Η τεχνική του χαμένου κεριού. Κόσμημα της Αθηναϊκής ναυκρατίας. Το κερί πλάθεται και παίρνει τη μορφή του εμβόλου. Ψύχεται, στερεοποιείται και γύρω του χύνεται ο άργιλος. Οταν αυτός στεγνώσει και σκληρύνει, το καλούπι θερμαίνεται και το κερί λιώνει, εξαϋλώνεται. Μέσα στο κενό που δημιουργείται από την απώλεια του κεριού, διοχετεύεται ο ζεστός ορείχαλκος μέχρι να πήξει, να αποκτήσει το χρυσαφένιο χρώμα του και να γίνει το πιο ξακουστό διατρητικό όπλο, στην πλώρη της τριήρους.
Ετσι φτιαχνόταν το έμβολο από μεταλλουργούς στην αρχαία Αθήνα και μεταφερόταν στα παράκτια ναυπηγεία της Αττικής για να συσσωματωθεί με το υπόλοιπο πλοίο. Στην απόληξη της γάστρας, φτιαγμένης από διαλεχτά ξύλα, πεύκα, δρυς, έλατα.
Η τεχνική του χαμένου κεριού, που ξεχάστηκε στο πέρασμα των αιώνων, κύλησαν άλλωστε 2.500 χρόνια από τότε, ήταν εκείνη που μέσα από τα μεταλλουργεία της Αθήνας, χρησιμοποιήθηκε χωρίς φειδώ,για να θωρακίσει τις εμπειροπόλεμες μοίρες του Αθηναϊκού ναυτικού όταν χρειάστηκε να αντιπαρατεθούν στην κρισιμότερη αναμέτρηση. Στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, πριν από 2.500 χρόνια.
Εδωσε ξανά πνοή σ’ αυτήν την τέχνη ο Βαγγέλης Γρυπιώτης, σε ένα μικρό, οικιακό ναυπηγείο στη Νίκαια. Σε ένα μικροναυπηγείο θα λέγαμε σωστότερα, όπου εδώ και πολλά χρόνια ο έμπειρος τεχνίτης αλλά σχολαστικός μελετητής αρχαίων πηγών, κατασκευάζει ομοιώματα πλοίων που το καθένα στην εποχή του, διαδραμάτισε, πρωταγωνίστησε, επικαθόρισε την Ιστορία, κάθε φορά που αυτή κρινόταν από την κατίσχυση στη θάλασσα.
Οπως συνέβη και με αυτό το μικροναυπηγικό ομοίωμα της αρχαίας τριήρους η οποία καθελκύστηκε με μήκος 37 μέτρα για να τεθεί υπό τις οδηγίες ενός ευφυούς ναυάρχου και μαζί με άλλα 200 όμοια Αθηναϊκά σκαριά, να πρωταγωνιστήσει στην καθοριστική Ναυμαχία.
Το 2005 ο Βαγγέλης Γρυπιώτης θέσπισε τον όρο μικροναυπηγική για να περιγράψει τον τρόπο κατασκευής των καραβιών του. Από το πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας, τις τριήρεις, τα γαλεόνια και τους Βυζαντινούς δρόμωνες μέχρι τα ιστιοφόρα της Επανάστασης του Εικοσιένα. Κανένα τους, πολύ περισσότερο αυτή η τριήρης με τις πολύχρωμες ασπίδες-σύμβολα στα πλαϊνά της μέρη, με την χρυσήλατη κουκουβάγια υπερυψωμένη πίσω στο πηδάλιο και με τα 170 μικροσκοπικά δερμάτινα μαξιλάρια στους εσωτερικούς της πάγκους, έναν για κάθε κωπηλάτη, δεν είναι μία απλή αντιγραφή του πρωτότυπου πλοίου.
Εχει ναυπηγηθεί σταχυολογώντας κάθε σωζόμενη εικονογράφηση, αρχαία περιγραφή, αναφορά. Ο Νικαιώτης μικροναυπηγός αποθησαύρισε κάθε διαθέσιμη πληροφορία. Και ξεκίνησε διαλέγοντας τα ξύλα. Με πλήθος εργαλείων, πολλά παλιάς κοπής, μία μεγάλη δεξαμενή και ένα καπνισμένο χυτήριο.
Ναυπήγηση και πεζοναύτες
Η τριήρης, ένα από τα εκθέματα που δεσπόζουν στην Εκθεση «Τριήρεις, τα ξύλινα τείχη της Ελευθερίας και των Αρχών της Δημοκρατίας», χτίστηκε ξύλο ξύλο. Κόπηκαν στο μέγεθος που έπρεπε. Λειάνθηκαν, βάφτηκαν, κολλήθηκαν, καρφώθηκαν για να μορφοποιηθεί η γάστρα, το κύτος, το πέτσωμα. Και μπήκαν οι εγκάρσιοι δοκοί, οι νομείς για να συγκρατήσουν τα πλαϊνά τοιχώματα.
Στερεώθηκαν οι πάγκοι για τους κωπηλάτες, φτιάχτηκαν τα δερμάτινα μαξιλάρια που κάθονταν, σχεδόν ένα τετραγωνικό εκατοστό το μέγεθος του καθενός. Σκοινιά, ασκοί, σακιά, που κάποτε είχαν μέσα τους προμήθειες. Μαζί και το έρμα, όλα σε μικροσκοπικό μέγεθος, χώρεσαν στο εσωτερικό του ομοιώματος. Κάτω από το κατάστρωμα όπου απλώνονταν οι τρεις σειρές κουπιών. Κάτω από τα πόδια των πολεμιστών. Πεζοναυτών θα λέγαμε, καθώς ήταν εκπαιδευμένοι να υπερασπιστούν την τριήρη ή να εφορμήσουν στο εμβολισμένο εχθρικό πλοίο για να το καταλάβουν.
Ο Γρυπιώτης πήρε το κύτος του πλοίου και το έβαλε στη δεξαμενή. Να δει πόσο ήταν το εκτόπισμά του, πόσο το βύθισμα. Επλεε το σκάφος ή μήπως το νερό σκέπαζε την τελευταία σειρά κωπηλατών εισρέοντας στο εσωτερικό; Επρεπε το ομοίωμα του ενάμισι μέτρου να είναι αξιόπλοο, όπως η προγονική του μορφή. Που μπορούσε να αναπτύξει ταχύτητα έως και 12 κόμβους.
«Τα σκέφτεσαι όλα αυτά όταν είναι να φτιάξεις ένα τέτοιο ομοίωμα. Κάθε πληροφορία εκείνης της εποχής ή και νεότερη που αναφέρεται στο πλοίο, στη ναυμαχία που έλαβε μέρος, τον τρόπο που κινήθηκε, ο χρόνος που έκανε, να βγει, να μπει στο νερό, να αποκτήσει ταχύτητα εμβολισμού, όλα είναι μέρος του τρόπου ναυπήγησης», λέει ο Βαγγέλης Γρυπιώτης.
Ταχύτητα εμβολισμού.
Αυτή ήταν η στιγμή που τα πληρώματα των 200 Αθηναϊκών τριήρεων περίμεναν ένα πρωινό του Σεπτέμβρη του 480 π.Χ. Ηταν και άλλες πολλές Ελληνικές τριήρεις στα στενά της Σαλαμίνας, από τουλάχιστον 20 πόλεις. Τραβηγμένα τα πλοία στην παραλία της Κυνόσουρας, με πλάτη τη Σαλαμίνα, βλέποντας το πλήθος των βαρβάρων στις στις απέναντι ακτές, όπου εισέρχονταν τα εχθρικά πλοία, τουλάχιστον 700, περσικές τριήρεις.
Προσορμίστηκαν έχοντας απέναντί τους τα Ελληνικά πλοία. Πυκνό το σκοτάδι, ξεχώριζαν οι καπνοί από την Αθήνα που είχε παραδοθεί στο μένος των Περσικών στρατευμάτων και στο πρόχειρο Ναυαρχείο που είχε στηθεί, ο Θεμιστοκλής να στηρίζει μεγάλο μέρος της ελπίδας του σε μερικές ριπές βορειοδυτικού ανέμου που έπρεπε να φυσήξουν τη στιγμή που είχε υπολογίσει. Που ευχόταν.
Ο Αίολος, τη δεδομένη στιγμή, στη συγκεκριμένη γεωγραφική και μορφολογική επικράτεια, θα έφερνε τους Πέρσες στο κατώφλι της ήττας αλλά δεν θα επηρέαζε τις τριήρεις. Θα προλάβαιναν να πιάσουν την ταχύτητα εμβολισμού.
Παρατηρώντας κανείς το ομοίωμα του Βαγγέλη Γρυπιώτη, τοποθετημένο στην Εκθεση, δίπλα από την τρισδιάστατη μακέτα που αναπαριστά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, με τις θέσεις των πλοίων στα κρισιμότερα στάδια από την αρχή της εμπλοκής μέχρι τον περσικό όλεθρο, ανοίγει ένα παράθυρο σε όσα άρχισαν να εκτυλίσσονται από εκείνη τη φθινοπωρινή νύχτα.
Βλέπει χιλιάδες κουπιά σηκωμένα, τραβηγμένα τα πλοία στην παραλία της Κυνόσουρας, σε μονή γραμμή το ένα δίπλα στο άλλο. Πνιχτές φωνές να δίνουν παραγγέλματα για την καθέλκυση τους στη θάλασσα, κωπηλάτες πολεμιστές στο κατάστρωμα και την πρώτη εικονική ελληνική επίθεση.
Τους Πέρσες να τσιμπούν το δόλωμα με τη φοινική μοίρα να εξαπολύει επίθεση. Την άμεση αλλά εύτακτη οπισθοχώρηση των τριήρεων, την αναθάρρηση των πληρωμάτων του περσικού στόλου, το άνοιγμά τους σε βαθύτερα νερά και επιτέλους ο βορειοδυτικός άνεμος που περίμενε ο Ναύαρχος.
Ο κλυδωνισμός των εχθρικών πλοίων, η ανεπιθύμητη περιστροφή ώστε τα πλαϊνά μέρη τους να βρεθούν εκτεθειμένα απέναντι στα ελληνικά έμβολα και η ξαφνική παύση της δήθεν οπισθοχώρησης των τριήρεων. Αλλαγή κατεύθυνσης, μπρος ξανά τα κουπιά και ελεύθερα νερά για να πιάσουν οι τριήρεις με κάθε απόθεμα δύναμης των κωπηλατών, τους επτά κόμβους. Ταχύτητα εμβολισμού.
Η ΕΚΘΕΣΗ ΚΑΙ ΤΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ
Με μία μοναδική σε σπανιότητα εκθεμάτων και παρουσίαση δεδομένων έκθεση μέρους της συλλογής «Ταξίδι στα κύματα της Ιστορίας» του υπό σύσταση Microshipbuilding Museum ξεκινά ένα ξεχωριστό ταξίδι στον χρόνο και την Ιστορία, προσεγγίζοντας πολυδιάστατα την λαμπρή νίκη των Ενωμένων Ελλήνων ενάντια στον Περσικό επεκτατισμό
Η έκθεση αποτελεί ουσιαστικά ένα πρόγραμμα με τρία σημεία παρουσίας και πολλούς διαφορετικούς αποδέκτες, όπως μαθητές όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, ανθρώπους της θάλασσας, Ιστορικούς ερευνητές, ξένους διπλωμάτες, ανθρώπους της διεθνούς ναυτιλιακής κοινότητας και δεκάδες χιλιάδες ξένων επισκεπτών που κατακλύζουν κάθε χρόνο τους Αρχαιολογικούς μας χώρους .
Α) Ξεκίνησε από τον Δήμο Νίκαιας Αγίου Ιωάννη Ρέντη στον φιλόξενο χώρο του Village shopping & more με την μορφή εκπαιδευτικών δράσεων, όπου ήδη έχουν προγραμματιστεί επισκέψεις 8.000 και πλέον μαθητών από την ευρύτερη περιοχή του Πειραιά,
Διάρκεια : Νοέμβριος 2019-Απρίλιος 2020.
Δήμος Νίκαιας Αγίου Ιωάννη Ρέντη
Village Shopping & More
Β) Θα μεταφερθεί στην συνέχεια στο Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, όπου θα την επισκεφθούν εκατοντάδες Διπλωμάτες, και χιλιάδες εκπρόσωποι της διεθνούς ναυτιλιακής κοινότητας στα πλαίσια της διεθνούς ναυτιλιακής έκθεσης «ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑ 2020».
Διάρκεια : Μάιος – Ιούλιος 2020.
Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής
Γ) Κατά την περίοδο της αποκορύφωσης των επετειακών εκδηλώσεων Αύγουστος-Δεκέμβριος 2020, τιμάται με την φιλοξενία της, από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, στον Αρχαιολογικό χώρο της «ΣΤΟΑΣ ΤΟΥ ΑΤΤΑΛΟΥ», όπου θα την επισκεφθούν δεκάδες χιλιάδες τουριστών και μαθητών ολόκληρης της Χώρας.
Διάρκεια : Αύγουστος – Δεκέμβριος 2020.
ΤΑ ΕΚΘΕΜΑΤΑ
Τα εκθέματα φιλοξενούνται σε δύο Αίθουσες,
Α) Η πρώτη φιλοξενεί την διαδραστική μακέτα της Ιστορικής Ναυμαχίας της Σαλαμίνας, αλλά και πίνακες (Αφίσες ) με την εξέλιξη της Τριήρους, από την Άφρακτη πρώτη Τριήρη του μεγάλου Κορίνθιου ναυπηγού Αμεινοκλή έως την κατάφρακτη Τριήρη του Πελοποννησιακού πολέμου. Διατομές που δείχνουν αναλυτικά την εσωτερική δομή του πλοίου και χάρτες με τις φάσεις της Ναυμαχίας.
Την μεγάλων διαστάσεων μακέτα 2.50 μέτρα επί 5.50 μέτρα με τρισδιάστατη απεικόνιση του χώρου όπου εκτυλίχθηκε η περίφημη Ναυμαχία της Σαλαμίνας και περισσότερες από 100 μινιατούρες πλοίων, «αφηγούνται» με έναν μοναδικό τρόπο την αρχή, την εξέλιξη «φάσεις», την στρατηγική και την περίλαμπρη νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών.
Ο επισκέπτης θεατής έχει μία μοναδική ευκαιρία να γίνει ο ίδιος Ναυμάχος και συντελεστής της νίκης των Ελλήνων με την συμμετοχή του στις φάσεις και την εξέλιξη της Ναυμαχίας.
Β)Η δεύτερη αίθουσα φιλοξενεί μικροναυπηγημένα μοντέλα πλοίων, πρωταγωνιστών εκείνης της περιόδου. α) ΜίαΤριακόντορο έργο της συλλογής που φιλοξενείται μόνιμα στο Δημαρχείο του Παλαιού Φαλήρου, και παραχώρησε για τις ανάγκες της έκθεσης ο Δήμαρχος κύριος Ιωάννης Φωστηρόπουλος β)Την περίφημη Τριήρη, τον μεγάλο πρωταγωνιστή της Ιστορικής Ναυμαχίας, γ) Μία Φοινικική Διήρη, τον πρόγονο των Φοινικικών πλοίων που υπηρετούσαν τον Πέρση Μονάρχη, μοναδικό ίσως αντίγραφο σε ολόκληρο τον κόσμο. δ) Μακέτα με την κατασκευή της γέφυρας του Ξέρξη στον Ελλήσποντο. ε) Μακέτα ναυπηγείου της αρχαιότητας. Στ)Έναν μνημειακό πίνακα (ελαιογραφία) 2.15 μέτρα επί 3.24 μέτρα που απεικονίζει ναυμαχία της Ελληνιστικής περιόδου, τη ναυμαχία στην Σαλαμίνα της Κύπρου μεταξύ του Πτολεμαίου και του Δημήτριου του επονομαζόμενου «Πολιορκητή»
Στο πρώτο της μέρος, 1 Νοεμβρίου – 10 Απριλίου, η έκθεση αφορά εκπαιδευτικές δράσεις στις οποίες μπορούν να συμμετέχουν σχολεία και μαθητές όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης απ’ ολόκληρη την Χώρα, με προγραμματισμένες επισκέψεις, σε συνεννόηση με την Διεύθυνση Παιδείας του Δήμου Νίκαιας ΑΓ. Ι. Ρέντη.
Αλλά και ελεύθερη είσοδο για το κοινό, κάθε Τετάρτη 18:00 – 20:00 και Κυριακή 11:00 – 13:00, όπου οι επισκέπτες θεατές θα βιώσουν την μοναδική εμπειρία της συμμετοχής τους, (μέσα από την διαδραστική μακέτα), στην Ιστορική Ναυμαχία της Σαλαμίνας.
INFO
Η έκθεση μικροναυπηγικής -εκπαιδευτικές δράσεις του Βαγγέλη Γρυπιώτη, με τίτλο «Τριήρεις, τα ξύλινα τείχη της Ελευθερίας και των Αρχών της Δημοκρατίας, εγκανιάζεται στις 15 Ιανουαρίου στις 19:00 στο εμπορικό κέντρο Village, Θηβών 228 και Παρνασσού.