Αναζήτηση
Τη φετινή σεζόν ο χορογράφος και σκηνοθέτης Σταύρος Λίτινας καταπιάνεται με το αριστούργημα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα « Το σπίτι της Μπερνάλντα Άλμπα» που παρουσιάζει κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στον χώρο του, το Arroyo Nuevo (Μεγ. Αλεξάνδρου 128, Αθήνα)
Πρόκειται για το τελευταίο θεατρικό έργο του Ισπανού συγγραφέα που αποτελεί μέρος της τριλογίας της “ισπανικής υπαίθρου” μαζί με το Ματωμένο Γάμο και τη Γέρμα. Είναι ένα έργο πολιτικό που, με αλληγορική ματιά, αντικατοπτρίζει τη σηπτική κοινωνικοπολιτική δομή του φασιστικού καθεστώτος. Καταδύεται με ωμό ρεαλισμό στο δίπολο επιθυμία-στέρηση, θέτοντας πολλαπλά ερωτήματα γύρω από τις σχέσεις εξουσίας, τους μηχανισμούς περιορισμού και καταστολής, και αναδεικνύει την ασυμβατότητα ανάμεσα στο θέλω και το πρέπει.
Η Μπερνάλντα Άλμπα, μετά το θάνατο του δεύτερου συζύγου της, σε ένδειξη πένθους, επιβάλλει 8ετή εγκλεισμό στις 5 θυγατέρες της. Η Aγκούστιας, η μεγαλύτερη κόρη της, από τον πρώτο της γάμο, έχοντας κληρονομήσει τον πατέρα της προσελκύει το ενδιαφέρον του νεαρού μνηστήρα Πέπε Ρομάνο, με τον οποίο όλες οι κόρες είναι ερωτευμένες. Η μικρότερη κόρη της, η Αντέλα, αρνούμενη να υποταχθεί στη νέα τάξη πραγμάτων, συνάπτει ερωτική σχέση μαζί του με ολέθριο τέλος που οδηγεί στη διατήρηση του πένθους στο σπίτι.
Πρωταγωνιστούν οι Αλίνα Αναστασιάδη, Σταύρος Λίτινας, Ιρένε Τζιαρτνίνα, Βάνα Μαλοκίνη, Φανή Δεμέστιχα, Τζέσικα Καϊμπαλή και Μαρία Μανδραγού.
Ο Σταύρος Λίτινας μιλάει στα «Νέα» για την παράσταση, την πολιτικοί χροιά του έργου και το φλαμένκο.
Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;
Τα έργα που επιλέγω έχουν κοινό άξονα τις σχέσεις εξουσίας, τη βία και τον καταναγκασμό. Το συγκεκριμένο έργο του F.G.Lorca, που αποτελεί μέρος της τριλογίας της “ισπανικής υπαίθρου” μαζί με το Ματωμένο Γάμο και τη Γέρμα, είναι ένα έργο πολιτικό. Με αλληγορική ματιά, αντικατοπτρίζει τη σηπτική κοινωνικοπολιτική δομή του φασιστικού καθεστώτος. Καταδύεται με ωμό ρεαλισμό στο δίπολο επιθυμία-στέρηση, θέτοντας πολλαπλά ερωτήματα γύρω από τις σχέσεις εξουσίας, τους μηχανισμούς περιορισμού και καταστολής, και αναδεικνύει την ασυμβατότητα ανάμεσα στο θέλω και το πρέπει.
Πώς ο Λόρκα μετατρέπεται σε χορό;
Ο χορός δίνει τη δυνατότητα μιας άλλης ανάγνωσης των έργων καθώς είναι μια γλώσσα που μας βοηθά να προσλαμβάνουμε ερεθίσματα με την πίσω πλευρά του μυαλού, με τη ράχη του σώματος, μέσω ενός νευρικού μαγνητισμού που ξυπνά τη φαντασία και τις αισθήσεις, ενεργοποιώντας το σύνολο της αντίληψής μας. Ειδικά ο flamenco χορός σαν εργαλείο, και όχι ως φολκλόρ, έχει απεριόριστες δυνατότητες. Είναι ένας χορός που διεγείρει την ακοή. Ο έντονος ρυθμός, οι απότομες ρωγμές σιωπής και ακινησίας, οι παλμικοί κραδασμοί και γενικά το σύνολο της υλικής αναταραχής συστήνουν μια γλώσσα αμιγώς θεατρική. Τα έργα του F.G.Lorca έξαλλου είναι γραμμένα πάνω σε ένα τέτοιο “flamenco” καμβά.
Η φροϋδική θεωρία πώς δένει με τον Λόρκα στη δική σας προσέγγιση;
Η πολιτική και η φροϋδική θεωρία είναι φαινομενικά ασύνδετες. Στο συγκεκριμένο έργο του συγγραφέα βρίσκουν κοινό τόπο, καθώς δραματοποιείται η πάλη ανάμεσα στο ένστικτο και την κοινωνική καταπίεση, ανάμεσα στην ελευθερία και την καταστολή. Ο S.Freud υποστηρίζει ότι το τρίπτυχο παράδοση-έθιμα-κοινωνικές αξίες είναι στοιχείο πολιτισμού, που απαιτεί την αποκήρυξη του ενστίκτου, τη θυσία μέρους της ατομικής ελευθερίας, με αντάλλαγμα την ασφάλεια της κοινωνίας και των νόμων. Ο F.G.Lorca θεωρεί τον φροϋδικό Eros, ένστικτο διατήρησης της ζωής και αναζήτησης της ευχαρίστησης, ως ανώτατη δύναμη που ελέγχει και επηρεάζει τα πρόσωπα του έργου. Καθώς το καθεστώς επιφέρει την ακραία καταστολή του, ο Eros ωθείται σε σημείο καμπής πέραν του οποίου επέρχεται εξέγερση, νεύρωση ή δυστυχία.
Η δομή του φασιστικού καθεστώτος που έρχεται σε πρώτο πλάνο πόσο προσομοιάζει στη δομή της σημερινής κοινωνίας;
Όπως αποδεικνύεται στις μέρες μας η μάχη κατά του φασισμού δεν έχει ακόμη κερδηθεί. Βρισκόμαστε σε μια διαρκή πάλη με πολλά πισωγυρίσματα. Προφανώς υπάρχουν διαφορές, στο βαθμό έντασης και επιβολής, ανάμεσα σε ένα φασιστικό καθεστώς και σε μια αστική δημοκρατία. Η αντίληψη όμως της ελευθερίας είναι και στις δυο περιπτώσεις περιοριστική, γιατί είναι βασισμένη στην εξουσία της άσκησης αποκλεισμών.
Η πολιτική χροιά του έργου κατά τη δική σας προσέγγιση επισκιάζει αυτή της ανθρώπινης κατάστασης και του έρωτα που επίσης ενυπάρχουν;
Το έργο είναι μια προοικονομία του επερχόμενου φασιστικού καθεστώτος και είναι γραμμένο με αλληγορικό τρόπο. Αυτό, ως σκηνοθέτης, οφείλω να το σεβαστώ και να το υπερασπισθώ. Η πολιτική του διάσταση λοιπόν, προκύπτει.
Το φλαμένκο που εσείς υπηρετείτε χρόνια, πώς γίνεται ο οδηγός σας στο χτίσιμο της παράστασης;
Δεν περιγράφω τις σκηνές, δηλαδή δεν ακολουθώ μια παθητική παντομιμική στάση, αλλά αντίθετα αναζητώ τις δυναμικές σχέσεις που ανασυστήνουν νοηματικά το κείμενο. Αναζητώ την αιτία που κινεί τα σώματα πριν αρθρωθεί ο λόγος. Αυτό που προκύπτει είναι ο βαθύτερος, ο φυσικός λόγος και αυτόν χρησιμοποιώ ως υλικό, θέτοντας τον άλλο, τον επεξηγηματικό, σε κατάσταση σιωπής. Η διαδικασία αυτή έχει ως αποτέλεσμα η δράση να προκύπτει από τη δράση και όχι από το παρελθόν των προσώπων, που ελλείψει λόγου είναι αδύνατον να καταστεί αντιληπτό.
Θεωρείτε κι εσείς όπως ο Λόρκα πως η ασυμβατότητα μεταξύ των θέλω και των πρέπει, είναι μοιραία;
Ναι. Είναι δυνάμεις αντίρροπες και η ασυμβατότητα είναι αναπόφευκτη…
