Οι κερδισμένοι και οι χαμένοι, η χρηματοδότηση, η πίτα, και το… μήνυμα

Τι συμφωνήθηκε τελικά;

Επειτα από τέσσερα μερόνυχτα σκληρών διαπραγματεύσεων, οι ηγέτες της ΕΕ κατέληξαν σε ένα πακέτο 1,8 τρισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 750 δισ. θα κατευθυνθούν στην ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας από το πλήγμα που επέφερε η πανδημία, ενώ τα 1,07 δισ. ευρώ είναι ο κοινοτικός προϋπολογισμός για την περίοδο 2021-27.

Η μεγαλύτερη Σύνοδος στην Ιστορία ξεπερνώντας και τη Νίκαια του 2000; Γιατί τόση δυσκολία;

Δεν είναι απλώς παλιά, είναι σχεδόν αιώνια αυτή η κολόνια. Οι Βόρειοι θεωρούν πως οι Νότιοι απέφυγαν όλα αυτά τα χρόνια να υιοθετήσουν όλες εκείνες τις μεταρρυθμίσεις που ήταν απαραίτητες για την προστασία των οικονομιών τους. Οι Νότιοι από την πλευρά τους καταλογίζουν στον Βορρά προσήλωση σε μια ορθοδοξία που θέτει σε κίνδυνο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Χάσμα παρατηρείται ανάμεσα και σε μια Δδύση που επιμένει στην τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου και μια Αανατολή που θεωρεί τον έλεγχο της Δικαιοσύνης ή των μέσων ενημέρωσης περίπου εσωτερική υπόθεση.

Αλήθεια, τι είχε γίνει στη Νίκαια τότε;

Αρκεί αυτή η φράση ενός νυσταγμένου Ζακ Σιράκ της Γαλλίας για να αντιληφθεί κανείς το κλίμα: «Δεν είναι φυσιολογικό να τελειώνουμε στις 5 τα ξημερώματα». Το αντικείμενο της διαπραγμάτευσης τότε δεν ήταν κάποιο πακέτο βοήθειας, αλλά η διεύρυνση της ΕΕ προς ανατολάς και η νέα κατανομή των ψήφων στο Συμβούλιο Υπουργών που αυτή συνεπαγόταν. Οι εταίροι ήταν 15 αλλά το σκηνικό ήταν περίπου το ίδιο: Βόρειοι εναντίον Νότιων, μεγάλοι εναντίον μικρών.

Επιστροφή στο σήμερα. Πώς θα χρηματοδοτηθεί το πακέτο των 750 δισ.;

Για πρώτη φορά στην Ιστορία και σε μια άνευ προηγουμένου έκταση, αυτός που θα δανειστεί από τις διεθνείς αγορές θα είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η κίνηση αυτή χαιρετίστηκε ως ένα ιστορικό βήμα προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση, καθώς για την αποπληρωμή του δανείου τα κράτη-μέλη της ΕΕ θα δημιουργήσουν ένα κοινό φορολογικό σύστημα, το οποίο προβλέπει την εισαγωγή «πράσινων» αλλά και ψηφιακών φόρων.

Πώς θα μοιραστεί η πίτα;

Τα 390 από τα 750 δισεκατομμύρια θα δοθούν στα κράτη-μέλη με τη μορφή επιχορηγήσεων, ενώ τα 360 με τη μορφή δανείων. Το 70% των επιχορηγήσεων θα διατεθεί την περίοδο 2021-2022 βάσει των λεγόμενων κριτηρίων ανθεκτικότητας (πληθυσμός, ποσοστά ανεργίας των τελευταίων πέντε ετών). Το υπόλοιπο 30% θα διατεθεί το 2023 και αφού ληφθεί υπόψη το ύψος της απώλειας στα ΑΕΠ των κρατών-μελών της περιόδου 2020-2021 που επέφερε η υγειονομική κρίση.

Ελεγχος στη ροή του χρήματος θα υπάρξει;

Ναι. Τα κράτη-μέλη έχουν την υποχρέωση να καταρτίσουν εθνικά προγράμματα ανασυγκρότησης και αυτά όχι μόνο θα αξιολογούνται από την Κομισιόν αλλά και θα πρέπει να επικυρωθούν από μια ενισχυμένη πλειοψηφία των 27 (55% των κρατών-μελών και 65% του πληθυσμού). Επίσης εισάγεται μηχανισμός «έκτακτης τροχοπέδησης» μέσω του οποίου ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη θα μπορούν να ζητήσουν την εξέταση του φακέλου σε Σύνοδο Κορυφής εφόσον διαπιστώνουν ότι οι εταίροι τους δεν εκπληρώνουν τα προγράμματα μεταρρυθμίσεων.

Ποιοι κέρδισαν και ποιοι έχασαν;

Σχεδόν όλοι κάτι πήραν και κάτι έδωσαν. Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία και Ιταλία πέρασαν τις επιχορηγήσεις αλλά όχι στο ύψος που ήθελαν. Οι τέσσερις «φειδωλοί» συμφώνησαν στις επιχορηγήσεις, μειώνοντας σε αντάλλαγμα τη συμβολή τους στον κοινοτικό προϋπολογισμό. Ποιοι πανηγυρίζουν; Ούγγροι και Πολωνοί που θεωρούν πως αποδεσμεύτηκε η παροχή βοήθειας από την υποχρέωσή τους να επανέλθουν στην τροχιά του κράτους δικαίου. Στο κείμενο συμπερασμάτων γίνεται βέβαια αναφορά στη λήψη μέτρων σε περίπτωση παραβίασης του κράτους δικαίου, αλλά κρίνεται μάλλον αδύναμη.

Και η ευρωπαϊκή ιδέα; Αυτή κέρδισε ή έχασε για ακόμη μία φορά;

Οπως πάντα, εξαρτάται από το εάν βλέπει κανείς το ποτήρι μισοάδειο ή μισογεμάτο. Ενας κάποιος μαξιμαλισμός θα ήθελε τους 27 να συμφωνούν από το πρώτο λεπτό, ενώ θα έβλεπε κάθε δευτερόλεπτο καθυστέρησης σαν μια βαριά ταφόπλακα στην κληρονομιά των πατέρων ιδρυτών της ΕΕ. Οπως όμως επισημαίνει η «Μοντ» στο κύριο άρθρο της, όλα τα μεγάλα βήματα στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα χρειάστηκαν κόπο και χρόνο. Και σήμερα γίναμε μάρτυρες μιας άνευ προηγουμένου οικονομικής αλληλεγγύης. Ο Σουμάν και ο Σπινέλι μπορούν να αναπαύονται ήσυχοι.

Και αν πρόκειται πράγματι για μεγάλο βήμα, σε ποιον οφείλεται;

Δεν θα εκπλαγεί κανείς αν θυμηθεί πως σε κάθε μεγάλο της βήμα η Ευρώπη στηρίχθηκε στον γαλλογερμανικό άξονα. Αυτός είναι η ραχοκοκαλιά που της επιτρέπει κάθε φορά να κινηθεί. Χρειάστηκαν επομένως η αποφασιστικότητα και το όραμα του Εμανουέλ Μακρόν για την ευρωπαϊκή ενοποίηση και χρειάστηκε και η στροφή της Ανγκελα Μέρκελ με την οποία εγκατέλειψε το δόγμα της δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Ωραία, αλλά ποια είναι η ατάκα της ημέρας;

Δεν έχει παρά να πάρει και να επιλέξει κανείς. «Είναι μια ιστορική αλλαγή για την Ευρώπη μας» είπε ο Εμανουέλ Μακρόν. «Ιστορική; Δεν θα χρησιμοποιούσα αυτόν τον όρο» αντέτεινε ο Μαρκ Ρούτε. Και κάπως έτσι η Ευρώπη συνεχίζει τον δρόμο της…