Που ποντάρει ο Τσίπρας – Τα πασοκικά δίπολα και οι δυσκολίες

Οι κατοχυρωμένες τάσεις εντός του κόμματος δεν είναι πασοκικό χαρακτηριστικό αλλά αριστερό. Τα πράσινα στελέχη όμως δεν τα πείραξε και ποτέ που η εκπροσώπηση των διάφορων ρευμάτων δεν κατοχυρωνόταν καταστατικά – η άλλη άποψη ήταν πάντα παρούσα. Είχε εκφραστές, κεντρικά στελέχη και κάθε φορά που γινόταν πλειοψηφική άλλαζε τη μορφή του ΠΑΣΟΚ. Κυρίως όμως η άλλη άποψη είχε ηγέτες: οι πιο παραδοσιακοί, οι εκσυγχρονιστές, η παλιά γενιά και η νεότερη, οι σοσιαλιστές και οι σοσιαλδημοκράτες έβρισκαν πάντα ένα πρόσωπο γύρω από το οποίο συσπειρώνονταν. Τα ισχυρά αντιθετικά δίδυμα ήταν δύο: Ανδρέας Παπανδρέου-Κώστας Σημίτης και Γιώργος Παπανδρέου-Ευάγγελος Βενιζέλος.

Οταν το ΠΑΣΟΚ δεν ήταν πια σε τροχιά εξουσίας, τα ρεύματα λειτούργησαν διασπαστικά – πράγμα που οδήγησε σε ένα πολύ οδυνηρό, και από άποψη ποσοστών, 2015. Από τότε η παράταξη άλλαξε πολύ και οι διαφορές στο εσωτερικό της, που αποτυπώθηκαν στο εκλογικό της ακροατήριο, αλλά και στην κοινωνική της απήχηση, θα μπορούσαν να αποτελούν μακρινή ανάμνηση. Κι όμως, την περασμένη εβδομάδα οι ηγετικές συγκρούσεις του παρελθόντος ήρθαν και πάλι στην επιφάνεια. Ο Αλέξης Τσίπρας είδε στην κιναλίτικη εσωτερική διαφωνία για το νομοσχέδιο των συναθροίσεων μια ευκαιρία προσέγγισης με ένα κομμάτι του ΠΑΣΟΚ που θεωρεί ότι μπορεί να κερδίσει: αυτό που πρόσκειται στην οικογένεια Παπανδρέου, είτε πρόκειται για τον Ανδρέα είτε για τον Γιώργο. Και για να το πετύχει, περιόρισε την κριτική του στις περιόδους Σημίτη και Βενιζέλου, αποδίδοντας – ίσως για πρώτη φορά τόσο ξεκάθαρα – ευθύνες στον Κώστα Καραμανλή για την οικονομική κατάσταση που παρέδωσε στο ΠΑΣΟΚ το 2009. Και βέβαια, ταύτισε τον ΣΥΡΙΖΑ με τη δημοκρατική παράταξη, εξυμνώντας την πολιτική αλλαγή του ’81.

Για άλλη μια φορά

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Τσίπρας επενδύει σε αυτά τα πασοκικά δίπολα. Ο Ανδρέας δεν ζει πια, άρα το άνοιγμα στη δική του πλευρά ίσως είναι το πιο εύκολο για τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ – το επιχειρεί άλλωστε ενίοτε αντιγράφοντας ακόμα και τη φωνή του. Ο Σημίτης, από την άλλη, ήταν κεντρικό σημείο του αφηγήματος για το «παλιό πολιτικό σύστημα». Τον Νοέμβριο του 2019, σε μια συζήτηση στο Παρίσι με τον Ενρίκο Λέτα, ο Τσίπρας έλεγε πως «τα πραγματικά αίτια της κρίσης εδράζονται στις δομικές παθογένειες του ελληνικού καπιταλισμού και του τρόπου που λειτούργησε το ελληνικό πολιτικό σύστημα, με κορύφωση την περίοδο λίγο πριν και αμέσως μετά την ένταξη της χώρας στη ζώνη του ευρώ».

Η πολιτική κριτική για την περίοδο της ΟΝΕ έγινε και προσωπική, καθώς σε μια συζήτηση στη Βουλή για τον Γιάννο Παπαντωνίου ο Τσίπρας σχολίαζε με νόημα πως αν ο ίδιος ήταν πρωθυπουργός «και οι υπουργοί του περνάγαν ο ένας μετά τον άλλο Προανακριτική, θα είχε ένα θέμα» -ανεξαρτήτως αν, σε αυτή τη φάση, ο ίδιος δεν δηλώνει πως «έχει θέμα» με όσα αποκαλύπτονται για Νίκο Παππά και Δημήτρη Παπαγγελόπουλο. Το άνοιγμα των λογαριασμών του πρώην πρωθυπουργού εξελίχθηκε σε φιάσκο, ενώ η μεγαλύτερη ενόχληση του Τσίπρα ήρθε όταν ο Σημίτης αποκάλεσε τον ΣΥΡΙΖΑ «προσωρινό ένοικο της εξουσίας». Για τον Βενιζέλο, η κριτική έχει να κάνει με το «παραστράτημα» της δημοκρατικής παράταξης, που απέκκλινε από την – κατά Τσίπρα – πορεία της, λόγω της συγκυβέρνησης 2012-2015. Το σύνθημα «ο λαός δεν ξεχνά Βενιζέλο – Σαμαρά» ειπώθηκε από τον ίδιο, λίγο πριν από τις τελευταίες ευρωεκλογές. Ο Βενιζέλος, από τους πιο ισχυρούς επικριτές του Τσίπρα, ήταν ένας από τους δέκα πολιτικούς που κατηγορήθηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση για την υπόθεση Novartis: ο δικός του φάκελος όμως μπήκε γρήγορα στο αρχείο, καθώς δεν προέκυψε κανένα στοιχείο.

Περίπλοκη κατάσταση

Με την περίπτωση του Γιώργου Παπανδρέου, το ζήτημα είναι πιο περίπλοκο, καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ επένδυσε στις κρεμάλες, στους γερμανοτσολιάδες και στους Πινοτσέτ του πρώτου μνημονίου για να κερδίσει το πασοκικό ακροατήριο που διαφωνούσε με την επιλογή της λιτότητας. Το τελευταίο διάστημα, μετά την προσχώρηση στην Κουμουνδούρου στελεχών που βρέθηκαν κοντά στον πρώην πρωθυπουργό και την κεντροαριστερή στροφή που επιχειρείται, ο Παπανδρέου βγαίνει σταδιακά από το κάδρο της κριτικής. «Θα δικαιωθεί ο Γιώργος Παπανδρέου για το “λεφτά υπάρχουν”» είπε πριν από λίγους μήνες μεταξύ σοβαρού και αστείου (Alpha) ο Τσίπρας, ενώ την περασμένη εβδομάδα επί της ουσίας απηύθυνε κάλεσμα στους ψηφοφόρους με σοσιαλιστική συνείδηση. Παίζει, στην πραγματικότητα, με ήδη υπάρχουσες διαφορές. Στο επιχείρημα Τσίπρα το ΠΑΣΟΚ που τιμωρήθηκε από τους πολίτες είναι το ΠΑΣΟΚ του 1996-2000 και του 2012-2015. Το υπόλοιπο όμως, το οποίο αφορά εσωτερικές πτέρυγες όπως αυτή του Ακη Τσοχατζόπουλου ή στελέχη κοντά στο ΚΙΔΗΣΟ που θεωρούν ότι ο φυσικός χώρος του ΠΑΣΟΚ είναι οι συγκλίσεις εξ αριστερών – ακόμα και με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Θα μπορούσε να πετύχει αυτή η στρατηγική; «Το πραγματικό ερώτημα είναι αν θα την αφήσουμε εμείς να πετύχει» λέει έμπειρο κεντροαριστερό στέλεχος. Σίγουρα οι παλιές διαφωνίες δύσκολα λύνονται «με κρασί ή τσίπουρο», όπως πρότεινε ο Γιώργος Παπανδρέου μέσα στην Κοινοβουλευτική Ομάδα. Η παραδοχή του λάθους της διαγραφής Σημίτη όμως και η πρόσφατη υπεράσπιση της επιλογής συμμετοχής στην κυβέρνηση από τη Φώφη Γεννηματά με στόχο τη διάσωση της χώρας δείχνουν μια πρώτη διάθεση δημιουργίας ενός ενιαίου αφηγήματος από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές.