Αναζήτηση
Γράφει ο Στέφανος Μάνος*
Σε φιλικό βραδινό δείπνο με άλλους επτά έγινα μάρτυς ενός καβγά. Φοβερή διάσταση απόψεων για το ποιος ή ποια πρέπει να εκλεγούν στην Ακαδημία. Διάσταση και ενδοοικογενειακή. Αλλον επιλέγει η σύζυγος, άλλη ο σύζυγος. Θυμάμαι παρόμοιες παθιασμένες σκηνές και στο παρελθόν. Ακόμη και πριν 40 χρόνια, όταν ζούσε ο χειρουργός πατέρας μου.
Τα πάθη μού κέντρισαν την περιέργεια. Γιατί τόση ένταση; Ζήτησα να συμφωνήσουμε στα κριτήρια με βάση τα οποία θα έπρεπε να αποφασίσουμε. Εκεί που νόμιζα ότι τους ανάγκασα να λογικευτούν, άκουσα επιχειρήματα θρησκευτικά, δημοφιλίας, συγγενείας, κομματικά και άλλα παρόμοια για να μη συζητηθούν τα επιστημονικά που έτσι και αλλιώς δεν τα γνώριζαν.
Η Ακαδημία Αθηνών ιδρύθηκε με τη Συντακτική Απόφαση της 18ης Μαρτίου 1926 επί Παγκάλου. Η Συντακτική Απόφαση κυρώθηκε από τη Δημοκρατία με τον Ιδρυτικό Νόμο 4398/1929 (ΦΕΚ Α308). Εξ όσων γνωρίζω ο νόμος αυτός του 1929 εξακολουθεί να ισχύει αμετάβλητος.
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές τα μέλη της Ακαδημίας είναι 43. Από αυτά όμως, τα τρία είναι μη ενεργά, οι κ. Καμπύλης, Βαλσαμάκης και Πισσαρίδης (νομπελίστας). Οπότε απομένουν σαράντα μέλη.
Σύμφωνα με το άρθρο 39 του Ιδρυτικού Νόμου τα τακτικά μέλη της Ακαδημίας λαμβάνουν αποζημίωση όσες φορές παρίστανται σε συνεδρίες της Ακαδημίας. Εξ όσων πληροφορήθηκα (το αναφέρω με επιφύλαξη) η αποζημίωση ανά συνεδρία αντικαταστάθηκε με μηνιαία αφορολόγητη (γιατί;) αντιμισθία 1.700 ευρώ. Πάλι εξ όσων γνωρίζω, στις άλλες Ακαδημίες του Δυτικού κόσμου οι ακαδημαϊκοί δεν μισθοδοτούνται.
Υπάρχει βέβαια η δόξα. Να κριθείς «αθάνατος» από την πλειοψηφία των σαράντα.
Αλλο ένα προνόμιο των ακαδημαϊκών είναι ότι οι ίδιοι και τα μέλη της οικογένειάς τους μπορούν και σταθμεύουν δωρεάν στο κέντρο της Αθήνας. Ο Μεγάλος Περίπατος του δημάρχου ίσως τους στερήσει αυτό το προνόμιο.
Αν διαβάσετε τον Ιδρυτικό Νόμο, θα καταλήξετε αβίαστα στο συμπέρασμα ότι θα είναι μάλλον δύσκολο να λειτουργήσει αποτελεσματικά η Ακαδημία ως ένα συγκροτημένο σώμα. Φαντάζομαι ότι όσοι από τους σαράντα ακαδημαϊκούς συμμετέχουν στις συνεδρίες θα αναλίσκονται σε ατέλειωτες διαδικαστικές συζητήσεις. Πολλή διαδικασία, λίγο έργο.
Η Ακαδημία επικοινωνεί προς το Κράτος διά της υπουργού Παιδείας κ. Κεραμέως (χρησιμοποιώ τη διατύπωση του νόμου). Η κυρία υπουργός έχει επιδείξει αξιοθαύμαστη επιμονή στην έννοια «αξιολόγηση». Αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, των σχολείων, των μαθητών και των φοιτητών. Δεν πρέπει να υπάρχει κάποιου είδους αξιολόγηση της Ακαδημίας; Τι κοστίζει στους φορολογούμενους; Και τι ακριβώς προσφέρει;
Θα μου πείτε: Και ποιος μπορεί να αξιολογήσει τους ακαδημαϊκούς; Οι κατώτεροι στην ιεραρχία, τις κορυφές; Φαντάζομαι ότι, σε πρώτη προσέγγιση, θα μπορούσε η ίδια η Ακαδημία, μία φορά τον χρόνο, να αξιολογεί το έργο της και να δημοσιεύει το πόρισμά της σε απλά κατανοητά Ελληνικά. Κάθε δύο χρόνια, η αξιολόγηση θα μπορούσε να ανατίθεται σε άλλη Ακαδημία. Τη Γαλλική π.χ. Γιατί όχι;
Γράφω αυτό το σημείωμα ελπίζοντας ότι η δραστήρια υπουργός Παιδείας κ. Κεραμέως θα αναλάβει να εκσυγχρονίσει τον νόμο για την Ακαδημία μετατρέποντας τον σε ένα σφιχτό κείμενο που θα αποβλέπει στη λειτουργικότητα της Ακαδημίας στην ψηφιακή εποχή. Ο νέος νόμος θα πρέπει να υποβληθεί στη Βουλή με τη διαδικασία των Κωδίκων για να μην υποστεί άστοχες αλλαγές.
Επανέρχομαι στο ζήτημα της αξιολόγησης. Ως φορολογούμενος. Πού πάνε τα λεφτά μου; Το πρώτο άρθρο του κανονισμού της Ακαδημίας ορίζει πως «είναι εθνική ανάγκη όπως η Ακαδημία μελετά και κανονίζει τα της εθνικής ημών γλώσσης». Σε εκπλήρωση αυτής της εθνικής επιταγής η Ακαδημία ανέλαβε την έκδοση του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής (ΙΛΝΕ). Η δουλειά ξεκίνησε πριν από 80 χρόνια. Μελετά την ιστορία του ελληνικού λεξιλογίου από το 1800 και μετά. Μελετώνται η κοινή νέα ελληνική αλλά και όλες οι διάλεκτοι και τα ιδιώματα. Πραγματικά σπουδαίο έργο. Αλλά προχωράει με ρυθμό χελώνας. Εχουν ολοκληρωθεί τα τέσσερα πρώτα γράμματα του αλφαβήτου α, β, γ και δ. Με τον ρυθμό που κινείται, ανεξέλεγκτη, η Ακαδημία ίσως ολοκληρώσει το έργο σε 300 χρόνια. Μέχρι τότε βέβαια θα έχει αλλάξει η γλώσσα και θα πρέπει να συμπληρωθεί το ΙΛΝΕ.
Κατά τη γνώμη μου πρέπει να αλλάξει τελείως ο ρυθμός της δουλειάς και η μέθοδος της δουλειάς, χωρίς καμιά έκπτωση στην ποιότητα. Είναι ζήτημα ηγεσίας της προσπάθειας. Πρέπει ακόμη να κάνουμε ευρύτατη χρήση ψηφιακών εργαλείων. Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να αντιγράψουμε την επιτυχή ψηφιακή παρουσίαση του Γαλλικού Λεξικού από τη Γαλλική Ακαδημία (https://www.dictionnaire-Academie.fr/). Αν δεν μπορεί η δυσκίνητη Ακαδημία, να αναλάβει την ψηφιοποίηση το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Η Ακαδημία είναι ύψιστος θεσμός αριστείας. Είναι για πολύ λίγους, αρίστους. Θα ήθελα οι 40 ακαδημαϊκοί να μπουν στον κόπο να διαβάσουν ξανά τον ιδρυτικό τους νόμο και στη συνέχεια να φροντίσουν για την εφαρμογή του.
