Το έργο του Γερμανού συγγραφέα Φέρντιναντ φον Σίραχ. έχοντας γνωρίσει τεράστια επιτυχία σε εβδομήντα και πλέον σκηνές σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε σκηνοθεσία Γιώργου Οικονόμου, μετάφραση Ευαγγελίας A. Νάνου και διασκευή Μιρέλλας Παπαοικονόμου, με έναν εξαιρετικό θίασο πρωταγωνιστών: Κώστας Ανταλόπουλος, Στέλιος Δημόπουλος, Βάσω Καβαλιεράτου, Νάνσυ Μπούκλη, Βασίλης Παλαιολόγος και Γιάννης Στεφόπουλος.

Στις 26 Μαΐου και λίγο μετά τις οχτώ το απόγευμα, ένα αεροπλάνο της Lufthansa ταξιδεύει από το Βερολίνο προς στο Μόναχο με 164 επιβάτες, υπό καθεστώς ομηρίας. Η διαταγή του τρομοκράτη προς τον πιλότο είναι να το ρίξει στο γήπεδο Allianz Arena του Μονάχου, κατά τη διάρκεια του αγώνα Γερμανίας – Αγγλίας, τον οποίο παρακολουθούν ζωντανά 70.000 φίλαθλοι. Η Γερμανική κυβέρνηση ενημερώνεται άμεσα και σηκώνει δυο μαχητικά αεροσκάφη για να παρακολουθούν την κατάσταση από απόσταση αναπνοής και να περιμένουν οδηγίες.

Η Ευαγγελία Α. Νάνου μας μίλησε για αυτή την περίεργη δίκη.

Πως αποφασίσατε να μεταφράσετε το „Terror“ του Ferdinand von Schirach; Ποιά ήταν η αφορμή για να καταπιαστείτε με αυτό το έργο;

Τον Οκτώβρη του 2016 έπεσε στα χέρια μου αυτό το θεατρικό έργο του γνωστού συγγραφέα Ferdinand von Schirach που τύγχανε να είναι και το πρώτο του θεατρικό. Στο γερμανικό γυμνάσιο μας προτάθηκε να μελετήσουμε και να επεξεργαστούμε αυτό το θεατρικό έργο με τους μαθητές μας στο μάθημα των Γερμανικών. Μου προκάλεσε αμέσως το ενδιαφέρον και εξεπλάγην με την αμεσότητα και την πολιτική επικαιρότητα που έκρυβε. Ασχοληθήκαμε όλοι εντατικά με την θεματολογία, οι μαθητές ανέλυσαν και προσέγγισαν με ωριμότητα και σύνεση το δύσκολο περιεχόμενο του έργου, αναπτύσσοντας την πολιτική επικαιρότητα και δίνοντας την απαιτούμενη αμεσότητα αλλά και κάνοντας και την δική τους κριτική προσέγγιση. Μέσα από τα μάτια των εφήβων αναπτύξαμε τα διλήμματα που τίθενται μέσα στο έργο και προσπαθήσαμε να βρούμε λύσεις. Συνειδητοποιήσαμε για ακόμη μια φορά ότι τα μάτια των νέων βλέπουν πιο αντικειμενικά, πιο ελεύθερα, πιο δίκαια και αμερόληπτα. Κατόπιν αποφασίζω να το μεταφράσω και ο εκδοτικός οίκος „Ηριδανός“ στην Αθήνα αποφασίζει να το εκδώσει.

Τι σας γοητεύει περισσότερο στο έργο αυτό. Και τι σας δυσκόλεψε περισσότερο κατά την μετάφρασή του;

Μετά την κατάρριψη των Πύργων της Νέας Υόρκης μούδιασε όλη η οικουμένη. Ο κόσμος έπρεπε να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι ζει στον αστερισμό του τρόμου, από όπου και αν αυτός προέρχεται. Ο συγγραφέας μετατρέπει αυτή την συνειδητοποίηση σε έργο και με περισσή λογοτεχνική δεινότητα ξεμπλέκει τους ρόλους του. Τόλμησε να ασχοληθεί με ένα ταμπού: Ο λόγος της πολιτικής ελίτ και του κρατικού μηχανισμού φαίνεται να είναι αντιμέτωπος ενώπιον του τρόμου και της τρομοκρατίας. Ο ρόλος που παίζει το Σύνταγμα του κράτους και η ισχύ του απέναντι στους κινδύνους της κοινωνίας μας φαίνεται να είναι και πάλι καθοριστικός για την ομαλή λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Το θεατρικό έργο χαίρει μιας θλιβερής επικαιρότητας. Θέτει το δίλημμα του πως θέλουμε να ζούμε στο μέλλον. Πρέπει να αποφασίσουμε αν θέλουμε ελευθερία ή ασφάλεια στην ζωή μας. Θέλουμε η αξιοπρέπεια του ανθρώπου σαν μέγιστο αγαθό, καταχωρημένη στο Σύνταγμα και προστατευόμενη από αυτό να παραμείνει αλώβητη μπροστά στην τρομοκρατία; Όλοι αυτοί οι λόγοι με γοήτευσαν και μου έδωσαν την ώθηση να ενασχοληθώ με αυτό το έργο, να το αγκαλιάσω και να το μεταφράσω. Το αποτέλεσμα της δίκης που ενσαρκώνεται σε όλη την πλοκή του έργου είναι τα „θέλω“ και τα „πιστεύω“ του κοινού αλλά και του κάθε αναγνώστη, που παίρνει καθόλη την διάρκεια της πλοκής την θέση του δικαστή και εκτελεστή της απόφασης και πρέπει να αποφασίσει στο τέλος για την καταδίκη ή την αθώωση του κατηγορουμένου. Η μυστική ψηφοφορία του κοινού είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτού του θεατρικού έργου και προδίδει την αυθεντικότητα του συγγραφέα. Αποτελεί συνάμα ένα περαιτέρω βήμα υπέρ των αξιών του συντάγματος, υπέρ της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, υπέρ των προσωπικών δεδομένων που δυστυχώς στην κοινωνία του σήμερα καταπατούνται με ή χωρίς το γάντι.

Το κείμενο ήταν στρωτό και πολύ ενδιαφέρον. Με σόκαρε ο ψυχρός ανταγωνισμός μεταξύ ορθολογιστικής σκέψης (αριθμοί) και συνείδησης (χρόνος) και η έλλεψη συναισθήματος ακόμη και όταν πρόκειτο για τις αθώες ζωές που έχασαν την ζωή τους. Οι τεχνικοί όροι της στρατιωτικής αεροπορίας και οι τίτλοι ιεραρχίας που δεν ανταποκρίνονταν στους ελληνικούς στρατιωτικούς όρους όπως επίσης και οι όροι περιγραφής των οπλιστικών συστημάτων των πολεμικών αεροπλάνων είχαν την δυσκολία τους.

Πως νοιώθετε που εμφανίζεται το έργο στην Ελλάδα; Ήταν ένα όνειρο για εσάς το ανέβασμα του έργου στην χώρα σας;

Σίγουρα βλέπω ένα όνειρο να γίνεται πραγματικότητα με όλη την συνέπεια και την σοβαρότητα που διακρίνει την εξαίσια ομάδα που ανεβάζει το έργο. Η ιδέα που γεννήθηκε υλοποιείται βήμα προς βήμα. Στην υλοποίηση αυτής της ιδέας βρέθηκαν αξιόλογα άτομα που πίστεψαν και αγάπησαν το έργο, όπως και εγώ. Και όχι μόνο γιατί το έργο είναι πρωτοποριακό και επίκαιρο αλλά και γιατί επικρατεί έμφυτη η διάθεση να γίνει ο προβληματισμός του έργου γνωστός στο ευρύ κοινό, να συζητηθεί από τους αρμόδιους και μη. Θα ήταν ευχής έργο να πυροδοτήσει και στην Ελλάδα όπως στην Γερμανία και στις άλλες πόλεις του κόσμου όπου ανέβηκε το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, αφού ερχόμαστε αντιμέτωποι με αξίες, νόμους, „άγραφους νόμους“, δικαιοσύνη και με την αυταπάτη ότι αυτοί οι προβληματισμοί ανήκουν στους άλλους…

Ποια είναι η πολιτική επικαιρότητα του έργου κατά την γνώμη σας;

Το έργο είναι καθαρά πολιτικό. Η αφορμή του έργου ήταν ένας νόμος που ψηφίστηκε το 2005 στην Γερμανία για την ασφάλεια του εναέριου χώρου της Γερμανίας που προστατεύεται και ελέγχεται από το ΝΑΤΟ. Το γερμανικό κοινοβούλιο συμφώνησε ότι στην χειρότερη των περιστάσεων ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης έχει το δικαίωμα να κάνει χρήση όπλων ακόμη και κατά επιβατικού αεροπλάνου, δηλαδή έχει την άδεια σύμφωνα με τον νόμο να καταρρίψει αεροσκάφος όπου γίνεται αεροπειρατεία. Η πλειοψηφία των γερμανών βουλευτών ψήφισε αυτόν τον νόμο και έτσι έδωσε την άδεια στο κράτος να σκοτώνει αθώους ανθρώπους. Ένα χρόνο μετά την απόφαση του γερμανικού κοινοβουλίου το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας με έδρα την Καρλσρούη ακύρωσε τον νόμο αυτόν. Το Ανώτατο Δικαστήριο ανακοίνωσε ότι η απόφαση του κοινοβουλίου αντιτίθεται στο Σύνταγμα. Και έτσι ξεκίνησαν οι συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης.

Η πολιτική επικαιρότητα του έργου αγγίζει και τα ελληνικά δεδομένα και δρώμενα. Νόμοι ψηφίζονται ομόφωνα ή με ελάχιστη πλειοψηφία από το ελληνικό κοινοβούλιο τα τελευταία χρόνια, κατόπιν αποφαίνεται το Συμβούλιο Επικρατείας και τους χαρακτηρίζει αντισυνταγματικούς. Το θέμα που τίθεται είναι, τι αξία έχει τελικά το Σύνταγμα μιας χώρας. Παρατηρούμε σχεδόν καθημερινά ότι οι εξουσίες πολλές φορές αντικρούονται αναμεταξύ τους στις αποφάσεις και στον τρόπο εκτέλεσής τους. Το θέμα που τίθεται είναι κατά πόσο οι εξουσίες, όπως εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική, μπορούν να εργάζονται και να συνυπάρχουν ανεξάρτητα για να επιφέρουν ένα τίμιο και δίκαιο έργο προς όφελος του λαού που αντιπροσωπεύουν και κατά πόσο μπορούν να ελεγχθούν ακόμη. Αυτά τα ερωτήματα περιμένουν απαντήσεις, γιατί αυτές οι εξουσίες αποτελούν την εγγύηση για την προστασία του πολίτη, την εγγύηση για ένα καλύτερο αύριο για όλους τους πολίτες μιας χώρας.

Εσείς τι θα κάνατε αν βρισκόσασταν στην δεινή θέση του κατηγορούμενου Λαρς Κοχ, ο οποίος αποφάσισε αυτοβούλως να σκοτώσει τους λίγους για να σώσει τους πολλούς.

Γνωρίζοντας το έργο και παρόλο που η απάντηση είναι πολύ δύσκολη, τολμώ να πω, πως ίσως δεν θα κατέρριπτα το αεροσκάφος.

  1. Γιατί δεν θα είχα προφανώς την εντολή από τους ανωτέρους μου να το κάνω, όπως εξάλλου και ο Κοχ, αλλά και να την είχα δεν θα τολμούσα να γίνω θύτης.
  2. Γιατί θα προσπαθούσα να κερδίσω χρόνο με απώτερο σκοπό να αποφύγω το μοιραίο κακό.
  3. Γιατί όπως είπε και ο ίδιος ο κατηγορούμενος σε ερώτηση της εισαγγελέας είχαν 50 λεπτά καιρό να εκκενώσουν το στάδιο και να σώσουν έτσι τους 70.000 φιλάλθους.  Και
  4. Γιατί υπήρχε ακόμη έστω μια μικρή πιθανότητα να αφοπλιστεί ο τρομοκράτης στο αεροπλάνο από τους ίδιους τους επιβαίνοντες του αεροσκάφους.

Κάθε ζωή μετράει και κάθε ψυχή είναι μοναδική και δεν θα έπρεπε να μπαίνει στην ζυγαριά. Αλλά πάντα θα υπάρχει το αλλά… που δείχνει και την αδυναμία μας.

Ο Λαρς Κοχ δεν έδειξε αδυναμία, τουναντίον μάλιστα, η ενέργεια του έγινε αυτοβούλως, ενάντια στην εντολή των προισταμένων του, βασιζόμενος στο „μη χείρον βέλτιστον“. Έπρεπε να πράξει… και το έκανε! Το θέμα που τίθεται είναι αν το Σύνταγμα άφησε τον κατηγορούμενο μόνο του στην καταδικαστέα απόφασή του, αν δηλ. δεν του έδωσε αυτή την εναλλακτική λύση ώστε η απόφασή του να μην γίνει και ο δικός του „μονόδρομος“. Ή αφέθηκε ο κατηγορούμενος απλά στην σιγουριά του ίδιου του του εαυτού και στην σιγουριά του πολεμικού μηχανισμού του κράτους που εκπροσωπούσε; Ίσως όμως ακόμη και να θεωρηθεί ότι η αυτενέργεια του κατηγορούμενου είναι το αποτέλεσμα της δικής του μετάλλαξης σε ένα ψυχρό γρανάζι αυτών των συσχετισμών ώστε στο τέλος να καταλήξει και ο ίδιος να γίνει το θύμα της δικής του κοσμολογικής αντίληψης περί εξουσίας.

Ζείτε και εργάζεστε στην Γερμανία τα τελευταία 35 χρόνια. Τι σας λείπει από την Ελλάδα και τι δεν σας έλειψε καθόλου;

Η Ελλάδα είναι η πατρίδα μου. Η Γερμανία είναι η χώρα των μεταπτυχιακών σπουδών μου, της ανεξαρτησίας μου, της δεύτερης οικογένειάς μου, των κοντινών φίλων μου, της καθημερινότητάς μου και των επαγγελματικών μου υποχρεώσεων.

Τι μπορεί να λείπει σε μια Ελληνίδα που άφησε την Ελλάδα, την όμορφη Θεσ/νίκη, σε ηλικία 24 ετών μετά τις σπουδές της στο ΑΠΘ: Η όμορφη οικογένεια μου, οι συγγενείς μου, οι φίλοι μου, η ανεμελιά, το άπλετο φως και οι μυρωδιές της όμορφης χώρας μας, οι παραλίες της Θεσ/νίκης, η μοναδική ιστορία της και ο πολιτισμός της που με συνοδεύουν όπου βρεθώ και όπου τυχαίνω ιδιαίτερης μεταχείρησης γιατί απλά είμαι Ελληνίδα. Το βιβλίο „Γεννήθηκα Ελληνίδα“ της Μελίνας Μερκούρη, δώρο της μητέρας μου, με συντροφεύει παντού και μου θυμίζει ότι παραμένω Ελληνίδα!

Αυτό που δεν μου έλειψε και δεν το χρειάζομαι είναι η διχόνοια και η κατάπτωση των ηθών επαυξημένη κυρίως τα τελευταία χρόνια έστω και αν δικαιολογείται λόγω εν μέροι της οικονομικής δυσπραγίας που έπληξε την χώρα και καρατόμησε τα ήθη και το θαυμάσιο ανεπανάληπτο φιλότιμο του Έλληνα.

Τελευταία Νέα