Ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Αυτό που φάνηκε να είναι η μεγάλη επιτυχία εντός μιας μεγάλης ήττας, δηλαδή το εκλογικό ποσοστό του 31,5% και η κατοχύρωση του ηγεμονικού ρόλου στον προοδευτικό ρόλο, είναι ταυτόχρονα και μια μεγάλη ευθύνη και μια μεγάλη πρόκληση.
Όπως έχει γραφτεί πολλές φορές ο ΣΥΡΙΖΑ εκτοξεύτηκε στην εξουσία χωρίς το ίδιο το κόμμα να αλλάξει ριζικά. Άσκησε εξουσία μέσα σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ή τουλάχιστον έτσι υποστήριξε, με αρκετά στελέχη να υποστηρίζουν ότι αναγκάστηκαν να εφαρμόσουν μνημονιακές πολιτικές χωρίς να υποστηρίζουν. Το ίδιο το κόμμα δεν άλλαξε ούτε υπήρξε μαζική εισχώρηση μελών.
Σήμερα όλοι έχουν καταλάβει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ με αυτή τη μορφή, τη δομή και την οργανωτική υπόσταση δεν μπορεί να συνεχίσει. Την ίδια στιγμή, από διαφορετικές αφετηρίες κατανοούν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πια χρειάζεται να αποκτήσει πρόγραμμα και στρατηγική. Ας μην ξεχνάμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πήγε από ένα πρόγραμμα, που αποδείχτηκε πιο θολό, ασαφές και ανεπεξέργαστο από ό,τι ήθελαν να παραδεχτούν, αντιμνημονιακής ανατροπής χωρίς ρήξη με την Ευρώπη, στο συμβιβασμό και την αποδοχή των μνημονίων, επιμένοντας πάντα ότι «κατά βάθος διαφωνεί» και μετά σε μια εκλογική μάχη το 2019 πάνω στο ισχνό προγραμματικά μίγμα των προεκλογικών παροχών και της υπόσχεσης «ανάπτυξης».
Σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ απέναντί του έχει μια ΝΔ που δεν απολαμβάνει μόνο της αναμενόμενης ευνοϊκής στάσης της κοινής γνώμης ως κόμμα που μόλις κέρδισε τις εκλογές και δη με σαφή πλειοψηφία αλλά και δείχνει να έχει ένα συνεκτικό λόγο: η στροφή στην ιδιωτική επιχειρηματικότητα, η έμφαση στις ιδιωτικές επενδύσεις, η συνέχιση των ιδιωτικοποιήσεων, η αντίληψη του επιτελικού κράτος, όλα αυτά αποτελούν ένα συνεκτικό αφήγημα, έστω και με τα όποια κενά αφορούν την τακτική σε σχέση με τα πλεονάσματα ή το ερώτημα των επιπτώσεων από την επιδείνωση της παγκόσμιας οικονομίας.
Απέναντι σε αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει ακόμη αρθρώσει ένα συνεκτικό αντίστοιχο αφήγημα. Ταλαντεύεται ανάμεσα στην υπεράσπιση των κυβερνητικών πεπραγμένων του, παρότι έχει υποστηρίξει ότι ένα μέρος τους ήταν επιλογές που πάρθηκαν υπό τον εκβιασμό των δανειστών και μια γενική υπεράσπιση μιας αριστερής ή προοδευτικής πολιτικής, που μέχρι τώρα δεν έχε μεταφραστεί σε συγκεκριμένες προγραμματικές προτάσεις. Τα στελέχη του κατέβηκαν στην απεργία της 24ης Σεπτεμβρίου, όμως δεν ήταν λίγοι εκείνοι που αναρωτήθηκαν τι κάνουν σε μια διαδήλωση αυτοί που ψήφισαν και εφάρμοσαν μνημόνια.
Το φάντασμα της «πασοκοποίησης» και άλλες μετωνυμίες
Ένα από τα παράδοξα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ότι ακόμη και στην περίοδο που σύσσωμες οι τάσεις είχαν ριχτεί στην εφαρμογή του τρίτου Μνημονίου, ήταν σαφές ότι θεωρούσαν ότι ανήκαν σε διαφορετικά ρεύματα και ότι μπορούσαν να καταταγούν σε «αριστερές» και «δεξιές» τάσεις. Για παράδειγμα η περίφημη τάση των 53+ θεωρούσε ότι ήταν η αριστερή πτέρυγα του ΣΥΡΙΖΑ έναντι της κυρίαρχης προεδρικής ομάδας ή των πασοκογενών. Ωστόσο, η ηγετική φυσιογνωμία της ομάδας, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ήταν ο βασικός θεματοφύλακας της δημοσιονομικής πειθαρχίας και μέλη της τάσης στελέχωσαν έως και το… Υπερταμείο.
Σήμερα λίγο πολύ η ίδια διαίρεση εμφανίζεται. Από τη μια, οι αποδυναμωμένοι κοινοβουλευτικά 53+ μαζί με στελέχη όπως ο Νίκος Βούτσης, ο Νίκος Φίλης και ο Πάνος Σκουρλέτης υποστηρίζου σχηματικά ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να παραμείνει κόμμα της Αριστεράς και ορίζουν ως κίνδυνο την «πασοκοποίηση», δηλαδή την αλλαγή του ΣΥΡΙΖΑ σε έναν πλατύ κεντροαριστερό φορέα με απώλεια της πολιτικής του ταυτότητας.
Σύμφωνα με το σχήμα τους εφόσον ο ΣΥΡΙΖΑ με ταυτότητας «ριζοσπαστικής αριστεράς» έφτασε να κερδίσει τις εκλογές του 2015, έτσι και τώρα δεν χρειάζεται ριζική αλλαγή φυσιογνωμίας αλλά εμβάθυνση μιας αριστερής κατεύθυνσης και «δουλειά του μυρμηγκιού» για την οργανωτική και πολιτική ανασυγκρότηση και την απόκτηση δεσμών με ευρύτερα κοινωνικά κομμάτια.
Κατά τον Ευκλείδη Τσακαλώτο αυτό απαιτεί «ένα κόμμα αντάξιο αυτών των προκλήσεων. Πιο δημοκρατικό και πιο συλλογικό. Που δε ξεχνάει ποτέ τις διεθνείς του αναφορές και βλέπει τη στρατηγική του Κόκκινο-Κόκκινο-Πράσινου όχι ως μια ευκαιριακή τακτική προσωρινής επιβίωσης, αλλά ως μια μακροπρόθεσμη στρατηγική. Που αφουγκράζεται τα νέα ρεύματα, αλλά συγχρόνως ξέρει να τα επεξεργάζεται συλλογικά με βάσει τις αξίες και αναλύσεις του. Που πλησιάζει νέα μέλη, και με τις δυο έννοιες του νέου, που έχουν -ή θα ήθελαν να έχουν- πολιτική εμπειρία, κοινωνικές αναφορές και, ίσως πρωτίστως, καθημερινές εμπειρίες που μπορούν να εμπλουτίσουν το κόμμα μας. Που χτίζει συμμαχίες κυρίως στο στρατηγικό επίπεδο, και όχι στο τακτικό. Που οι κινήσεις τακτικής στην κεντρική πολιτική σκηνή ακολουθούν μια δουλειά μυρμηγκιού σε όλα τα επίπεδα – οργανωτικά, κινηματικά, προγραμματικά – και που είναι αποτέλεσμα συλλογικής απόφασης».
Ο «κομματικός» και ο «κοινωνικός» ΣΥΡΙΖΑ
Στον αντίποδα αυτής της τοποθέτησης αυτή που δείχνει να είναι η πρόταση της πλειοψηφίας. Με τα λόγια του ίδιου του Αλέξη Τσίπρα: «Ήρθε η στιγμή για ένα μεγάλο προοδευτικό μέτωπο με κορμό την Αριστερά, τους Σοσιαλιστές και τους Πράσινους», υποστήριξε μιλώντας στην Ιταλία όπου είχε πολλές συναντήσεις με στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος (που κάποτε ο ΣΥΡΙΖΑ, που είχε σχέσεις παλαιότερα με την Κομμουνιστική Επανίδρυση, το θεωρούσε «σοσιαλφιλελεύθερο»). Στο εσωκομματικό επίπεδο αυτό μεταφράζεται στη διατύπωση για τη μετεξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ ή με τη διατύπωση που χρησιμοποιεί ο Αλέξης Τσίπρας «Μια ευκαιρία να ασχοληθούμε με την προσπάθεια να αντιστοιχηθεί ο κομματικός με τον κοινωνικό ΣΥΡΙΖΑ».
Σύμφωνα με αυτό το σχήμα χρειάζονται πολύ μεγάλες τομές στον ΣΥΡΙΖΑ γιατί το κόμμα ως οργάνωση, μέλη, ιδεολογία δεν αντιστοιχεί στο εκλογικό ακροατήριό του, που σε μεγάλο βαθμό δεν προέρχεται από την αριστερά, δεν ασπάζεται τους κώδικες της ριζοσπαστικής αριστεράς, έχει αναφορές στον προοδευτικό χώρο γενική ή την οικολογία και χρειάζεται να δει ένα κόμμα που το χωρά.
Γι’ αυτό το λόγο πρέπει να υπάρξει η αίσθηση τομής με τον προηγούμενο ΣΥΡΙΖΑ αλλά και οργανωτικού ανοίγματος. Εδώ ήταν που εντάσσονται και οι προτάσεις για το όνομα, που θα σηματοδοτούσε συμβολικά την τομή όσο και για την εκλογή του Αλέξη Τσίπρα από τη βάση που θα έδινε την ευκαιρία ενός ανοίγματος σε ανθρώπους δεν θα ήθελαν πλήρη στράτευση αλλά απλώς την ευκαιρία να δείξουν ότι αναφέρονται σε αυτό το χώρο.
Ωστόσο, πρόταση για την εκλογή από τη βάση εγκαταλείφθηκε προσωρινά, εφόσον η εσωκομματική αντιπολίτευση το αντιμετώπισε ως μεθόδευση υποβάθμισης του κόμματος και αυτονόμησης του προέδρου. Ίσως να μέτρησε και ο φόβος ότι η συμμετοχή θα ήταν μικρή, ιδίως από τη στιγμή που δεν θα υπήρχε πραγματικό επίδικο ή αμφισβήτηση του Τσίπρα, καθώς τέτοιες διαδικασίες συνήθως μαζικοποιούνται όταν υπάρχουν μάχες για την ηγεσία, κάτι που δεν ισχύει στον ΣΥΡΙΖΑ. Πλέον το άνοιγμα και τη χαλαρή σχέση του «κοινωνικού ΣΥΡΙΖΑ» θα την κάνει το σχέδιο για τον e-ΣΥΡΙΖΑ δηλαδή τη διαμόρφωση μιας ψηφιακής πλατφόρμας που να λειτουργεί ως τρόπος δικτύωσης, ενημέρωσης και συντονισμού των μελών του ΣΥΡΙΖΑ.
Το ζήτημα του ονόματος
Η ονοματολογία δεν αφορά μόνο τις… διεθνείς σχέσεις της χώρας, αλλά και τον ΣΥΡΙΖΑ. Γύρω λοιπόν από το θέμα της αλλαγής ονόματος ξεδιπλώνεται «μετωνυμικά» η πολιτική αντιπαράθεση στο εσωτερικό του. Οι οπαδοί της μετεξέλιξης θέλουν όνομα που σηματοδοτεί το νέο και τη μετάβαση στο νέο πλατύ μέτωπο του προοδευτικού χώρου. Οι οπαδοί της αριστερής ταυτότητας επιμένουν στην ταυτότητα ΣΥΡΙΖΑ. Κάπου εκεί προκύπτει και το παιχνίδι με τις λέξεις ώστε να μην καταλήξουν με μια… παράγραφο για όνομα.
Πληροφορίες αναφέρουν ότι με αφορμή και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κλιματική αλλαγή αναζητείται τρόπος να μπει η αναφορά σε «πράσινη» (π.χ. Αριστερά) ώστε να δοθεί αυτός ο τόνος, με την έμμεση παραδοχή ότι αυτό θα αντιστοιχούσε και στην παράλληλη συμβολική αναφορά στο ΠΑΣΟΚ.
Η αμηχανία και η αναμονή των παρεμβάσεων Τσίπρα
Παρότι ο ΣΥΡΙΖΑ δηλώνει ότι δεν είναι αρχηγικό κόμμα, θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει ότι το τελευταίο διάστημα η υποχώρηση της παρουσίας του ίδιου του Αλέξη Τσίπρα, ιδίως σε ό,τι αφορά την προοπτική οδήγησε και μια αμηχανία ως προς το πλήρες άνοιγμα της συζήτησης. Με αυτή την έννοια, όλοι αναμένουν τις δύο παρεμβάσεις που ετοιμάζει για το τέλος της εβδομάδας. Την ομιλία του στην Κεντρική Επιτροπή αλλά και τη δημόσια ομιλία του στο φεστιβάλ της Νεολαίας του ΣΥΡΙΖΑ.
