Έχουμε την εκπαίδευση που θέλουμε;

Μια χρονιά κατά την οποία θα καταγραφούν οι πλέον απίθανες στρεβλώσεις για ένα εξεταστικό σύστημα, ολοκληρώνεται τα επόμενα εικοσιτετράωρα με την επίσημη ανακοίνωση από το υπουργείο Παιδείας των βάσεων για τα ΑΕΙ: εισαγωγή εκατοντάδων υποψηφίων στα ΑΕΙ με βαθμούς κάτω των 10.000 μορίων, νέα τμήματα σε κεντρικά πανεπιστήμια της χώρας χωρίς ολοκληρωμένο πρόγραμμα σπουδών, απόλυτη απουσία της ανώτατης τεχνολογικής εκπαίδευσης και -το χειρότερο- οι 4 στους 5 εισαχθέντες σε ανώτατα Ιδρύματα για άλλη μια χρονιά δεν θα ικανοποιηθούν από το περιεχόμενο το σπουδών τους, αλλά απλά θα χαρούν επειδή «κάπου μπήκαν».

Είναι όμως αυτή η εκπαίδευση που θέλουμε; Πίεση, ψυχική και σωματική εξάντληση επί μήνες χιλιάδων 17χρονων για ένα αποτέλεσμα που τους περισσότερους τελικά δεν τους ικανοποιεί καν; Δεν αποτελεί άραγε σήμα συναγερμού ότι τα περισσότερα παιδιά σήμερα, περιμένουν απλά την συνέχεια των σπουδών τους με ένα μεταπτυχιακό τίτλο στο εξωτερικό για να σχεδιάσουν την επαγγελματική πορεία τους και να νοιώσουν τελικά ότι κάτι τους εμπνέει;

Όπως μου έλεγε χαρακτηριστικά έμπειρος πανεπιστημιακός, με θητείες πολλών ετών σε θέσεις διοίκησης και συσσωρευμένη σοφία: «Στην Ελλάδα η παιδεία εξαντλείται κάθε χρόνο σε δυο ζητήματα: στο να ανοίξουν σωστά τα σχολεία τον Σεπτέμβριο και στο να γίνουν σωστά οι εξετάσεις το καλοκαίρι»… Ετσι, τα αυτονόητα για κάθε σύγχρονο κράτος αποτελούν στη χώρα μας τον ετήσιο «Γολγοθά» κάθε νέου υπουργού.

Με μια καινούργια κυβέρνηση βέβαια, όπως κάθε φορά, το πρώτο που ξεκινάει είναι η συζήτηση επί του εξεταστικού συστήματος εισαγωγής στα πανεπιστήμια της χώρας. Υπολογίζω ότι δεν υπάρχει μια οικογένεια στη χώρα που έχει παιδιά μια διαφορά ηλικίας 3-4 ετών, τα οποία να έδωσαν πανελλαδικές εξετάσεις με το ίδιο σύστημα…

Είναι προφανές ότι οι διαφορετικές κυβερνήσεις, έχουν τα διαφορετικά προγράμματα τους, ωστόσο αποτελεί ένδειξη πολιτικής υπανάπτυξης να μην υπάρχουν 2-3 σημεία στα οποία μπορεί να υπάρξει μια διακομματική σύγκλιση, ώστε να εγκαθιδρυθεί επιτέλους ένα σύστημα με εκπαιδευτική αξία και διάρκεια.

Για του λόγου το αληθές υπενθυμίζω σημεία αλλαγών που έχουν προταθεί από τους εκπροσώπους διαφορετικών κυβερνήσεων και τα οποία κάλλιστα μπορούν να συνδυαστούν σε μια μεταρρύθμιση με διάρκεια.

Εξεταστικό σύστημα

Το σύστημα που έχουμε σήμερα είναι σύνθετο και πανάκριβο. Όλοι κρυβόμαστε πίσω από την ψευδαίσθηση του αδιάβλητου χαρακτήρα του και κανείς δεν σκέφτεται ότι τα αποτελέσματα του απογοητεύουν κάθε χιλιάδες οικογένειες. Οι υπουργοί Παιδείας εως σήμερα, κόβουν μαθήματα, αλλάζουν ημερομηνίες, υποκύπτουν στις εκπαιδευτικές συντεχνίες (την μια ευνοούν τους φιλόλογους και μεταχειρίζονται ευνοϊκά τα φιλολογικά μαθήματα, την άλλη τους μαθηματικούς ή τους φυσικούς κ.ο.κ.).

Το δεδομένο ωστόσο παραμένει ένα: Ένα παιδί που θα αποτύχει θα πρέπει να περιμένει ένα χρόνο για να ξαναδώσει εξετάσεις στο αντικείμενο της αποτυχίας του.

Το 2012, ο καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης υπεύθυνος του εθνικού διαλόγου για την παιδεία πρότεινε ένα σύστημα πολύ κοντά στο επιτυχημένο σύστημα της Φινλανδίας με πολλές πιθανότητες επιτυχίας. Να μπορούν οι υποψήφιοι μέσα σε ένα Εθνικό Εξεταστικό Οργανισμό, να επαναλάβουν την εξέταση τους μέχρι και δύο φορές στον ίδιο χρόνο μέχρι να πετύχουν τους βαθμούς που χρειάζονται στα τμήματα που επιλέγουν. Ο Εθνικός εξεταστικός φορέας – υπό την εποπτεία του υπουργείου Παιδείας φυσικά – να διενεργεί τις εξετάσεις με επιστημονικά κριτήρια, ενώ η εισαγωγή τελικά να ορίζεται με βαθμολογικά κριτήρια που θα ορίζονται από τα πανεπιστήμια και ουσιαστικά ο υποψήφιος θα δίνει εξετάσεις αποφορτισμένος από την πίεση της μιας και τελικής εξέτασης σε συνθήκες εθνικής υστερίας.

Πρόγραμμα σπουδών στα ΑΕΙ

Το 2016 ο επόμενος εθνικός διάλογος έγινε με επικεφαλής τον καθηγητή Αντ. Λιάκο και ένα πόρισμα 100 σελίδων για τον οποίο εργάστηκαν πάλι περίπου 100 καθηγητές. Ο κ. Λιάκος πρότεινε να δώσουμε στα παιδιά τη δυνατότητα να «κυκλοφορούν» μέσα στις σχολές, τη δυνατότητα συνδυαστικών πτυχίων, πτυχίων πρώτης και δεύτερης ειδικότητας, «μπουκέτα σπουδών» που δεν θα τους συνθλίβουν σε προγράμματα που δεν τα ενδιαφέρουν. Δηλαδή να έχουν την δυνατότητα οι νέοι εάν μπήκαν σε ένα τμήμα που τελικά δεν τους ενδιαφέρει να πάρουν μερικά διαφορετικά μαθήματα και να αλλάξουν κατεύθυνση σπουδών ώστε να βρουν αυτό που τους κάνει πραγματικά ευτυχισμένους.

Περιγράφω 2 ιδέες που εγώ έχω καταγράψει στη μνήμη μου και θεώρησα γενναίες και εφικτές με πιθανότατα θετικά αποτελέσματα. Τι έγιναν όλα αυτά τα πορίσματα για τα οποία σπαταλήθηκαν εκατοντάδες ωρών; Γιατί πάντα ξεκινάμε από άγραφες σελίδες; Μήπως είναι τώρα μια ιστορική στιγμή για να να προχωρήσουμε σε στρατηγικές επιλογές που θα αλλάξουν το χώρο της εκπαίδευσης;

Θεωρώ την περίοδο του προηγούμενου υπουργού Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου, ως μια από τις πλέον δυσάρεστες περιόδους για την εκπαιδευτική κοινότητα της χώρας για πολλούς λόγους που έχουν ποικιλοτρόπως αναλυθεί.

Θεωρώ επίσης ότι τώρα είναι ίσως η στιγμή για να προχωρήσουμε σε αλλαγές που θα απελευθερώσουν το χώρο της εκπαίδευσης, θα απομακρύνουν τους ασφυκτικούς ελέγχους, θα αφήσουν τα ΑΕΙ στην ησυχία τους εφόσον «φέρνουν πίσω» ερευνητικά αποτελέσματα και επιτυχία, τους επιστήμονες να κάνουν την έρευνα τους χωρίς γραφειοκρατικά προβλήματα, τους Έλληνες πανεπιστημιακούς που έφυγαν στο πρόσφατο παρελθόν από τη χώρα μας να χαράξουν τον δρόμο της επιστροφής τους. Που θα δώσουν στην εκπαιδευτική κοινότητα κίνητρα και ευκαιρίες εκπαιδευτικής αυτονομίας, θα αλλάξουν τον παραδοσιακό τρόπο μάθησης, θα φέρουν projects, έρευνα πηγών στα σχολεία και επαφή τους με τα πανεπιστήμια.

Για επίλογο θα κρατήσω μια ενδιαφέρουσα διαπίστωση: στον κόσμο ολόκληρο τα εκπαιδευτικά συστήματά που πετυχαίνουν τα καλύτερα αποτελέσματα στις επιστημονικές κατατάξεις είναι εκείνα που βρίσκονται στα άκρα: το υπέρ-ανταγωνιστικό και απαιτητικό πρόγραμμα της Νοτίου Κορέας και το ριζοσπαστικό, ελεύθερο, βασισμένο στην αυτονομία πρόγραμμα της Φινλανδίας.

Νομίζω ότι στην Ελλάδα έχουμε τελικά υιοθετήσει τα χειρότερα σημεία και από τα δυο…