Αναζήτηση
Μπροστά σε αυτή την πανδημία, μπροστά στα όσα συμβαίνουν δεν μπορεί παρά να νιώθουμε ανασφάλεια. Η ζωή δοκιμάζεται, τα συστήματα υγείας καλούνται να αντέξουν. Τα ερωτήματα πολλά. Το καλοκαίρι θα βγούμε από το σπίτι;
Μπορούμε να εφησυχάσουμε; Εμβόλιο πότε θα έχουμε; Μπορούμε να το κάνουμε όλοι; Υπάρχουν κάποιοι που είναι γενετικά προδιατεθειμένοι να κολλήσουν τον ιό; Κινδυνεύουν τώρα και οι νέοι; Πώς θα είναι ο κόσμος μετά;
Θέλοντας λοιπόν να ενημερωθούμε αξιόπιστα και σφαιρικά απευθυνθήκαμε σε έναν από τους εξέχοντες Έλληνες επιστήμονες, τον κ. Θάνο Δημόπουλο, καθηγητή Ιατρικής και πρύτανη του ΕΚΠΑ.
Το καλοκαίρι κύριε Δημόπουλε, θα είμαστε λίγο πιο ήρεμοι;
«Oι καιρικές συνθήκες και η επιδημία του COVID-19 δε μπορεί να έχουν απόλυτη σχέση αίτιου και αιτιατού, σύμφωνα με τον Marc Lipsitch, Καθηγητή Επιδημιολογίας και Διευθυντή του Κέντρου μελέτης της Δυναμικής των Μεταδοτικών Νοσημάτων του Πανεπιστημίου Harvard T.H. Chan School of Public Health, διότι ο πληθυσμός δεν έχει καμία ανοσία απέναντι στον Covid-19. Η εποχική κατανομή ενός ιού σχετίζεται με τέσσερις βασικούς παράγοντες, ως ακολούθως:
1) Το περιβάλλον. Ωστόσο, δεν έχουν δημοσιευτεί μελέτες που να αφορούν αποκλειστικά τους κορωνοϊούς και ειδικότερα τον COVID-19. Επιπλέον, δεν είναι σαφής η επίδραση του ιδιαίτερα υγρού κλίματος (όπως στη Σιγκαπούρη όπου παρατηρούνται αρκετά κρούσματα), τη διάρκεια της ημέρας και της ηλιακής ακτινοβολίας.
2) Η ανθρώπινη συμπεριφορά. Ο συγχρωτισμός σε κλειστούς χώρους το χειμώνα σαφώς και συμβάλλει στην ευκολότερη μετάδοση των ιογενών λοιμώξεων. Επιπλέον, το καλοκαίρι τα σχολεία παραμένουν κλειστά και έτσι μειώνεται η μετάδοση λοιμώξεων μέσω αυτής της ηλικιακής ομάδας.
3) Το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή. Κατά τη χειμερινή περίοδο, οπότε και οι ώρες με ηλιοφάνεια είναι περιορισμένες, μεταβολές στα επίπεδα της μελατονίνης και μείωση των επιπέδων της βιταμίνης D μπορεί να μειώνουν την αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να ανταποκρίνεται στις λοιμώξεις.
4) Η ύπαρξη ευάλωτων ξενιστών. Ο ιός της γρίπης παρουσιάζει εποχική κατανομή διότι σημαντικό μέρος του πληθυσμού είναι πλέον άνοσο και έτσι προκαλεί λοίμωξη σε όσους δεν έχουν ανοσία και έχουν ευάλωτο ανοσοποιητικό σύστημα κυρίως κατά τη χειμερινή περίοδο, για τους προαναφερθέντες λόγους. Ωστόσο, σε περίπτωση όπως την πανδημία Covid-19 δεν είναι υποχρεωτική η εποχική κατανομή».
Φέτος το χειμώνα που δεν θα έχουμε ακόμα το εμβόλιο, μπορούμε να εφησυχάσουμε; Ή φοβάστε ότι θα υπάρξει και δεύτερο κύμα;
«Δεδομένου ότι πρόκειται για έναν νέο ιό που προσβάλλει την ανθρωπότητα, δε μπορούμε εκ του προοιμίου να γνωρίζουμε εάν ο SARS-CoV-2 θα εμφανίσει εποχική διακύμανση και αν θα επανέλθει το χειμώνα. Υπάρχει μεγάλη ερευνητική προσπάθεια σε παγκόσμιο επίπεδο για την παρακολούθηση της πορείας της πανδημίας συγκριτικά στο Βόρειο και στο Νότιο Ημισφαίριο. Τα αποτελέσματα αυτού του πονήματος θα μας προσφέρουν ενδείξεις για την εκτιμώμενη πορεία της επιδημίας στο χρόνο».
Πότε να περιμένουμε το εμβόλιο;
«Προς το παρόν δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο, αλλά υπάρχει μια ισχυρή διεθνής προσπάθεια προς επίσπευση των διαδικασιών για αυτό τον σκοπό. Οι νεότερες τεχνολογίες πλατφόρμας και οι συνεργασίες βιοτεχνολογικών και φαρμακευτικών εταιρειών επιταχύνουν σημαντικά τη φάση των προκλινικών μελετών και επιπλέον κλινικές μελέτες αναμένεται να ξεκινήσουν και στην Ευρώπη.
Απαιτούνται βεβαίως τουλάχιστον 10 με 12 μήνες για να υπάρξει ευρέως και εμπορικά διαθέσιμο εμβόλιο, το οποίο αναμένεται ότι αρχικά θα είναι διαθέσιμο πρωτίστως για τις ευπαθείς ομάδες. Η έλευση του εμβολίου θα αλλάξει σημαντικά την κατάσταση καθώς ο πληθυσμός θα αρχίσει να αποκτά ανοσία έναντι στον SARS-CoV-2.
Η “ανοσία αγέλης” προστατεύει τόσο εμβολιασμένους που θα έχουν αντισώματα έναντι του ιού όσο και τους υπόλοιπους καθώς μειώνεται η πιθανότητα μετάδοσης. Σύμφωνα με τους Lurie et al, σε δημοσίευση στις 30.03 του New England Journal of Medicine, όσον αφορά στο εμβόλιο H1N1, παρόλο που δεν ήταν έτοιμο όσο η πανδημία κυριαρχούσε στο Βόρειο Ημισφαίριο, στη συνέχεια παράχθηκε και δόθηκε στον πληθυσμό. Από την άλλη, τα εμβόλια για τον SARS, Ebola, και Zika, δεν ακολούθησαν την ίδια προσπάθεια.
Οι επιδημίες των SARS και Zika σταμάτησαν πριν την ανάπτυξη του εμβολίου, και οι Ομοσπονδιακές αρχές πήραν τα χρήματα που ήταν για τον εμβολιασμό, αφήνοντας τις εταιρείες με οικονομικές απώλειες».
Εκτός από το εμβόλιο, φάρμακα για τον κορωνοϊό θα έχουμε νωρίτερα;
«Ήδη σήμερα, με οδηγίες από τον ΕΟΔΥ και από την ειδική Επιτροπή για το COVID-19 του Υπουργείου Υγείας, υπάρχουν διαθέσιμα και στη χώρα μας φάρμακα για το νέο κοροναϊό που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της νοσοκομειακής περίθαλψης υπό στενή ιατρική παρακολούθηση, είτε κατόπιν ειδικής άδειας χορήγησης φαρμάκου εκτός ένδειξης, είτε στο πλαίσιο προγράμματος πρώιμης πρόσβασης, είτε στο πλαίσιο κλινικών πρωτοκόλλων.
Σε παγκόσμιο επίπεδο (συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας) βρίσκονται σε εξέλιξη πάνω από 100 κλινικές μελέτες, τα αποτελέσματα των οποίων αναμένεται να ανακοινωθούν εντός λίγων μηνών.
Η υπεροχή ενός φαρμάκου ως προς την έκβαση των ασθενών και την πορεία της νόσου σε σχέση με τα φάρμακα σύγκρισης στις τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες μπορεί μέσω επιταχυνόμενων διαδικασιών να οδηγήσει σε ταχεία έγκριση από τις ρυθμιστικές αρχές και τη διαθεσιμότητα για ευρεία χρήση».
Τον τελευταίο καιρό και νέοι που νοσούν παρουσιάζουν επιπλοκές και κάποιοι τελικά δεν τα καταφέρνουν, άρα ούτε οι νέοι είναι άτρωτοι;
«Είναι πλέον σαφές ότι η λοίμωξη από τον κορωνοιό SARS-CoV-2 αφορά όλες τις ηλικιακές ομάδες ανεξαιρέτως. Ωστόσο, όλες οι δημοσιευμένες μεγάλες σειρές ασθενών δείχνουν ότι όσο αυξάνεται η ηλικία τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα επιπλοκών και θανάτου από τη λοίμωξη COVID-19.
Η πιθανότητα θανατηφόρων επιπλοκών είναι βέβαια πολύ μικρή στους νεότερους και στα παιδιά, ωστόσο είναι υπαρκτή, δεν είναι μηδαμινή. Γι’ αυτό ακριβώς η τήρηση των μέτρων κοινωνικής απομόνωσης και ατομικής υγιεινής είναι ζωτικής σημασίας για όλους ανεξαιρέτως». 
Ισχύει ότι υπάρχουν κάποιοι που είναι γενετικά προδιατεθειμένοι να κολλήσουν τον ιό;
«Το συγκεκριμένο ερώτημα αποτελεί αντικείμενο τρέχουσας έρευνας ώστε να καθοριστεί εάν συγκεκριμένος συνδυασμός γονιδίων σχετίζεται με αυξημένη προδιάθεση για λοίμωξη από SARS-CoV-2, πιθανώς μέσω αυξημένης έκφρασης υποδοχέων που χρησιμοποιεί ο ιός για να εισέλθει στα ανθρώπινα κύτταρα. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι τα στοιχεία για ύπαρξη γενετικής προδιάθεσης για λοίμωξη από τον ιό SARS-CoV-1 είναι μάλλον αντικρουόμενα».
Τέτοιες πανδημίες δοκιμάζουν τις ανθρώπινες υποδομές και αντοχές. Το δημόσιο σύστημα καλείται να αντέξει. Θα αντέξει;
«Η ευθύνη του δημόσιου συστήματος έγκειται στην οργάνωση, στελέχωση με προσωπικό και εξοπλισμό με απαραίτητο υγειονομικό υλικό όλων των δομών υγείας ώστε να ανταποκριθούν στις αυξημένες ιατρικές ανάγκες από την πρωτοβάθμια έως την τριτοβάθμια βαθμίδα.
Μέχρι σήμερα, η πολιτεία έχει κινηθεί με σωστό τρόπο σε σύγκριση με τη διεθνή εμπειρία και με τα τωρινά δεδομένα ευελπιστούμε ότι το σύστημα υγείας θα ανταπεξέλθει ικανοποιητικά στις ανάγκες των επομένων ημερών και μηνών. Βέβαια, σε μια πανδημία ιδιαίτερη σημασία έχει και η ατομική ευθύνη καθώς οι ατομικές συμπεριφορές μπορεί να αναιρέσουν την αποτελεσματικότητα των μέτρων της πολιτείας και έχουν καθοριστικό ρόλο για την έκβαση της πανδημίας.
Η τήρηση των συστάσεων της πολιτείας με ευλάβεια αποτελεί καθήκον όλων των πολιτών και του καθενός ξεχωριστά, τόσο για να μην νοσήσει όσο και για να μη μεταδώσει στους συνανθρώπους του σε περίπτωση φορείας του ιού».
Πώς θα είναι τα πράγματα μετά;
«Δυστυχώς, η πρώτη και κυριότερη συνέπεια της πανδημίας θα είναι ο απολογισμός σε χαμένες ανθρώπινες ζωές από όλες τις ηλικιακές ομάδες, παγκοσμίως. Οι αυξημένες ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης θα δοκιμάσουν την αντοχή, την προσαρμοστικότητα και τις εφεδρείες των συστημάτων υγείας.
Αντίστοιχα σημαντικές αναμένεται να είναι οι επιπτώσεις στην οικονομία. Οι τομείς του εμπορίου, του τουρισμού και των αερομεταφορών πλήττονται σημαντικότατα με την υποχρεωτικά επιβολή αυστηρών περιορισμών στις μετακινήσεις.
Σε παγκόσμια κλίμακα, η ανασφάλεια στις διεθνείς αγορές ήδη οδηγεί σε οικονομική ύφεση ή μείωση των ρυθμών ανάπτυξης. Επιπλέον, στον κοινωνικό τομέα η παρατεταμένη απομόνωση από τον κοινωνικό περίγυρο μπορεί να δημιουργήσει βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη ψυχολογία των πολιτών και ιδιαίτερα των παιδιών και των ευάλωτων ομάδων». 
Θα υπάρξουν και θετικά από όλη αυτή την περιπέτεια;
«Τα αντανακλαστικά που θα δείξει η κοινωνία απέναντι στην πανδημία μπορεί να οδηγήσουν και σε θετικά σημεία στο τέλος αυτής της περιπέτειας. Η επιτυχής αντίδραση θα αποτελεί σημαντική εμπειρία για μελλοντική πρόληψη εξάπλωσης και αντιμετώπιση επιδημιών.
Η αλληλεγγύη μεταξύ των επιστημόνων και μεταξύ των λαών μπορεί να αποτελέσει σημαντική παρακαταθήκη για επόμενα προβλήματα που μπορεί διεθνώς να παρουσιαστούν. Η υιοθέτηση μέτρων ατομικής υγιεινής πρέπει να μπει στην καθημερινότητά μας για την πρόληψη όλων των ιογενών και μικροβιακών λοιμώξεων πέρα από το SARS-CoV-2. Επιπρόσθετα, είναι ευκαιρία να προαχθεί η χρησιμοποίηση των νέων τεχνολογιών, η τηλεργασία καθώς και η τηλειατρική, που διευρύνουν τις δυνατότητές μας στους αντίστοιχους τομείς».
