Μόνο το 1,27% της συνολικής έκτασης της Μεσογείου προστατεύεται αποτελεσματικά. Κι αυτό παρά τη δέσμευση που είχαν κάνει το 2010 οι χώρες της Μεσογείου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, ότι θα προστατέψουν το 10% της θαλάσσιας έκτασης, θεσπίζοντας ένα αποτελεσματικό και λειτουργικό σύστημα Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών (ΘΠΠ).

Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από την τελευταία έκθεση της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF. Τι σημαίνει αυτό και γιατί είναι απογοητευτικό; Σημαίνει πως το μεγαλύτερο μέρος της Μεσογείου παραμένει εκτεθειμένο, χωρίς καμία θωράκιση και προστασία.

Και είναι απογοητευτικό διότι η Μεσόγειος, αν και αποτελεί μόλις το 0,8% των παγκόσμιων θαλασσών σε όγκο, φιλοξενεί έναν εντυπωσιακό αριθμό ειδών και θεωρείται μία από τις 25 πιο σημαντικές περιοχής συγκέντρωσης βιοποικιλότητας παγκοσμίως. Μάλιστα, το κόστος της αποτυχίας, σύμφωνα με την έκθεση, των κρατών της Μεσογείου να προστατέψουν τη μοναδική θαλάσσια βιοποικιλότητα της περιοχής αποτιμάται σε 5,6 τρισ. δολάρια!

Στα όρια της κατάρρευσης

Κατά τους συντάκτες της έρευνας, ο θαλάσσιος πλούτος της Μεσογείου βρίσκεται κυριολεκτικά στα όρια της κατάρρευσης, εξαιτίας μιας σειράς ασφυκτικών και μακροχρόνιων ανθρωπογενών πιέσεων, όπως είναι οι μη βιώσιμες αλιευτικές πρακτικές, η πλαστική και χημική ρύπανση αλλά και η κλιματική κρίση, που απειλούν το μέλλον του θαλάσσιου οικοσυστήματος με υποβάθμιση.

«Ολα αυτά κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου όχι μόνο για τον μοναδικό θαλάσσιο πλούτο της Μεσογείου, αλλά και για τη ζωή και την ευημερία εκατομμυρίων ανθρώπων και τοπικών κοινωνιών της περιοχής», επισημαίνουν χαρακτηριστικά οι ερευνητές που συνέταξαν την έκθεση.

Αν και το 9,68% της Μεσογείου έχει θεσμοθετηθεί ως Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή (ΘΠΠ), μόνο το 2,48% διαθέτει επαρκή σχέδια διαχείρισης. Σε ολόκληρη τη Μεσόγειο δε, μόλις το 0,03% απολαμβάνει καθεστώς απόλυτης προστασίας.

Χώρες όπως η Κροατία, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Σλοβενία και η Ισπανία, παρότι στα χαρτιά προστατεύουν ένα σημαντικό κομμάτι των υδάτων τους, στην πραγματικότητα δεν εφαρμόζουν αποτελεσματικά μέτρα προστασίας και διαχείρισης των θαλάσσιων ειδών και οικοτόπων. Αλλες χώρες, όπως η Αλβανία, το Μαρόκο και το Ισραήλ έχουν θεσπίσει πολύ λίγες ΘΠΠ, ενώ χώρες όπως η Αίγυπτος και η Τυνησία δεν έχουν κανένα σχέδιο διαχείρισης ή παρακολούθησης των μέτρων προστασίας στις περιοχές που έχουν θεσπίσει ως προστατευόμενες.

Απειλούνται με εξαφάνιση

Οπως επισημαίνουν από την περιβαλλοντική οργάνωση, η Ελλάδα έχει εντάξει το 20,1% των θαλασσών της στο Δίκτυο Natura 2000, με σκοπό να προστατέψει μοναδικά είδη που απειλούνται με εξαφάνιση, όπως είναι για παράδειγμα η μεσογειακή φώκια και ο φυσητήρας, αλλά και οικοτόπους που συμβάλλουν στην οικολογική ισορροπία όπως είναι τα λιβάδια ποσειδωνίας.

Ωστόσο, στην πραγματικότητα, μόλις το 3% των ελληνικών ΘΠΠ διαθέτουν συγκεκριμένα και νομικά δεσμευτικά μέτρα που ρυθμίζουν ανθρώπινες δραστηριότητες που αναπτύσσονται στις θάλασσες, όπως είναι η αλιεία, η θαλάσσια κυκλοφορία και ο τουρισμός.

«Σε καμία ελληνική Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή δεν εφαρμόζονται επαρκή και αποτελεσματικά μέτρα διαχείρισης με συγκεκριμένους στόχους διαχείρισης και σχέδια δράσης ώστε να μπορεί κανείς να εκτιμήσει την αποτελεσματικότητά τους ως προς την προστασία του θαλάσσιου πλούτου», υποστηρίζει ο επικεφαλής περιβαλλοντικού προγράμματος WWF Ελλάς Κωνσταντίνος Λιαρίκος. «Με αλλά λόγια είναι αντιφατικό να καμαρώνουμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό των ελληνικών θαλασσών έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Natura 2000 τη στιγμή που έχουμε αφήσει τις συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές εκτεθειμένες σε κάθε είδους απειλή».

Το 2020 θα είναι μια χρονιά-ορόσημο, καθώς όλες οι χώρες του κόσμου θα κληθούν να λάβουν σημαντικές αποφάσεις για τη διατήρηση και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και την ενίσχυση των οικοσυστημικών υπηρεσιών για έναν υγιή πλανήτη με οφέλη για όλους τους ανθρώπους.

Από το WWF Ελλάς υποστηρίζουν πως αν η χώρα μας δεν θέλει να μείνει ουραγός στη διεθνή προσπάθεια που καταβάλλεται για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, θα πρέπει άμεσα να δημιουργήσει ένα συνεκτικό δίκτυο ΘΠΠ, να σχεδιάσει και να εφαρμόσει ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης βασισμένα στην οικοσυστημική προσέγγιση και συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων.

Η περίπτωση της Γυάρου

Σημειώνεται ότι από το 2013, με μια σειρά από εταίρους και φορείς (αλιείς, ερευνητικά ινστιτούτα, πανεπιστήμια), η περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς δουλεύει στην περιοχή της Γυάρου με στόχο να δημιουργήσει μια πρότυπη ΘΠΠ. Το νησί αποτελεί μέρος του Δικτύου Natura 2000 αφού φιλοξενεί το 12% του παγκόσμιου πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας, καθώς και μοναδικούς θαλάσσιους οικοτόπους όπως ποσειδωνίες και τραγάνες. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η Γυάρος τον περασμένο Ιούλιο να θεσμοθετηθεί και επίσημα ως Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή.

Τελευταία Νέα