Σπάνια έγγραφα – ντοκουμέντα για τη δεκαετία του ’60

«Λαμβάνω την τιμή ν΄ αναφέρω ευλαβώς ότι σήμερον την πρωίαν μ’ επήρεν εις το τηλέφωνον ο κ. Υπουργός Προεδρίας της Κυβερνήσεως και μου είπε τα εξής: – Αύριον κατά πάσα πιθανότητα θα επισκεφθή την Υμετέραν Μεγαλειότητα ο κ. (Γεώργιος) Παπανδρέου και ο οποίος θα σας ευχηθεί συν τοις άλλοις με την φράσιν: “Εύχεται όπως το 1962 αποκαταστήσετε την Δημοκρατίαν”»…

Το ιστορικό έγγραφο με ημερομηνία 13 Δεκεμβρίου 1961 έχει εμπιστευτικό χαρακτήρα: απευθύνεται συμβουλευτικά στον βασιλιά Παύλο, γραμμένο από τον αρχηγό του γραφείου του, και αποπνέει το άρωμα της εποχής. Είναι ένα από τα σπάνια αρχεία της δεκαετίας του ’60 που παρουσιάστηκαν στα Γενικά Αρχεία του Κράτους με αφορμή τη χθεσινή Διεθνή Ημέρα Αρχείων. Η δεκαετία του ’60 και η νεολαία της, «μια νεολαία σε εξέγερση», είναι το θέμα που επελέγη για να τιμηθεί η σημερινή ημέρα.

Το αρχειακό υλικό ρίχνει φως σε κορυφαίες στιγμές της ελληνικής νεολαίας της εποχής: Φωτογραφίες από την πρώτη μεγάλη συγκέντρωση στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών τον Δεκέμβριο του 1962 με αίτημα το 15% για την Παιδεία. Εικόνες από τις μεγαλειώδεις διαδηλώσεις για τη δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα. Ο θρυλικός τερματισμός του Γρηγόρη Λαμπράκη στην απαγορευμένη πορεία Ειρήνης το ’63, ένα τηλεγράφημα της Μπέτυς Αμπατιέλου προς τη βασίλισσα Φρειδερίκη με αίτημα την απελευθέρωση του συζύγου της και πολιτικού κρατουμένου Αντώνη Αμπατιέλου και δεκάδες άλλα αρχεία αναδεικνύουν πολύπλευρα τις πτυχές μιας δεκαετίας που χαρακτηρίστηκε εντός αλλά και εκτός συνόρων από απελευθερωτική ζωντάνια, αμφισβήτηση, αντικομφορφισμό και ταυτόχρονα από υπαρξιακές αγωνίες και αβεβαιότητα για το μέλλον.

Ο Μάης του ’68, ο πόλεμος του Βιετνάμ, τα κινήματα ειρήνης, η κατάκτηση της Σελήνης, η εξέγερση των μαύρων διαμορφώνουν τη δεκαετία του ΄60. Και μαζί τους μια εκρηκτική άνοιξη στη μουσική, στα εικαστικά, στον κινηματογράφο. Τα πάντα αλλάζουν. Οι άνθρωποι εξοικειώνονται με τις νέες τεχνολογίες, το αστικό τοπίο μεταμορφώνεται.

Ο απόηχος αυτής της κοσμογονίας φτάνει και στην ελληνική νεολαία που ζει ακόμη με τις πληγές του Εμφυλίου, βιώνει την πολιτική αστάθεια των Ιουλιανών κι όμως διεκδικεί τα δικαιώματά της για Ειρήνη, Παιδεία, Δημοκρατία.

«Η δεκαετία του ’60 όπως και αυτή του ’30», επισημαίνουν οι διοργανωτές της έκθεσης, «ήταν από τις πιο πλουραλιστικές και πολυφωνικές, με το παραδοσιακό να συναγωνίζεται το μοντέρνο. Και οι δύο υπήρξαν εύφορα σταυροδρόμια ιδεών, γενεών και εντύπων, δυστυχώς όμως ήταν σύντομες και ανολοκλήρωτες, καθώς όλη αυτή η πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική άνθηση και δημιουργικότητα που είχε στην πρωτοπορία τους νέους διακόπηκε απότομα από δικτατορίες…».

Η έκθεση συνδιοργανώνεται από τα ΓΑΚ, την Εταιρεία Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ) και το Κέντρο Ερευνας Νεότερης Ιστορίας (ΚΕΝΙ) του Παντείου Πανεπιστημίου και θα παραμείνει ανοιχτή για το κοινό τις επόμενες ημέρες.