Τα τελευταία πέντε χρόνια η κατάσταση του περιβάλλοντος στην Ευρώπη επιδεινώθηκε (!). Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι το 60% των ειδών και το 77% των ενδιαιτημάτων (δηλαδή το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζει και αναπαράγεται ένα είδος, ένας πληθυσμός ή μια βιοκοινότητα) παρουσιάζει εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες διατήρησης…
Σύμφωνα με την έκθεση «Το ευρωπαϊκό περιβάλλον: Κατάσταση και προοπτικές 2020 (SOER)», η Ευρώπη αποτυγχάνει να αποτρέψει την καταστροφή της φύσης. Οι πιο έντονες μειώσεις καταγράφονται στα πουλιά των αγροοικοσυστημάτων (σε ποσοστό 32%) και στις πεταλούδες των λιβαδιών (σε ποσοστό 39%). Οπως τονίζουν οι συντάκτες της έκθεσης «ο αντίκτυπος του ανησυχητικού αριθμού απώλειας της βιοποικιλότητας στην Ευρώπη είναι τόσο καταστροφικός όσο και η κλιματική αλλαγή». Τα ζώα, τα έντομα, τα φυτά και τα ενδιαιτήματα που προστατεύονται βάσει της Οδηγίας για τους Οικοτόπους της ΕΕ παρουσιάζουν, όπως προαναφέρθηκε, εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες διατήρησης.
Περιβαλλοντικές προκλήσεις
Στην έκθεση, η οποία συντάσσεται κάθε πέντε χρόνια, επισημαίνεται χαρακτηριστικά πως η Ευρώπη αντιμετωπίζει κατεπείγουσες περιβαλλοντικές προκλήσεις «πρωτοφανούς κλίμακας», ενώ δείχνει ότι η συνολική κατάσταση του περιβάλλοντος στην Ευρώπη έχει επιδεινωθεί, με τη βιοποικιλότητα να υφίσταται το μεγαλύτερο πλήγμα.
Από τους 13 στόχους που έχουν τεθεί για το 2020 υπάρχει, κατά τους επιστήμονες, η πιθανότητα να επιτευχθούν μόλις δύο: ο καθορισμός θαλάσσιων και χερσαίων προστατευόμενων ζωνών.
Κατά τους ειδικούς, οι μακροχρόνιες τάσεις των τελευταίων 25 χρόνων έχουν δείξει ότι οι πληθυσμοί των πουλιών, και ιδιαίτερα των πουλιών των αγροικοσυστημάτων, έχουν υποστεί σημαντικές μειώσεις και δεν παρουσιάζουν σημεία ανάκαμψης.
«Οι μακροχρόνιες τάσεις στους πληθυσμούς πουλιών των αγροτικών εκτάσεων, των δασών και όλων των διαδεδομένων ειδών καταδεικνύουν ότι η βιοποικιλότητα της Ευρώπης έχει υποβαθμιστεί σημαντικά. Αυτό οφείλεται κυρίως στην απώλεια, τον κατακερματισμό και την υποβάθμιση φυσικών και ημιφυσικών οικοσυστημάτων, κυρίως εξαιτίας της εντατικοποίησης της γεωργίας», αναφέρεται μεταξύ άλλων στην έκθεση.
Οι αιτίες των περιβαλλοντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη είναι … ριζωμένες σε παγκόσμιες εξελίξεις που εκτείνονται δεκαετίες πίσω. Από το 1950 ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει τριπλασιαστεί φθάνοντας τα 7,5 δισεκατομμύρια, ο αριθμός των κατοίκων στις πόλεις έχει τετραπλασιαστεί υπερβαίνοντας τα 4 δισεκατομμύρια, η οικονομικά παραγωγή έχει αυξηθεί κατά 12 φορές, ενώ στο ίδιο ποσοστό έχει αυξηθεί και η χρήση αζωτούχων, φωσφορικών και καλιούχων λιπασμάτων. Την ίδια ώρα, η χρήση πρωτογενούς ενέργειας έχει αυξηθεί κατά πέντε φορές.
Και σε ό,τι αφορά το μέλλον, οι παγκόσμιες αυτές εξελίξεις αναμένεται να συνεχίσουν να εντείνουν τις πιέσεις για το περιβάλλον. Ο παγκόσμιος πληθυσμός υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί – τουλάχιστον – κατά 1/3 φθάνοντας τα 10 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050, ενώ η χρήση των πόρων – σε παγκόσμια κλίμακα – θα μπορούσε να διπλασιαστεί μέχρι το 2060, με τη ζήτηση για νερό να αυξάνεται κατά 55% εως το 2050 και την αύξηση της ζήτησης για ενέργεια να φθάνει το 30% το 2040.
Οπως επισημαίνεται στην έκθεση – και οι πιο πρόσφατες τάσεις – είναι λιγότερο θετικές. Για παράδειγμα, η τελική ζήτηση ενέργειας έχει ουσιαστικά αυξηθεί από το 2014 και, εάν αυτό συνεχιστεί, ενδέχεται να μην επιτευχθεί ο στόχος της ΕΕ σε ό,τι αφορά την ενεργειακή αποδοτικότητα μέχρι το 2020. Οι επιβλαβείς εκπομπές από τις μεταφορές και τη γεωργία έχουν αυξηθεί και η παραγωγή και κατανάλωση επικίνδυνων χημικών έχουν παραμείνει στα ίδια επίπεδα.
Δείκτες βιοποικιλότητας
«Τα πουλιά αποτελούν εξαιρετικούς δείκτες βιοποικιλότητας και της υγείας των οικοσυστημάτων, καθώς η παρουσία τους συνδέεται με την παρουσία άλλων ειδών πανίδας και χλωρίδας, ενώ η μείωση των πληθυσμών τους συνδέεται άμεσα με τις απειλές που υποβαθμίζουν το φυσικό περιβάλλον», επισημαίνει, μεταξύ άλλων, η Ρούλα Τρίγκου, συντονίστρια Ενημέρωσης Δράσεων Διατήρησης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας (σ.σ.: η περιβαλλοντική οργάνωση κοινοποίησε την προαναφερόμενη έρευνα).
Στην Ελλάδα (με βάση τους δείκτες που παράγει η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και περιλαμβάνονται στην Εκθεση Κατάστασης Περιβάλλοντος 2018 του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος & Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΚΠΑΑ), για την περίοδο 2007-2016 ο πληθυσμός των κοινών πουλιών (όπως είναι για παράδειγμα η πετροπέρδικα, η καρδερίνα) παρουσιάζει μείωση της τάξης του 19,81%, ο πληθυσμός των αγροτικών πουλιών (όπως είναι ο τσαλαπετεινός, η γαλιάντρα, ο λευκός πελαργός, το τρυγόνι) καταγράφει μια ελαφρά πτώση της τάξης του 2,6%, ενώ εκείνων των δασικών (γαλαζοπαπαδίτσα, σταχτομυγοχάφτης, δενδροτσοπανάκος) εμφανίζει μια απότομη μείωση κατά 38,15%.
