Είναι κατάλληλα τα προϊόντα που αγοράζω για τα παιδιά μου; Περιέχουν βλαβερές ουσίες για τον οργανισμό; Κι αν ναι, πώς μπορώ να τις εντοπίσω προκειμένου να προστατέψω τον εαυτό μου και την οικογένειά μου; Εάν σας απασχολούν τα προαναφερόμενα ερωτήματα βλέποντας ένα προϊόν, τότε χρησιμοποιήστε το κινητό σας (!). Πώς; Κατεβάζοντας την εφαρμογή Scan4Chem που είναι πλέον διαθέσιμη και επιτρέπει στους καταναλωτές να αναζητούν με εύκολο τρόπο πληροφορίες σχετικά με την ύπαρξη Ουσιών Πολύ Υψηλής Ανησυχίας (ΟΠΥΑ / Substances of Very High Concern) στα προϊόντα που αγοράζουν και χρησιμοποιούν καθημερινά.

Οι προβληματικές ουσίες (ΟΠΥΑ) είναι δυνατόν να περιέχονται σε παιχνίδια, είδη και αξεσουάρ ένδυσης, σκεύη κουζίνας, έπιπλα, ηλεκτρονικές συσκευές, υλικά κατασκευών και άλλα.

Χρησιμοποιώντας την εφαρμογή Scan4Chem οι καταναλωτές μπορούν να σκανάρουν το barcode (είναι ένας γραμμωτός κώδικας / ένα σύστημα αυτόματης οπτικής αναγνώρισης κωδικών αριθμών που αντιστοιχούν σε περιγραφή των χαρακτηριστικών των προϊόντων) και με πολύ απλά βήματα στέλνουν αίτημα στον προμηθευτή, ώστε να λάβουν πληροφορίες σχετικά με την παρουσία προβληματικών ουσιών ΟΠΥΑ στο προϊόν.

Προμηθευτές

Από την πλευρά τους, οι προμηθευτές είναι υποχρεωμένοι – με βάση τα όσα προβλέπονται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία – να απαντήσουν εντός 45 ημερών αν το προϊόν τους περιέχει κάποια προβληματική ουσία σε συγκέντρωση μεγαλύτερη από 0,1%.

Η εφαρμογή Scan4Chem αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE AskREACH (συγχρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο), στο οποίο συμμετέχουν 13 ευρωπαϊκές χώρες και περισσότεροι από 20 φορείς, ερευνητικά κέντρα και περιβαλλοντικές οργανώσεις. Την Ελλάδα εκπροσωπεί το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.

«Ειδικά την περίοδο αυτή που βρισκόμαστε σε συνθήκες εγκλεισμού ώστε να περιοριστεί η ταχεία εξάπλωση του κορωνοϊού, ας δώσουμε χρόνο και σε μια άλλη εξίσου σημαντική δραστηριότητα (για την υγεία και το περιβάλλον). Προτείνω να κατεβάσουμε όλοι την εφαρμογή Scan4Chem και να βοηθήσουμε στην αντικατάσταση επικίνδυνων χημικών ουσιών σε προϊόντα καθημερινής χρήσης που έχουμε σπίτι μας», επισημαίνει μιλώντας στα «ΝΕΑ» η επιστημονική υπεύθυνη του έργου στην Ελλάδα, διευθύντρια Ερευνών ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ, Βασιλική Ασημακοπούλου.

Οπως εξηγεί, το πρόγραμμα αποβλέπει τα προσεχή τρία χρόνια να επεκταθεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, τόσο ως προς τη χρήση της εφαρμογής από τους καταναλωτές όσο και ως προς τη χρήση της βάσης δεδομένων από τους προμηθευτές. «Ο τελικός στόχος είναι η σταδιακή μείωση της χρήσης και η κατάργηση των ΟΠΥΑ, ώστε να βγουν τελείως από την παραγωγική διαδικασία και τον κύκλο ζωής των προϊόντων», συμπληρώνει.

Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία REACH για τα χημικά προϊόντα, συγκεκριμένες χημικές ουσίες περιλαμβάνονται στον λεγόμενο κατάλογο υποψήφιων Ουσιών που προκαλούν Πολύ Υψηλή Ανησυχία (ΟΠΥΑ). Οι καταναλωτές έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν εάν ένα προϊόν περιέχει ΟΠΥΑ από τον κατάλογο αυτό σε συγκέντρωση μεγαλύτερη του 0,1% κατά βάρος. Και οι προμηθευτές, όπως προαναφέρθηκε, είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν όλες αυτές τις πληροφορίες μέσα σε 45 ημέρες.

«Η ύπαρξη προβληματικών χημικών ουσιών σε πολλά προϊόντα καθημερινής χρήσης και η διαρκής έκθεσή μας σε αυτές είναι ένα θέμα για το οποίο χρειάζεται ενημέρωση και ευαισθητοποίηση», τονίζει η χημικός, υπεύθυνη καμπάνιας και γραμματέας του ΔΣ της περιβαλλοντικής οργάνωσης Ecocity (που έχει αναλάβει την προώθηση της καμπάνιας), Ερση Μπιζάνη. «Σε πρώτη φάση ο καταναλωτής, στέλνοντας αιτήματα, μπορεί να κάνει τις εταιρείες να αντιληφθούν πως αυτό είναι κάτι σημαντικό. Και όταν η βάση δεδομένων εμπλουτιστεί με δεδομένα θα μπορεί να χρησιμοποιήσει την εφαρμογή σαν ένα άμεσο εργαλείο που θα τον βοηθάει στις αγοραστικές επιλογές».

Ανεπαρκώς ενημερωμένοι

Οπως φάνηκε από έρευνα (το 2017) του Eurobarometer όσο και από έρευνα που διενεργήθηκε στο πλαίσιο του έργου AskREACH, οι έλληνες καταναλωτές νιώθουν ανεπαρκώς ενημερωμένοι ως προς τα χημικά που υπάρχουν στα προϊόντα καθημερινής χρήσης σε ποσοστό μεγαλύτερο από τους υπόλοιπους ευρωπαίους πολίτες.

Επιπλέον, όπως προκύπτει, οι έλληνες καταναλωτές εκφράζουν αυξημένα ποσοστά ανησυχίας για τις επιπτώσεις αυτών των ουσιών τόσο στην υγεία όσο και στο περιβάλλον. Ιδιαίτερα, όσον αφορά προϊόντα όπως παπούτσια, ρούχα κι άλλα, δήλωσαν ότι η απόφασή τους για την αγορά ή όχι του προϊόντος θα μπορούσε να βοηθηθεί με τη χρήση μιας εφαρμογής για smartphones.

Οι ειδικοί που ασχολούνται με την εφαρμογή πιστεύουν πως προκειμένου να κινητοποιηθούν οι προμηθευτές και να εισάγουν τις πληροφορίες των προϊόντων τους στη βάση δεδομένων, οι καταναλωτές θα πρέπει να δείξουν το ενδιαφέρον τους και να αποστέλλουν όσο περισσότερα αιτήματα μπορούν μέσω της προαναφερόμενης εφαρμογής.