Υπήρξε μία γυναίκα αρχιτέκτονας μπροστά από την εποχή της. Τώρα είναι η στιγμή που το συνολικό έργο της Αϊλίν Γκρέι έρχεται στο φως και διεκδικεί προσοχή.
Ο χώρος της αρχιτεκτονικής δεν είναι ιδιαίτερα φιλόξενος στις γυναίκες. Η Αϊλίν Γκρέι το βίωσε έντονα όταν η βίλα της στη Γαλλική Ριβιέρα τράβηξε την προσοχή του γείτονά της, Λε Κορμπιζιέ. Η ιστορία αυτής της κατοικίας έχει επισκιάσει σε μεγάλο βαθμό το εκτεταμένο, περίπλοκο έργο της. Σήμερα, σαράντα δύο χρόνια μετά τον θάνατό της (πέθανε στο Παρίσι σε ηλικία 98 ετών) η αρχιτεκτονική βλέπει διαφορετικά τη συμβολή της. Τα 200 έργα της που παρουσιάζονται στην ψηφιακή έκθεση του ερευνητικού ινστιτούτου τεχνών Bard Graduate Center Gallery της Νέας Υόρκης και οι επιπλέον πληροφορίες από αδημοσίευτο αρχειακό υλικό αναγνωρίζουν την Γκρέι ως μία πρωτοπόρο αρχιτέκτονα και ντιζάινερ, εκπρόσωπο του International Style.
«Το μέλλον προβάλλει φως, το παρελθόν μόνο σύννεφα» ήταν το μότο της ιρλανδής αρχιτέκτονα και παρεξηγημένης μορφής του κινήματος του μοντερνισμού Αϊλίν Γκρέι. Η αριστουργηματική βίλα της στη Γαλάζια Ακτής της νότιας Γαλλίας, στην περιοχή Ροκμπρίν Καπ Μαρτέν με το αινιγματικό όνομα Ε. 1027 ήταν το πρώτο της μεγάλο αρχιτεκτονικό έργο.
Η Γκρέι σχεδίασε και ολοκλήρωσε τη γωνιακή βίλα Ε1027 το 1929. Ηθελε να είναι ένας χώρος διαβίωσης όπου ενσωμάτωσε το καλλιτεχνικό της όραμα τόσο στην κατασκευή όσο και στον σχεδιασμό του εσωτερικού με τα διακριτικά σχέδια των επίπλων της έως τα μεγάλα παράθυρα από το δάπεδο μέχρι την οροφή αλλά και το σολάριουμ.
Η ίδια είχε απομονωθεί από τους κύκλους της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού ήδη από τη δεκαετία του ’40. Αρχισε να γίνεται γνωστή όταν το ιταλικό περιοδικό Domus δημοσίευσε ένα δοκίμιο για εκείνη σε ένα τεύχος του 1967. Από τότε τα σχέδια των επίπλων της άρχισαν να θεωρούνται συλλεκτικά αποκτήματα. Με κορυφαία ανάμεσά τους τη λεγόμενη «πολυθρόνα του Δράκου» που η αξία της έκανε ρεκόρ σε δημοπρασία επίπλων ντιζάιν του 20ου αιώνα όταν πωλήθηκε το 2009 για 21,9 εκατομμύρια ευρώ.
Η Αϊλίν Γκρέι σπούδαζε στη Σχολή Καλών Τεχνών Σλέιντ στο Λονδίνο στις αρχές του 1900. Γοητευμένη από την Παγκόσμια Εκθεση του 1900, μετακόμισε στο Παρίσι το 1903 για να συνεχίσει τα μαθήματά της στην τέχνη. Εκεί ανακάλυψε την τεχνική της λάκας και ενθουσιάστηκε τόσο πολύ ώστε συνεργάστηκε με τον ιάπωνα καλλιτέχνη Σεϊζό Σουγκαβάρα ανοίγοντας μαζί του ένα εργαστήριο επεξεργασίας λάκας. Παράλληλα είχε ανοίξει και ένα εργαστήριο ύφανσης με την Εβελιν Βιλντ. Με το αρσενικό ψευδώνυμο Ζαν Ντεζέρ η Αϊλίν Γκρέι άνοιξε τη δική της γκαλερί το 1922. Πελάτες της έγιναν γρήγορα ο Εζρα Πάουντ, ο Τζέιμς Τζόις, μέλη της οικογένειας των Ροτσίλντ. Ωστόσο έπρεπε να γίνει 51 ετών για να δημιουργήσει το πρώτο της αρχιτεκτονικό έργο, την Ε. 1027 με την ενθάρρυνση του τότε εραστή της, ρουμάνου αρχιτέκτονα και εκδότη του περιοδικού L’Architecture Vivante, Ζαν Μπαντοβιτσί. Οταν χώρισαν το 1932, η Γκρέι άφησε τη βίλα Ε. 1027 στον πρώην εραστή της και ή ίδια ξεκίνησε την κατασκευή μιας νέας κατοικίας, γνωστής ως «Tempe à Pailla» (Βίλα για Χασμουρητό) στη γειτονική γαλλική πόλη, Μαντόν.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, η E. 1027 τράβηξε την προσοχή του γαλλοελβετού αρχιτέκτονα και καλλιτέχνη Λε Κορμπιζιέ φίλου και συχνού επισκέπτη του Μπαντοβιτσί, αφού ο ίδιος έμενε δίπλα του, στην ξύλινη καλύβα, σχεδιασμένη από τον ίδιο, τη Λε Καμπανόν. Τις επόμενες δεκαετίες ήταν αδύνατο να αποδοθεί η βίλα στην πρωταρχική δημιουργό της. Οι δύο άνδρες είχαν συστηματικά αρχίσει να διαγράφουν σιωπηρά την Αϊλίν Γκρέι από την ιστορία της Ε. 1027. Ο Λε Κορμπιζιέ, σύμφωνα με μαρτυρίες, περιγράφεται να ζηλεύει το ταλέντο της Γκρέι. Δεν ήθελε να δεχτεί ότι μια γυναίκα θα μπορούσε να σχεδιάσει κάτι τόσο λαμπρό και προκλητικό όσο το Ε. 1027. Ισως αυτό ήταν το κίνητρό του να ζωγραφίσει οκτώ κυβιστικές τοιχογραφίες στο εσωτερικό της βίλας, στα τέλη της δεκαετίας του 1930, διασφαλίζοντας ότι το όνομά του θα είναι πάντα συνδεδεμένο με την ιστορία της. Σαν να μην ήταν αρκετό, ο Λε Κορμπιζιέ ζωγράφιζε γυμνός. Μία πράξη που η ίδια η αρχιτέκτονας της βίλας θεώρησε εχθρική και ιδιαίτερα σεξιστική κι έγινε το επίκεντρο βιβλίων, δοκιμίων, ντοκιμαντέρ, κινηματογραφικής ταινίας (σ.σ. «The Price of Desire», 2015). To ατυχές γεγονός ότι η βιογραφία της Αϊλίν Γκρέι ορίζεται αναπόφευκτα από τη βεβηλωτική χειρονομία του Λε Κορμπιζιέ χάρη σε αυτήν την έκθεση υποχωρεί. Η σχέση της με τον Λε Κορμπιζιέ υποβιβάζεται σε μία ιστορική υποσημείωση.
INFO
Η ψηφιακή έκθεση για το έργο της Αϊλίν Γκρέι στην ιστοσελίδα www.bgc.bard.edu/gallery/exhibitions/99/eileen-gray
