Χτισμένη στις υπώρειες του όρους Βερμίου, σε περιοχή κατοικημένη από τους Προϊστορικούς Χρόνους, η Βέροια, η πρωτεύουσα της Ημαθίας, αποτέλεσε κατά την αρχαιότητα ένα αξιόλογο αστικό κέντρο της Μακεδονίας, με μεγάλο αριθμό κατοίκων, εύπορη άρχουσα τάξη εμπόρων και γαιοκτημόνων.
Η κατάληψη της Βέροιας από τους Τούρκους, το 15ο αιώνα, σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας περιόδου στην ιστορική διαδρομή της πόλης, που χαρακτηρίστηκε από την ιδιαίτερα αποδοτική συνύπαρξη και συμβίωση των κύριων πληθυσμικών ομάδων: των Ελλήνων, των Εβραίων και των Τούρκων.
Η δραστηριοποίηση προπάντων του ελληνικού και του εβραϊκού στοιχείου στο χώρο του εμπορίου συνέτεινε ήδη από το 17ο αιώνα στη δημιουργία μιας πλούσιας αστικής τάξης στην πόλη. Στο β’ μισό του 18ου αιώνα η πόλη της Βέροιας ήταν το κέντρο μιας διοικητικής περιφέρειας με εκατό και πλέον οικισμούς.
Η Μπαρμπούτα και οι Εβραίοι της Βέροιας
Αψευδή μάρτυρα της αλλοτινής αυτής ακμής της Βέροιας αποτελεί η παλαιά εβραϊκή συνοικία της πόλης, ο παραδοσιακός οικισμός της Μπαρμπούτας.
Οι Εβραίοι της Βέροιας κατοικούσαν σε μια περίκλειστη συνοικία με αμιγώς αμυντικό χαρακτήρα, που αναπτύσσεται κατά μήκος του Τριπόταμου, του μικρού ποταμού που σχηματίζεται από τρία ρέματα (εξ ου και η ονομασία του) και διασχίζει την πόλη.
Η φυσική οχύρωση (απότομη κλίση του εδάφους από την πλευρά του ποταμού) και τα ψηλά σπίτια, τοποθετημένα το ένα δίπλα στο άλλο, διασφάλιζαν την απομόνωση της εβραϊκής κοινότητας της Μπαρμπούτας από το κοινωνικό περιβάλλον.
Τα αποκατεστημένα αρχοντικά μακεδονικής αρχιτεκτονικής του 18ου και του 19ου αιώνα, το αναστηλωμένο κτίριο της εβραϊκής συναγωγής, τα γραφικά σοκάκια της εβραϊκής συνοικίας και η πλούσια βλάστηση δίπλα στις όχθες του Τριπόταμου συνθέτουν ένα οικιστικό σύνολο σπάνιας ομορφιάς, ιδανικό για περιπάτους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η εβραϊκή παρουσία στη Βέροια χρονολογείται από τους Ρωμαϊκούς Χρόνους. Μάλιστα, στο πλαίσιο της δεύτερης και της τρίτης αποστολικής περιοδείας του, μεταξύ των ετών 50 και 60 μ.Χ., ο Απόστολος Παύλος επισκέφθηκε την πόλη και κήρυξε τη χριστιανική πίστη στη συναγωγή της.
Η μικρή εβραϊκή κοινότητα της Βέροιας διευρύνθηκε περί τα τέλη του 15ου αιώνα, όταν αφίχθησαν στην πόλη πολυάριθμοι Εβραίοι από την Ισπανία και την Πορτογαλία, διατηρούσε δε πάντοτε στενούς δεσμούς με τις μεγάλες εβραϊκές κοινότητες της Θεσσαλονίκης και του Μοναστηρίου.
Από τους 850 Εβραίους που κατοικούσαν στη Βέροια το 1943, οι 680 εκτοπίστηκαν από τις ναζιστικές αρχές κατοχής στο στρατόπεδο θανάτου Άουσβιτς-Μπίρκεναου.
Το 1997 αναστηλώθηκαν η συναγωγή και τα περισσότερα από τα παλαιά, μακεδονικής αρχιτεκτονικής σπίτια της παραδοσιακής εβραϊκής συνοικίας.
Το χρονολόγιο του διωγμού των Εβραίων της Βέροιας επί Κατοχής
11/4/1941
Είσοδος των Γερμανών στη Βέροια. Ο εβραϊκός πληθυσμός της Βέροιας ανέρχεται από τους 600-650 το 1941 στους 800-850 περίπου το 1942.
22/2/1943
Αρχή εφαρμογής των αντισημιτικών νόμων της Νυρεμβέργης στη Βέροια.
Μάρτιος 1943
Η σύσκεψη μεταξύ αντιπροσώπων του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και μελών της διοίκησης της εβραϊκής κοινότητας για τη διαφυγή όλου του εβραϊκού πληθυσμού ναυαγεί. Πολλές εβραϊκές οικογένειες της πόλης (συνολικά 148 άτομα) μεθοδεύουν τη διαφυγή τους και κατευθύνονται στα γύρω βουνά. Ο διοικητής της Χωροφυλακής Βέροιας Σταυρίδης χορηγεί κρυφά πλαστές ταυτότητες σε αρκετούς Εβραίους, ενώ κληρικοί της Μητρόπολης Βέροιας κρύβουν επιμελώς εβραϊκά λατρευτικά αντικείμενα και σκεύη.
28/4/1943
Σύλληψη και περιορισμός των Εβραίων της Βέροιας στη συναγωγή και στη συνοικία.
1/5/1943
Μεταφορά 600-660 Εβραίων από τη Βέροια στο στρατόπεδο Χιρς της Θεσσαλονίκης.
Τέλη Οκτωβρίου 1944
Επιστρέφουν στη Βέροια 135 Εβραίοι από τους 148 που είχαν αρχικά διαφύγει.
Οι υπόλοιποι δεκατρείς εκτελέστηκαν από τους ναζί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, την περίοδο Απριλίου 1943-Σεπτεμβρίου 1944.
Το 1943 η εβραϊκή κοινότητα της Βέροιας αριθμούσε 850 μέλη, από τα οποία 680 συνελήφθησαν και εκτοπίστηκαν στο στρατόπεδο Άουσβιτς – Μπίρκεναου, όπου και πέθαναν.
Οι εκδηλώσεις Μνήμης του Ολοκαυτώματος της Βέροιας
Από την Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου έως και την Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου 2019 η Βέροια φιλοξενεί τις πολιτιστικές εκδηλώσεις Μνήμης του Ολοκαυτώματος, που διοργανώνονται στο πλαίσιο της Προεδρίας του Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου στη Διεθνή Συμμαχία για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος (IHRA). Διοργάνωση: Πρεσβεία του Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου στην Ελλάδα, Δήμος
Βέροιας, Ελληνική Αντιπροσωπεία στον IHRA, Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος, Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, Αστική & Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία ΟΜΟΡΦΗ ΕΛΛΑΔΑ. Με την υποστήριξη: της Πρεσβείας του Ισραήλ, της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης,
της Ιεράς Μητρόπολης Βέροιας, Ναούσης & Καμπανίας και του Ελληνο-Ισραηλινού Εμπορικού
Επιμελητηρίου.
Χορηγός Επικοινωνίας: ΤΟ ΒΗΜΑ, in.gr, TA NEA.
To πρωί στο Εβραϊκό Νεκροταφείο θα γίνουν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου του Ολοκαυτώματος.
Πέραν της κατάθεσης στεφάνων, μαθητές σχολείων της Βέροιας, με την ευρεία συμμετοχή Βεροιωτών, Πρέσβεων, εκπροσώπων Ισραηλιτικών Κοινοτήτων απ΄όλη την Ελλάδα, Ισραηλινών με καταγωγή από τη Βέροια, θα ξετυλίξουν ένα κόκκινο νήμα από τη Συναγωγή της Βέροιας μέχρι τον Σιδηροδρομικό Σταθμό απ΄ όπου οι Εβραίοι της πόλης εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου.
Επίσης, θα πραγματοποιηθεί συναυλία στη μνήμη των Εβραίων της Βέροιας με τη συμμετοχή της κορυφαίας σοπράνο Σόνιας Θεοδωρίδου.
Πατήστε εδώ για να δείτε το αναλυτικό πρόγραμμα των εκδηλώσεων για το ολοκαύτωμα των Εβραίων της Βέροιας από τους ναζί, που φέρουν τον τίτλο «Η Μνήμη του Νήματος».
