Ο Κώστας Παπακωνσταντίνου με θητεία στο νεοελληνικό έργο, τόσο στο Εθνικό όσο και στο ελεύθερο θέατρο, σκηνοθετεί τον «Γάμο» του Μάριου Ποντίκα στο Θέατρο Σταθμός κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21.00.
Σαράντα χρόνια μετά το πρώτο ανέβασμά του από τον Κάρολο Κουν στο Θέατρο Τέχνης, ο Μάριος Πόντικας συνσκηνοθετεί με την Αγγελική Μαρίνου έχοντας ως πρωταγωνιστές τους Ελισσαίος Βλάχος, Βάσω Καμαράτου, Δημήτρης Κουτρουβιδέας, Δημοσθένης Ξυλαρδιστός, Μυρτώ Πανάγου και Μαργαρίτα Τρίκκα.
Η ιστορία βασίζεται στη μικρή κόρη μιας φτωχής οικογένειας, η οποία βιάζεται. Ακολουθούν αλλεπάλληλοι «βιασμοί» της από την οικογένεια, την κοινωνία, τη Δικαιοσύνη και τα Μέσα Ενημέρωσης. Η υποκριτική αντιμετώπιση του περίγυρου οδηγεί την κοπέλα στην αυτοπυρπόλησή της. Η τελική λύση δίνεται συμβιβαστικά με τον γάμο του θύματος με τον βιαστή του. Το έργο του Μάριου Ποντίκα, επίκαιρο όσο ποτέ, πραγματεύεται θέματα όπως η έμφυλη βία, η κουλτούρα του βιασμού, η διαμόρφωση της κοινής γνώμης, αλλά κυρίως αναμετριέται με την Πατριαρχία.
Οι δύο σκηνοθέτες μιλούν στα «Νέα» για την παράσταση, την έμφυλη βία και την πατριαρχία.
- Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;
Α.Μ : Είχα καιρό να νιώσω τόσο έντονα συναισθήματα διαβάζοντας ένα θεατρικό έργο. Περνούσαν οι σελίδες και πότε ανατρίχιαζα, πότε θύμωνα, πότε ανακατευόταν το στομάχι μου. Το δίνω να το διαβάσουν τα αγόρια της ομάδας μας και μου λένε «καλό». Το δίνω στα κορίτσια της ομάδας και μου λένε «ήθελα να το κλείσω στη δεύτερη σελίδα». Έτσι κατάλαβα το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στα δύο φύλα και πείσμωσα, είπα αυτό το έργο πρέπει να το κάνουμε.
Κ.Π. Η ιδέα ήταν της Αγγελικής Μαρίνου η οποία από την πρώτη ανάγνωση κατάλαβε και την αξία του έργου αλλά και την σημασία, ως προς το θέμα του, να ανέβει σήμερα. Στις πρόβες κατάλαβα κι εγώ απολύτως την αξία του έργου και τώρα στις παραστάσεις, με τις αντιδράσεις του κοινού, επιβεβαιώνεται πλήρως ότι έπρεπε να ανέβει σήμερα.
- Με τη συζήτηση για το βιασμό να είναι νωπή ακόμα με την αναθεώρηση του ποινικού κώδικα, πώς η δική σας παράσταση συμβάλλει στο δημόσιο διάλογο;
Α.Μ.: Επιθυμία μας, ως ομάδα, ήταν πάντα να μη φεύγει ο θεατής μετά την παράσταση και μετά από πέντε βήματα να έχει ξεχάσει τι είδε. Με αυτό το έργο, πολλές γυναίκες μας λένε μια δική τους ιστορία, φίλοι ανέφεραν ότι παρακολουθούν αλλιώς τη δίκη της Τοπαλούδη και κάθε σχετική αναφορά σε θέματα κακοποίησης, γνωστοί και άγνωστοι μου στέλνουν άρθρα που βρίσκουν στο ίντερνετ και μιλούν για παρόμοια περιστατικά, και δύο δημοσιογράφοι σχέτισαν την παράσταση με την τρέχουσα επικαιρότητα σε άρθρα που δημοσίευσαν. Επίσης, στις 24 Φεβρουαρίου, έχουμε οργανώσει και θα γίνει μία ανοιχτή συζήτηση για θέματα έμφυλης βίας, μετά την παράσταση.
Κ.Π. Η συζήτηση πάνω στα θέματα της έμφυλης βίας έχει ανοίξει ευρύτατα και σε κοινωνικό και σε θεσμικό επίπεδο. Ο ποινικός κώδικας εκσυγχρονίστηκε, μένει πλέον να δούμε πώς θα εφαρμοστεί, και κυρίως πώς θα αντιδράσει η κοινωνία, τι θα γίνει δηλαδή με την κουλτούρα που καθημερινά αναπαράγει σεξιστικά στερεότυπα και εκφράζεται από το χαλαρό αστειάκι μέχρι στην ακραία μορφή της, τον βιασμό και τον φόνο. Σε αυτή την αναζήτηση μιας νοοτροπίας που πρέπει να αλλάξει, φιλοδοξούμε να συμμετέχουμε κι εμείς με την παράστασή μας. Αν κάποιος θεατής μετά την παράσταση, παρατηρεί αλλιώς τις έμφυλες διακρίσεις στην καθημερινότητά του, θα έχουμε ήδη καταφέρει πολλά.
- Έτσι όπως έχει δομηθεί η κοινωνία, φτάνει ο βιασμός από το “περιβάλλον” του θύματος να είναι το ίδιο επίπονος με την αρχική βίαιη πράξη;
Α.Μ.: Φαίνεται πως ναι. Τα στατιστικά δείχνουν πως πολύ λίγοι βιασμοί καταγγέλλονται. Οι περισσότερες γυναίκες δεν λένε τίποτα επειδή δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν την αστυνομία, τη διαδικασία της ιατροδικαστικής εξέτασης και τα δικαστήρια, τα τρία απαραίτητα στάδια δηλαδή. Υπάρχουν γυναίκες που ενώ ξεκίνησαν την όλη διαδικασία, τους ήταν τόσο επίπονη, που προκείμενου να σταματήσει αυτό που περνούσαν, είπαν ψέματα πως όλα έγιναν κοινή συναινέσει.
Κ.Π. Δεν μπορώ να το μετρήσω, δεν το έχω βιώσει. Εμένα με ενδιαφέρει ότι αυτή η πίεση παράγει και ανακυκλώνει εντέλει τη βία. Όταν η πίεση και το βάρος της ευθύνης πέφτουν στα θύματα, αυτό δικαιώνει εν μέρει τους θύτες και κυρίως απαλλάσσει τους εν δυνάμει θύτες στο μέλλον από τις όποιες πιθανές αναστολές. Είναι ο ίδιος λόγος για τον οποίον, πολλοί βιασμοί δεν καταγγέλλονται καν.
- Η αναμέτρηση με την πατριαρχία, πόσο εύκολη ή δύσκολη είναι;
Α.Μ. : Αφάνταστα δύσκολη. Είμαστε όλοι ποτισμένοι, πιο πολύ απ΄όσο νομίζουμε. Ένα κορίτσι μπορεί να είναι αγοροκόριτσο ή αντράκι, και αυτό θεωρείται καλό. Ένα αγόρι δεν μπορεί να είναι κοριτσοάγορο ή γυναικάκι. Ο λόγος είναι ότι το αρσενικό πρότυπο θεωρείται ανώτερο από το θηλυκό. Από νωρίς ξεκινούν όλα και από νωρίς πρέπει να αλλάξουν. Πήγαινε σε ένα κατάστημα παιχνιδιών και δες ποια παιχνίδια απευθύνονται σε κορίτσια και ποια σε αγόρια. Θλίψη.
Κ.Π. Η πατριαρχία είναι ένα φαινόμενο που έχει ρίζες χιλιάδων ετών. Ο σεξισμός είναι το ζήτημα, ως κομμάτι του ρατσισμού γενικότερα. Η αναμέτρηση λοιπόν είναι με τον ρατσισμό και με την ιδεολογική του μορφή, τον φασισμό. Υπάρχει βέβαια και μια δύσκολη προσπάθεια που γίνεται και μέσα στο αντιρατσιστικό κίνημα, να καταλάβουν πολλοί αντιρατσιστές ότι ρατσισμό δεν βιώνουν μόνο οι πρόσφυγες και οι φτωχοί μετανάστες που δικαίως υπερασπίζονται, αλλά και άλλες πληθυσμιακές ομάδες που συχνά διαφεύγουν της προσοχής τους όπως οι γυναίκες, οι ανάπηροι, τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, οι τσιγγάνοι, γλωσσικές μειονότητες κ.α.
- Μια θεματική τόσο ευαίσθητη όσο αυτή που διαλέξατε, τι λεπτούς χειρισμούς χρειάζεται στην αντιμετώπισή της εντός κι εκτός σκηνής;
Α.Μ: Σεβασμό, αγάπη, ειλικρινείς προθέσεις και συνέπεια ως προς την επιλογή του έργου και του τι θέλουμε να πούμε με αυτό.
Κ.Π. Στις πρόβες ζοριστήκαμε πολύ. Δεν μπορείς να ακουμπήσεις αυτά τα θέματα και να μην λερωθείς. Από τη μια η βία είναι εθιστική και όταν καταπιάνεσαι μαζί της, βγαίνουν σκοτεινές πλευρές του εαυτού σου. Από την άλλη κάνοντας την έρευνά σου βλέπεις όλη αυτήν την βία που υπάρχει γύρω μας και νιώθεις αδύναμος να αντιδράσεις και απογοητεύεσαι. Και μετά ξαναπάς στην πρόβα και συναντάς τους συμπαίκτες σου και μοιράζεσαι τα ίδια συναισθήματα, τις ίδιες αγωνίες, και παίρνεις θάρρος και συνεχίζεις με ειλικρίνεια και πάθος και επιμονή.
- Η συναισθηματική φόρτιση που κουβαλάει όλη αυτή η υπόθεση που ζωντανεύει επί σκηνής, πώς τη διαχειρίζεστε;
Α.M: Δεν έχω βρει ακόμη τον τρόπο. Η αλήθεια είναι ότι όλα αυτά που έχω διαβάσει και μάθει αυτούς τους μήνες με ακολουθούν. Το μοίρασμα με τους άλλους ανθρώπους είναι μια ανακούφιση. Αυτά τα βλέμματα των γυναικών όταν τελειώνει η παράσταση…
Κ.Π. Με βοηθάει το πώς λειτουργεί η παράσταση στους θεατές. Κατά την διάρκεια της, τους βλέπω σοκαρισμένους, δυσκολεύονται. Στο τέλος υπάρχει ένα σφίξιμο, ένα μούδιασμα. Μας λένε τι μας κάνατε; και μας σφίγγουν το χέρι, μας αγκαλιάζουν. Ακόμα κι αυτοί που δεν μπορούν να το αντέξουν, ξέρω ότι έρχονται αντιμέτωποι με τις ανασφάλειές και τους κόμπους τους. Κανείς δεν μένει αδιάφορος. Φεύγοντας, όλοι κουβαλάμε το θέμα της παράστασης μαζί μας, και νιώθω πως στο τέλος μένει κάτι καλό…
Αγγελική Μαρίνου – Κώστας Παπακωνσταντίνου
Φωτογραφίες: Γιάννης Ζινδριλής
