Η υπαρξιακή μαύρη κωμωδία «Οι Λαντζέρηδες» του πολυβραβευμένου Καναδού συγγραφέα Morris Panych, ανεβαίνει απ’ τις 19 Οκτωβρίου 2019 για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Σύγχρονο Θέατρο από Τετάρτη έως Κυριακή, με την καλλιτεχνική υπογραφή της Ομάδας Νάμα (Ελένη Σκότη – Γιώργος Χατζηνικολάου).

Πρωταγωνιστούν οι Τάσος Κωστής, Γιάννης Σαρακατσάνης,  Κώστας Λάσκος και Αλέξανδρος Μανωλίδης.

Τρεις άνδρες, οι λαντζέρηδες, εργάζονται στο υπόγειο ενός πολυτελούς εστιατορίου ανάμεσα σε ατελείωτες στοίβες πιάτων. Βρίσκονται εκεί αθέατοι απ’ τον πάνω κόσμο, που τους στέλνει αδιάκοπα τ’ άπλυτά του. Ο Ντρέσλερ, ο αυστηρός προϊστάμενος, για τον οποίο το πλύσιμο των πιάτων είναι τέχνη, καθήκον και αξιοπρέπεια, o νεοφερμένος Έμμετ, που μαθαίνει τη δουλειά και δε βλέπει την ώρα να ξεφύγει κι ο Μος, ο ταλαίπωρος γέρος που εργάζεται εκεί κάτω εδώ και δεκαετίες. Τρεις άνθρωποι, σε διαφορετική φάση της ζωής τους, με ετερόκλητες αντιλήψεις κι επιθυμίες, βρίσκονται εκεί κάτω παγιδευμένοι σαν ήρωες του Μπέκετ σε μια ατέρμονη επαναληπτικότητα, σχεδόν σ’ ένα κενό χρόνου, αντιδικώντας για το νόημα της δουλειάς τους, για το νόημα της ίδιας της ζωής. Υπάρχει, ωστόσο, νόημα;

Ο Morris Panych, αντιστρέφοντας τις έννοιες «θέατρο του παραλόγου» και «πραγματικότητα», διεισδύει στο παράλογο της πραγματικότητας μ’ ένα ιδιοφυές θέατρο ρεαλισμού. Η καυστική και αλληγορική αυτή μαύρη κωμωδία του επισημαίνει εύστοχα το μάταιο, καθημερινό τρέξιμο του καθενός μας να ικανοποιήσει φιλοδοξίες και όνειρα που του έχουν υποβληθεί μέσα από παράλογα στερεότυπα, main stream αντιλήψεις, ανόητες ιδέες και οδηγίες για τον τρόπο ζωής του. Μια ιστορία που αποκαλύπτει σαρκαστικά τη ματαιοδοξία στο μεταμοντέρνο αξιακό σύστημα. Μια ιστορία σκληρή και λυπητερή, όπως και η ζωή, για το παράλογο τής κοινωνικής δομής, τον μύθο της αταξικής κοινωνίας, τον σιωπηλό «πόλεμο των τάξεων, τις αξίες, το καθήκον και τα θέλω.

Ο Τάσος Κωστής, μιλάει στα «Νέα» για την παράσταση, τη λάντζα και τον πόλεμο των τάξεων.

Λίγα λόγια για το έργο. Λίγα λόγια για τον ρόλο σας και πως τον χειρίζεστε. Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζετε;

Οι Λαντζέρηδες θα έλεγα ότι είναι μια μαύρη κωμωδία. Ακούγοντας κανείς τον τίτλο του έργου, μπορεί να νομίζει ότι είναι κάτι εύκολο η λάντζα, κι ότι πρόκειται για ένα εύκολο έργο. Η λάντζα σημαίνει αυτό που ξέρουμε, αλλά είναι μια καθαριότητα. Μια αόρατη υπευθυνότητα που λέει και ο συγγραφέας. Πρόκειται για ένα έργο με πολλές προκλήσεις, γιατί σ’ εκείνο το υπόγειο του πολυτελούς εστιατορίου, στο οποίο διαδραματίζεται η ιστορία μας, υπάρχει μια ολόκληρη φιλοσοφία ζωής. Είναι το μέρος που καθαρίζεται η βρωμιά των πάνω. Ο ρόλος μου είναι ένας άνθρωπος που βρίσκει μέσα στην ασχήμια και τη δυσκολία της ζωής πάντα την όμορφη πλευρά της και προσπαθεί στην ασχήμια να δίνει ομορφιά για να περάσει καλά στη ζωή του και να μην τον παίρνει από κάτω. Είναι ένας απλός άνθρωπος που, όμως, φιλοσοφεί λιγάκι. Κάνει την πιο απλή δουλειά του κόσμου, να πλένει πιάτα, αλλά μέσα απ’ το στόμα του βγαίνουν όλες οι αλήθειες με μια πολύ μεγάλη αισιοδοξία.

Είναι ένα έργο που μιλάει για τον πόλεμο των τάξεων και τη λειτουργία της κοινωνίας;

Ακριβώς. Οι Λαντζέρηδες είναι έργο άμεσα κατανοητό αλλά με πολλούς συμβολισμούς. Εκεί έγκειται και η ευφυΐα του συγγραφέα που το τοποθέτησε στο υπόγειο ενός εστιατορίου. Ο ρόλος μου είναι ένας άνθρωπος που, παρόλο που είναι σκληρός, απότομος, χωρίς καλλιέργεια, είναι ευθύς. Μιλάει κατευθείαν στα μούτρα. Δε φοβάται και προσπαθεί πάντοτε να βρίσκει την ομορφιά στη ζωή. Τη βρίσκει ακόμα κι εκεί κάτω, στο υπόγειο, την ομορφιά. Για να περνάει καλά. Να μην τον παίρνει από κάτω. Αυτή την αισιοδοξία βγάζει ο ρόλος.

Πώς μια τόσο απλή και βαρετή δουλειά όπως το πλύσιμο των πιάτων ανάγεται σε τέχνη από τον ήρωά σας;

Ο ήρωάς μας προσπαθεί να βρει τις αλήθειες του. Είναι ένας άνθρωπος που δεν πλένει απλώς πιάτα. Σκέφτεται. Βάζει το μυαλό του να δουλεύει. Είχε έναν βίαιο πατέρα που ξαφνικά όταν άκουγε Σοπαίν άσπριζε. Για τον Ντρέσλερ πάντα υπάρχει και το καλό, ψάχνοντας πάντα το βρίσκει. Πάντοτε έβρισκε την ομορφιά. Και στην ασχήμια ακόμα.

Σε αυτή τη μικρογραφία της κοινωνίας που έχουν σχηματίσει οι Λαντζέρηδες, πόσο εύκολο η δύσκολο είναι να σπάσουν την ιεραρχία και τις δομές της και να την ανατρέψουν;

Ο ένας προσπαθεί. Ο καινούργιος. Ο οποίος έρχεται να ταράξει λίγο τα νερά, έχει φιλοδοξίες, πρέπει να βελτιώσει τα πράγματα, να τα φτιάξει, να τα διαμορφώσει. Υπάρχει ο κόσμος ο πάνω και ο κάτω, οι τάξεις, αυτός προσπαθεί να τα ανατρέψει αλλά ανεβαίνει πάνω και γίνεται ένα με την τάξη την οποία προσπαθούσε, ας πούμε, να τα βάλει. Ο δικός μου ήρωας προσπαθεί τα πράγματα να τα βλέπει όπως είναι, ότι δεν αλλάζει τίποτα. Είναι όλα όπως είναι, όπως λέει και το τραγούδι. Όλα τα ίδια μένουν. Ανάλογα πόσο ευαίσθητοι είμαστε στα ήθη και στα έθιμα, στις ευαισθησίες μας. Και πότε χαλαρώνουν οι ηθικές μας αξίες και γινόμαστε όπως είμαστε τώρα, σε μια παρακμή.

Άρα αυτή η εικόνα του υπογείου του εστιατορίου είναι και σαν την αλήθεια που κρύβεται πίσω από την βιτρίνα των πολυτελών στοιχείων της σημερινής κοινωνίας έτσι δεν είναι;

Βέβαια, το ίδιο ακριβώς, ένας καθρέφτης είναι. Αλλά αυτό είναι ευφυές ότι το έβγαλε με τους Λαντζέρηδες, να το λένε Λαντζέρηδες ας πούμε. Γιατί και αυτός που κατέβηκε κάτω ο νέος και προσπαθεί να ανατρέψει την κατάσταση, τι είναι; Ένας χωριάτης είναι, που απέτυχε και κατέβηκε εκεί στο τελευταίο σκαλί, και όπου αναγκάστηκε να πλένει πιάτα. Το όνειρό του όμως είναι να ξανανέβει πάνω και να καθιερωθεί, και πάνω όμως που πάλι δεν έγινε τίποτα. Δηλαδή ήταν μέρος ενός συστήματος που δε θα μπορούσε να κάνει τίποτα.

Υπάρχουν φορές που αισθάνεστε ή έχετε αισθανθεί κι εσείς ένας Λαντζέρης;

Με τον ήρωα που υποδύομαι στο έργο, τον Ντρέσλερ, πιστεύω ότι έχω πολλά κοινά σημεία, όπως την αισιοδοξία για τη ζωή και το ότι προσπαθώ να βλέπω τα πράγματα από την καλή τους πλευρά, να βρίσκω δηλαδή το όμορφο κομμάτι. Για να είναι όμορφη η ζωή μου! Να μην είναι μέσα στην γκρίνια, την βρισιά, την ασχήμια. Γιατί η ζωή είναι έτσι. Εγώ θέλω να βρίσκω τα ωραία της κομμάτια, αυτά με ενδιαφέρουν και μ’ αυτά ευχαριστιέται η ψυχή μου.

Άρα τις δυσκολίες τις καθημερινότητάς σας;

Αν προκύψουν δυσκολίες στην καθημερινότητάς μας τι κάνουμε; Γκρίνια, κακό , φασαρία, βρισίδι… Τι θα πρέπει να κάνουμε στη ζωή μας κι είμαστε έτσι; Σε όλα τα πράγματα ο ήρωας προσπαθεί, όπως κι εγώ, να βλέπει τα πράγματα πως είναι κι έτσι , αλλά και αλλιώς , και συνήθως είναι διαφορετικά απ’ όπως τα νομίζουμε.

Το παράλογο της κοινωνικής δομής μπορεί κατά τη γνώμη σας τελικά να γίνει λογικό, ή θα παραμείνει για πάντα παράλογο;

Όλα είναι σχετικά. Τι είναι παράλογο, τι είναι λογικό; Ανάλογα πώς το βλέπει ο καθένας . Ξέρετε, κάθε άνθρωπος έχει μάτια που άλλα βλέπουνε και άλλα καταλαβαίνουνε. Προσπαθούμε με αυτό που βλέπουμε απλά να επιβεβαιώσουμε τη σκέψη μας. Αν αυτό που βλέπουμε επιβεβαιώνει αυτό που έχουμε στο μυαλό μας , τότε είναι το «καλό». Δεν προσπαθεί ο κόσμος περισσότερο να δει, να καταλάβει τι είναι αυτό που βλέπει. Και τώρα αρχίζουν τα δύσκολα, τι είναι έτσι και τι αλλιώς. Ο καθένας σύμφωνα με το μυαλό του, με τα θέλω του, τα πιστεύω του, καταλαβαίνει τι είναι καλό ή κακό. Ο δικός μου ρόλος έχει ανάγκη να βλέπει και να διακρίνει τη διαφορά αυτών των δύο. Στον πόλεμο αυτόν, του καλού και του κακού, που υπάρχουν και τα δύο μέσα μας, ο Ντρέσλερ προσπαθεί να μην μένει στο κακό που υπάρχει μέσα σε κάθε άνθρωπο, αλλά να βρίσκει το καλό , το όμορφο κομμάτι που ουσιαστικά αξίζει και να το βγάζει έξω. Να μην παρασύρεται απ’ αυτό και έτσι να χάνει τον εαυτό του. Βρίσκει δηλαδή άλλη λογική, χωρίς να έρθει σε σύγκρουση, να παραμείνει ψύχραιμος , και να διατηρήσει το επίπεδό του.