Μια δημοπρασία που μόνο μία φορά στη ζωή του μπορεί να παρακολουθήσει κάποιος. Ενα έργο τέχνης που αλλάζει χέρια σε τιμή εξαπλάσια της αρχικής του εκτίμησης και αναδεικνύεται στο ακριβότερο ως τώρα έργο του Μεσαίωνα. Και μια εικόνα που από την κουζίνα μιας 90χρονης – στα περίχωρα μιας κωμόπολης βόρεια του Παρισιού – βρέθηκε στο επίκεντρο μάχης εκατομμυρίων μεταξύ συλλεκτών και μουσείων, που τη θέλησαν για τις συλλογές τους.
Η ιστορία θα μπορούσε να αποτελέσει σενάριο για ταινία. Ωστόσο πρόκειται για την πραγματικότητα που ζει μια 90χρονη γυναίκα (επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία της), η οποία από την Κυριακή είναι πλουσιότερη κατά 24 εκατ. ευρώ, καθώς σε αυτή την τιμή πωλήθηκε η εικόνα που για χρόνια είχε κρεμασμένη πάνω από τη μαγειρική εστία στην κουζίνα του σπιτιού της. Το θέμα της είναι «Ο χλευασμός του Ιησού» και δεν φέρει υπογραφή. Ωστόσο οι ειδικοί που την εξέτασαν αναλυτικά απεφάνθησαν πως πρόκειται για έργο του Τσιμάμπουε, του πρωτοπόρου ζωγράφου του 13ου αι. από τη Φλωρεντία, ο οποίος υπήρξε και δάσκαλος του καινοτόμου Τζιότο, του καλλιτέχνη που ξεπέρασε πρώτος τη maniera greca στη δυτική ζωγραφική. H απουσία υπογραφής δεν αποτελεί πρόβλημα, ωστόσο, καθώς από τα 11 έργα που του αποδίδονται κανένα δεν είναι ενυπόγραφο.
Ο αγοραστής
Το μικροσκοπικό αριστούργημα διαστάσεων 20x 24 εκ., σύμφωνα με τον οίκο δημοπρασιών Ακταίον στο Σανλίς, πωλήθηκε στον έμπορο Φαμπρίτσιο Μορέτι, ο οποίος δραστηριοποιείται στο Λονδίνο και κατάφερε να επιβληθεί στους έξι αντιπάλους του, οι οποίοι μέχρι τέλους πάλεψαν για την απόκτησή του. Ο Φαμπρίτσιο Μορέτι αποκάλυψε ότι έδρασε εκ μέρους δύο συλλεκτών και χαρακτήρισε το έργο ως μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις των τελευταίων 15 ετών. «Από τον Τσιμάμπουε ξεκίνησαν όλα. Εβαλε τις βάσεις της μοντέρνας τέχνης. Σχεδόν έκλαψα όταν πήρα την εικόνα στα χέρια μου» δήλωσε στους «New York Times». «Ο χλευασμός του Ιησού» είναι πλέον το ακριβότερο της μεσαιωνικής περιόδου και το όγδοο ακριβότερο έργο Μεγάλων Δασκάλων. Γεγονός που του προσφέρει μια θέση στη δεκάδα των πολυτιμότερων έργων μαζί με δημιουργίες των Λεονάρντο ντα Βίντσι, Ρούμπενς, Ρέμπραντ και Ραφαήλ.
«Πρόκειται για το μοναδικό έργο Τσιμάμπουε που βγαίνει σε δημοπρασία και δεν πρόκειται να βγει ποτέ κανένα άλλο» εκτιμά ο Ντομινίκ λε Κεντ, επικεφαλής του οίκου. Η εξέταση της εικόνας με υπέρυθρη ακτινοβολία επιβεβαίωσε τις υποψίες ότι προέρχεται από ένα μεγαλύτερο δίπτυχο, το οποίο ο Τσιμάμπουε φιλοτέχνησε το 1280 και στο οποίο απεικονίζονταν οκτώ σκηνές (τέσσερις σε κάθε φύλλο του διπτύχου) από το Πάθος και τη Σταύρωση του Χριστού. Δύο τμήματα από το ίδιο δίπτυχο – «Η Παναγία με το Βρέφος και δύο αγγέλους» και «Η μαστίγωση του Ιησού» – βρίσκονται ήδη στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου (αποκτήθηκε το 2000 μέσω ιδιωτικής συναλλαγής προς 10,8 εκατ. δολάρια χωρίς να βγει σε δημοπρασία, όπως προγραμματιζόταν) και στη Συλλογή Φρικ στη Νέα Υόρκη (απόκτημα του 1950), αντιστοίχως.
Παραλίγο στα σκουπίδια
Ολα ξεκίνησαν τον Ιούνιο, όταν η κάτοχος της εικόνας αποφάσισε να πουλήσει το σπίτι της, το οποίο χρονολογούνταν από τη δεκαετία του ’60. Εκπρόσωπος του οίκου δημοπρασιών επικοινώνησε μαζί της για να διερευνήσει το ενδεχόμενο πώλησης ορισμένων αντικειμένων. Το περιθώριο που δόθηκε στους ειδικούς του οίκου ήταν μία εβδομάδα για να ελέγξουν τα αντικείμενα και να αδειάσουν το σπίτι. «Αν δεν είχα βρει χρόνο να το κάνω, όλα θα είχαν καταλήξει στα σκουπίδια» έλεγε η Φιλομέν Βολφ, η οποία αρχικά εκτίμησε το έργο στα 400.000 ευρώ, μέχρι πιο ειδικοί από εκείνη να ανεβάσουν την τιμή σε αρκετά εκατομμύρια. «Το πρόσεξα με το που μπήκα στο σπίτι. Σπάνια βλέπεις ένα έργο τόσο υψηλής ποιότητας. Ωστόσο δεν μπορούσα να φανταστώ ότι πρόκειται για έργο του Τσιμάμπουε».
Η κατάσταση της εικόνας θεωρείται άριστη, παρά το γεγονός ότι βρισκόταν στην κουζίνα του σπιτιού. Ηταν δε τόσες δεκαετίες κρεμασμένη στην ίδια θέση, ώστε η ιδιοκτήτρια δεν θυμάται πλέον πώς κατέληξε στα χέρια της. Τα μέλη της οικογένειας πάντως θεωρούσαν ότι πρόκειται για μια εικόνα ρωσικής προέλευσης, του συρμού. Από το ίδιο σπίτι πωλήθηκαν συνολικά ακόμη 100 αντικείμενα προς 6.000 ευρώ.
