To ραντεβού ορίστηκε για τα μεσάνυχτα της Τετάρτης. Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός είχε μόλις προ μισής ώρας ολοκληρώσει τις υποχρεώσεις του. Για αλκοόλ ούτε συζήτηση. Ενα σφηνάκι ουίσκι μόνο κέρασμα από το μαγαζί για τα συγχαρητήρια. Κι ένα μπουκάλι ανθρακούχο νερό συντροφιά σε μια κουβέντα με τον ούτε μιας εβδομάδας καλλιτεχνικό διευθυντή της Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, που ήδη διατρέχει την πόλη χωρίς να τον ξέρει κανείς, όπως μας λέει, ενημερώνεται, αλλά δεν αποκαλύπτει την πρώτη του κίνηση διότι «τα εσωτερικά φυτά που αναπτύσσονται μέσα από αυτές τις διαδικασίες θέλουν λίγο πότισμα, ακόμη και λίγη φροντίδα. Λίγη υπομονή, έχουν βγάλει ριζούλες…».

Για ποιο λόγο είπατε «ναι» σε έναν φορέα που έχει ήδη πολλά προβλήματα, ενώ στο παρελθόν έχετε αρνηθεί ανάλογες θέσεις υπό καλύτερες, πιθανόν, προϋποθέσεις;

Με την Ελευσίνα είχα από πολύ πριν μια προσωπική σχέση. Με είλκυε μυστηριωδώς. Με πλήγωνε όμορφα η παρουσία της. Αυτή η μικρή ταπεινή πόλη στις παρυφές της Αττικής είναι ένα εκρηκτικό και αξεδιάλυτο μυστικό. Αυτοί οι λόγοι με οδήγησαν να πω ένα παρορμητικό «ναι». Με ενδιέφερε ουσιαστικά και ανεπιφύλακτα. Μετά ήρθαν οι επιφυλάξεις.

Ποιες ήταν οι επιφυλάξεις;

Πρώτον, ήθελα να καταλάβω ποιο είναι το θηρίο με το οποίο πάλευε η προηγούμενη κατάσταση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και δεν τα κατάφερε πολύ καλά. Δεύτερον, το θέμα του χρόνου, αλλά, όπως όλα δείχνουν, θα μετατεθεί το πρόγραμμα για το 2023. Επίσης ο προβληματισμός μου είχε να κάνει και με κρίσιμες αλλαγές που θα διευκόλυναν το ευ της λειτουργίας της, ορισμένες εκ των οποίων έχουν ήδη γίνει, χωρίς να είναι δικός μου όρος, αλλά διότι ο ίδιος ο οργανισμός καταλάβαινε ότι υπήρχε πρόβλημα. Δεν σημαίνει ωστόσο ότι έχουν επιλυθεί όλα τα προβλήματα, πολλά από τα οποία σχετίζονται με το υδροκέφαλο και γραφειοκρατικό Δημόσιο. Υπάρχει, όμως, θετική βούληση κι από τον Δήμο, και την Περιφέρεια, και το υπουργείο Πολιτισμού να λυθούν κάποια προβλήματα.

Πώς θα ορίζατε την Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα;

Για μένα είναι κοινωνική γλυπτική, η οποία σχετίζεται με την ανάδειξη των ποιοτήτων που έχει η γεωγραφική, βαθιά ιστορική και σύγχρονα βιωματική περιοχή. Είναι ένας ζωντανός χώρος με μια σειρά συγκρουσιακών διαλόγων με την πραγματικότητα, την Ιστορία, το περιβάλλον. Η Ελευσίνα είναι μια πόλη που καλείται να πρωτοτυπήσει και να αναδείξει εκείνο το δυναμικό του εαυτού της που πιστεύουμε ότι υπάρχει ώστε να μπορέσει να εκπροσωπήσει την Ευρώπη ως μια πρωτεύουσά της.

Τον κόπο που θα απαιτηθεί για να υλοποιηθεί το καλλιτεχνικό έργο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας θα τον παρομοίαζα με εκείνον που χρειάζεται για τη στοιχειώδη μετατόπιση ενός χαλασμένου σοβιετικού τανκ. Αυτή είναι η σιδερένια πλευρά του πράγματος. Η συγκινητική είναι ότι μπορούν να βοηθήσουν πολλοί ώστε να μετατοπιστεί. Κι αυτός είναι από τους βασικούς στόχους της Ελευσίνας: να ενεργοποιήσει έναν επώνυμο αλλά αόρατο πληθυντικό, δηλαδή την ίδια την πόλη, όσους εργάζονται αυτή τη στιγμή για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα, αλλά και όσους εργάστηκαν ως τώρα.

Τι δεν πήγε καλά μέχρι σήμερα;

Θεωρώ ότι πρόκειται για συνδυασμό πραγμάτων. Δεν το γνωρίζω σε βάθος. Αυτό που ξέρω είναι ότι υπάρχουν άνθρωποι που δουλεύουν και το αποτέλεσμα ελπίζω ότι θα φανεί σε λίγο. Εχει φυτευτεί ο βολβός και περιμένουμε να βγουν τα πρώτα φυλλαράκια πάνω από το χώμα.

Ποια είναι η σημαντικότερη πρόκληση που αντιμετωπίζετε;

Να μπορέσει η Ελευσίνα να αναδείξει τη συνταρακτική δραστικότητά της τόσο προς τον επισκέπτη όσο και προς τον κάτοικο της πόλης. Το πρόγραμμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας καλείται να αναδείξει την αξία της πόλης που ως αυτή τη στιγμή είναι διαισθητική. Και για να επιτευχθεί αυτό θα επιχειρήσουμε έναν συνδυασμό τόσο των εγχώριων όσο και των διεθνών δυνάμεων.

Και το μεγαλύτερο ρίσκο;

Το αν θα τα καταφέρουμε με βάση τον μηχανισμό που υπάρχει και τις αγκυλώσεις του. Δεν υπάρχει ουσιαστικό έργο που να μην ενέχει ένα σεβαστό ποσοστό διαχείρισης κρίσεων στη σύνθεσή του.

Ποιο είναι το έργο και πώς θα πετύχετε την υλοποίησή του;

Δεν είμαι σε θέση για καμία προγραμματική δήλωση. Διαισθητικά ξέρω τι θέλω, όμως δεν μπορώ να σας μιλήσω για διαισθήσεις.

Τι σας φοβίζει;

Δεν υπάρχει έργο που να μην έχει αγωνία και φόβο. Δεν καθορίζει, όμως, ο φόβος τα πράγματα, αλλά η επόμενη μέρα και η επαφή με τους άλλους.

Ενα από αυτά είναι η επιφυλακτικότητα των Ελευσινίων απέναντι στον θεσμό;

Είχα μια μικρή επαφή με Ελευσίνιους. Με έβαλαν στο σπίτι τους και τους ευχαριστώ (θα καταλάβουν για ποιο λόγο δεν μπορώ να τους ονομάσω). Δεν εισέπραξα επιφυλακτικότητα, αλλά απογοητευμένο ενθουσιασμό.

Τα χρήματα φτάνουν;

Δεν μπορώ να απαντήσω ακόμη. Σίγουρα δεν υπάρχουν αφειδώς. Δεν ζούμε στην εποχή της Θεσσαλονίκης.

Καταξιωμένος σκηνοθέτης με διεθνή αναγνώριση, πώς διαχειριστήκατε το γεγονός ότι πρέπει να δουλέψετε στην Ελευσίνα που δεν διαθέτει ούτε μία θεατρική σκηνή;

Πιθανόν να ξέρω κάποιους τρόπους ώστε να μπορέσει να αποκτήσει. Γι’ αυτό είμαι εκεί. Εχει δυνατότητες και χώρους υποδομής που θεωρώ ότι είναι μοναδικοί στην Ελλάδα.

Βασικός σας σύμμαχος είναι…

Το γεγονός ότι δεν πιστεύω μόνο στον ενικό των πραγμάτων. Είναι πολύτιμος όταν διαχέεται μέσα σε έναν πληθυντικό. Στην ομάδα της Ελευσίνας υπάρχουν κρίσιμα πρόσωπα με μια συγκινητική και υποσχετική χημεία. Στη συνεργασία ο ανθρώπινος παράγοντας είναι ο κρισιμότερος. Γι’ αυτό και πέρα από όσους φαίνονται να εργάζονται για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα προτείνω μια νέα δομή: το αόρατο συμβούλιο, μια ομάδα ανθρώπων που θα βοηθούν χωρίς να γνωρίζει κανείς τους ότι βοηθούν. Θα μάθουμε πολύ αργότερα ποιοι είναι.

Ποιο είναι το στίγμα που θα θέλατε να αφήσει η Ελευσίνα ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα;

Να μπορεί η ελληνική κοινωνία να αναφέρεται για ορισμένα πράγματα στην Ελευσίνα και να πρέπει ίσως να την επισκέπτεται για κάποιες μοναδικότητες που δεν θα μπορεί να βρει αλλού.

Σε τι θα διαφέρει από άλλες πολιτιστικές πρωτεύουσες;

Δεν το ξέρω και δεν με αφορά η συγκριτική εικόνα. Δεν είναι λειτουργική ούτε προωθητική.

Θα έχετε πετύχει όταν…

Ο Ελευσίνιος θα μπορεί να αισθάνεται μια στοιχειώδη περηφάνια επειδή ζει σε αυτή την πόλη, επειδή έχει αρχίσει να συναντά τις μοναδικότητές της.

Τελευταία Νέα