο λόγιο, αλλά έχει και πλάκα. Και μέσω αυτού μπορούμε να καταλάβουμε επίσης σε ποιον βαθμό η ίδια η Αθήνα ως σύγχρονη πρωτεύουσα της Ελλάδας είναι κέντρο της κατασκευής ενός εθνικού αφηγήματος. Αυτό είναι το κύριο θέμα με βάση το οποίο ανιχνεύουμε την σχέση των Αθηναίων με την πόλη τους.

Πώς η παλιά αποθήκη χάρτου γίνεται φορέας στοιχείων της παράστασης;

Πρόκειται για ένα ιδιότυπο ημερολόγιο ανασκαφής σε αυτό τον χώρο, κατά την διάρκεια του οποίου και μέσα στην προσπάθεια να ”ανακαλυφθεί” ένα αφήγημα για κάθε εύρημα, ξεπηδάνε στιγμές Αθηναίων κατοίκων, καθ΄όλη την διάρκεια της ιστορίας της Αθήνας ως πρωτεύουσα από το 1834.

Οι συνεντεύξεις με τους κατοίκους της πόλης σε ποια μονοπάτια σας οδήγησαν;

Στο ένα project οι συνεντεύξεις αφορούσαν περισσότερο τον ίδιο τον χώρο και τις πολλαπλές χρήσεις του. Μας έκαναν να ανακαλύψουμε τις χρήσεις και τους διαφορετικούς τρόπους που ”επενδυόταν” από βιώματα και αφηγήσεις ανάλογα με την χρήση.  Πιο ”περιπετειώδεις”, με την έννοια του απρόσμενου είναι στην Κυψέλη. Εκεί οι άνθρωποι παρουσιάζουν μία μεγάλη ποικιλία σε σχέση με τον τρόπο που σχετίζονται με την περιοχή, ανάλογα με το από που προέρχονται, από ποια χώρα, ποια τάξη, τι επάγγελμα κάνουν. Είναι πολύ ενδιαφέρον, ότι αφηγήσεις για το ίδιο ζήτημα, απαντήσεις στα ίδια ερωτήματα είναι τελείως διαφορετικές ανάλογα με το υπόβαθρο του κάθε προσώπου. Φυσικά, υπάρχουν και κοινά στοιχεία αλλά το πώς επενδύει φαντασιακά κάθε κοινωνική ομάδα τον χώρο της πόλης μας κινεί το ενδιαφέρον στην προετοιμασία αυτής της παράστασης.

Τελικά ποιες βιωμένες μνήμες στην πόλη ξυπνούν στην παράστασή σας; Ποια συνολική εικόνα παρουσιάζετε;.

Στο Αθήνα 4 ever είναι η μνήμη του ίδιου του χώρου, οι διαφορετικές χρήσεις στο χρόνο. Ως σπίτι -πιθανόν- και μετά ως μαγαζί. Και βέβαια μετά η εγκατάλειψη και η αλλαγή χρήσης του σε χώρο που φιλοξενεί καλλιτεχνικά events. Όλα αυτά πώς τα ζούμε, ποιοι τα ζήσανε, πώς τα αφηγούνται; Δεν ξέρω αν υπάρχει μία συνολική εικόνα, αλλά αν υπάρχει νομίζω ότι είναι η καθημερινή ζωή μέσα σε ένα επινοημένο εθνικό αφήγημα.

Γιατί επικεντρώνετε την καλλιτεχνική σας προσπάθεια στην Κυψέλη;

Γιατί μας φαίνεται το πιο έντονο δείγμα πολυπολιτισμικής συνύπαρξης στην Αθήνα και ταυτόχρονα γιατί είναι διαχρονικά ένας τρομερά ευαίσθητος δείκτης κοινωνικών μεταβολών. Αντανακλά κάθε εποχή πολύ καθαρά. Δηλαδή η Κυψέλη της αστικής κομψότητας και της χρυσής εποχής του ’60, οι ταβέρνες και ο χωρισμός σε αντίπαλες ομάδες με μουσική κυρίως ταυτότητα (αλλά και ιδεολογική) την δεκαετία του 80, η μετακίνηση των Αθηναίων στα προάστια και η μετανάστευση το ’90 και το 2000, η παρακμή της και οι τωρινές προσπάθειες ανάκαμψης είναι σαν να αποτυπώνουν 100% τις μεταβολές της πολιτικοκοινωνικής κατάστασης στην Ελλάδα και όχι μόνο.

Γενικότερα φαίνεται να σας απασχολεί πολύ το θέμα της πόλης. Ποια η δική σας σχέση μαζί της;

Ισχύει αυτό που λέτε, ναι. Με απασχολεί πολύ η πόλη. Αισθάνομαι και κάπως ”άνθρωπος της πόλης” με την πιο urban έννοια. Μου φαίνεται μια τεράστια περιπέτεια κάθε πόλη, πολύ διαφορετική με απρόσμενες διαδρομές, εκπλήξεις, κινδύνους. Και αφηγείται σχεδόν τα πάντα για την σύγχρονη ζωή φόβους, ανισότητες, επιθυμίες, ματαιώσεις, ονειροπολήσεις. Οτιδήποτε με λίγα λόγια αποτελεί την πραγματικότητα. Και επίσης με ενδιαφέρει ως κοινό. Θεωρώ ότι πρέπει να σταθούμε πολύ στην έννοια των κοινών και η πόλη είναι σίγουρα ένα κοινό, ένας χώρος που μοιραζόμαστε τον χώρο και τον χρόνο.

Πώς στήνεται μια παράσταση ενήλικης θεματολογίας αλλά με παιδιά στο “Κυψέλη – New kids on the block”;

Η αίσθηση μου είναι ότι το θέμα ”παιδί” στις δυτικές κοινωνίες, στην πραγματικότητα είναι το μεγαλύτερο ταμπού. Του δίνουμε έναν ρόλο του παιδιού, του αποδίδουμε συνήθως έναν τρόπο σκέψης, ο οποίος είναι μάλλον το πώς εμάς μας φαίνεται το παιδί. Εμείς προσπαθούμε να στήσουμε μια παράσταση ενήλικης θεματολογίας, αλλά με πρωταγωνιστές της παιδιά, μέσω της προσπάθειας να παρουσιάσουμε τον τρόπο που διαμορφώνονται οι πολλαπλές ταυτότητες των παιδιών, των αυριανών ενηλίκων στα σύγχρονα αστικά περιβάλλοντα και συγκεκριμένα στην Κυψέλη. Προσπαθούμε, δηλαδή, να παρουσιάσουμε το ποιοι λόγοι και συμπεριφορές αποτελούν τα περιβάλλοντα των παιδιών και να ερευνήσουμε το με ποιους πολλαπλούς και αναπάντεχους, πιθανόν, τρόπους διαμορφωνονται τα παιδιά σε συνδιαλλαγή με αυτούς. Δεν τα αντιμετωπίζουμε, ούτε θα θέλαμε να τα παρουσιάσουμε ως αφελή. Αντίθετα. Τα βλέπουμε ως φορείς πολλαπλών ταυτοτήτων και αφηγήσεων.

Η ζωή στη γειτονιά πώς περιγράφεται από τα παιδιά; Πόσο απέχει από την αντίστοιχη των μεγάλων;

Εστιάζουν τα παιδιά πιο πολύ στην δική τους καθημερινότητα, αλλά νομίζω ότι δεν παίζει τόσο μεγάλο ρόλο στο πώς αφηγούνται τον εαυτό τους η εθνοτική διαφορά. Δεν λέω, ότι δεν παίζει ρόλο σε μια σειρά πραγμάτων όπως πχ ευκαιρίες, συνθήκες διαβίωσης κλπ. Αλλά δεν την εντοπίζουν εκείνα, δεν είναι πρωταρχική γι’αυτά. Αυτό είναι και το πιο όμορφο: Υπάρχει σε όλο αυτό μια αίσθηση κοινότητας.

Το σχολείο πώς μετατρέπεται ουσιαστικά σε θέατρο;

Δεν είμαι βέβαιος ότι θέλουμε να το μετατρέψουμε σε θέατρο, όσο να αναδείξουμε την ”θεατρικότητα” με την έννοια των κοινωνικών αναπαραστάσεων και συγκρούσεων που υπάρχει σ’εναν δημόσιο χώρο, όπως το σχολείο. Χρησιμοποιούμε, βέβαια, γι’αυτό διάφορα μέσα όπως προβολές ή την έμφαση στο στοιχείο του ήχου μέσω της χρήσης ακουστικών κατά τη διάρκεια της περιπλάνησης στον χώρο.