Στις 28/07/2020 η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής εξέδωσε απόφαση με την οποία εγκρίθηκε η τροποποίηση της ΑΕΠΟ (των περιβαλλοντικών όρων δηλαδή) της εταιρείας Oil One, συμφερόντων του Δ. Μελισσανίδη. Η τροποποίηση αφορούσε τη δυνατότητα της εταιρείας «σε περίπτωση ατυχήµατος στη θαλάσσια περιοχή, η οποία µπορεί να απαιτήσει την εντατικότερη λειτουργία της µονάδας, ή σε περιπτώσεις αδυναµίας εξυπηρέτησης της µονάδας από το δίκτυο της ΕΥ∆ΑΠ, και προκειµένου να διασφαλίζεται η αδιάκοπη λειτουργία της υπόψη εγκατάστασης, η διάθεση των επεξεργασµένων υγρών αποβλήτων θα µπορεί να πραγµατοποιείται µέσω υποθαλάσσιου αγωγού προς τη θαλάσσια περιοχή της λιµενικής ζώνης πλησίον της υπόψη εγκατάστασης, στη θέση του προβλήτα εξυπηρέτησης αυτής».
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η εταιρεία έχει τη δυνατότητα, εάν μείνει σε ισχύ η απόφαση, διότι υπάρχει και η δυνατότητα προσφυγής εντός τριάντα (30) ημερών από την έκδοσή της, να ρίχνει επεξεργασμένα απόβλητα απευθείας στη θάλασσα, αντί για το δίκτυο της ΕΥΔΑΠ για να περάσουν επιπλέον επεξεργασία στην Ψυττάλεια.
Κοντολογίς, την ώρα που υπάρχει ξεσηκωμός στην ευρύτερη περιοχή της Δραπετσώνας, του Κερατσινίου και του Πειραιά για τις ενοχλητικές οσμές και τους επικίνδυνους αέριους ρύπους από αυτή τη μονάδα, που βρίσκεται δίπλα σε μια κατοικημένη περιοχή και σε έκταση που έχει αλλάξει η χρήση γης και πλέον δεν επιτρέπονται τέτοιες δραστηριότητας, έρχεται Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής να εγκρίνει άλλη μια περιβαλλοντικά επικίνδυνη πρακτική.
Γι’ αυτή την απόφαση υπήρξε θετική γνωμοδότηση του Τµήµατος Β’/Μελετών, Έργων και Εφαρµογών Λιµενικού Τοµέα της Δ/νσης Λιµενικών και Κτιριακών Υποδοµών του Υπ. Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής και μάλιστα από τις 25/05/2020. Δηλαδή, ήδη από τα τέλη Μαΐου το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής είχε γνωμοδοτήσει θετικά για τη δυνατότητα να ρίχνονται επεξεργασμένα απόβλητα στη θάλασσα.
Ο υπουργός που έλεγε ότι δεν έχει αρμοδιότητα
Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας απευθυνθήκαμε πρόσφατα και με συγκεκριμένα ερωτήματα προς τον αρμόδιο υπουργό κ. Γιάννη Πλακιωτάκη ζητώντας του να μας πει τη θέση του υπουργείο πάνω στην περιβαλλοντική υποβάθμιση που συνεπάγεται η συγκεκριμένη μονάδα – που βρίσκεται εντός χερσαίας ζώνης λιμένος και άρα ανήκει στην αρμοδιότητα του υπουργείου του – θέτοντας μάλιστα και συγκεκριμένο ερώτημα για το αίτημα τροποποίησης της ΑΕΠΟ και διοχέτευσης των επεξεργασμένων αποβλήτων στη θάλασσα και το τι προτίθεται να κάνει το υπουργείο.
Σε αυτά τα ερωτήματα δεν πήραμε ποτέ απάντηση ούτε από τον κ. Πλακιωτάκη, ούτε από κάποιον άλλο εκπρόσωπο του υπουργείου, πέραν μιας γενικόλογης αναφοράς ότι το υπουργείο δεν εμπλέκεται στην υπόθεση παρά μόνο σε θέματα προστασίας θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Όμως, τώρα αποδεικνύεται ότι ο υπουργός υπέκφευγε να απαντήσει στα ερωτήματά μας ακριβώς γιατί γνώριζε ότι οι υπηρεσίες του υπουργείου του όχι μόνο δεν είχαν κάνει κάτι συνολικά για την κατάσταση στη Δραπετσώνα από την παρουσία της Oil One, αλλά και είχαν γνωμοδοτήσει θετικά σε ένα ακόμη αίτημά της.
Και η ευθύνη του υπουργείου αλλά και του αρμόδιου υπουργού καθίσταται μεγαλύτερη επειδή το συγκεκριμένο υπουργείο παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στην εξασφάλιση ότι δεν διαπράττονται περιβαλλοντικά εγκλήματα σε περιοχές που ανήκουν στη δικαιοδοσία του , όσο – και κυρίως – γιατί παίζει ρόλο στη χάραξη της πολιτικής για τα λιμάνια και τη διαχείριση των υγρών και στερεών αποβλήτων τους, ενώ έχει λόγο και στην αδειοδότηση βιομηχανικών εγκαταστάσεων που βρίσκονται σε περιοχές που ανήκουν στη δικαιοδοσία του.
Οι αρμοδιότητες του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής σε ζητήματα ρύπανσης σε λιμενικές εγκαταστάσεις
Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (ΥΝΑΝΠ), έχει ευθύνη για την εποπτεία και έλεγχο, μέσω των αρμοδίων υπηρεσιών του (π.χ. ΥΝΑΝΠ / ΔΙΛΙΚΥΠ-ΔΠΘΑΠ), καθώς και την αστυνόμευση (ΛΣ) στη χερσαία ζώνη λιμένα, όπου αυτήπροσδιορίζεται και εκτείνεται.
Ειδικά, όμως, στη θαλάσσια ζώνη, οι αρμοδιότητές του είναι διευρυμένες (ΥΝΑΝΠ – ΔΠΘΑΠ), καθότι ελέγχει ουσιαστικά να μην υπάρξει ρύπανση ή υποβάθμιση του θαλασσίου περιβάλλοντος.
Αντίστοιχα, παρότι ο κύριος όγκος των ενεργειών που έχουν να κάνουν με την αδειοδότηση περιβαλλοντικά οχληρών δραστηριοτήτων, όπως είναι η έγκριση ΑΕΠΟ, αφορά είτε Διευθύνσεις Περιβάλλοντος των αντίστοιχων Περιφερειακών Ενοτήτων και τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, είτε τις κεντρικές υπηρεσίες του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, εντούτοις το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής γνωμοδοτεί επί της αρχικής ΜΠΕ αλλά και σε τροποποιήσεις ΑΕΠΟ, για θέματα αρμοδιότητας του, όπως αυτά που αφορούν την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, τη συμβατότητα με άλλες θαλάσσιες δραστηριότητες, την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος, το εάν κωλύεται ο κοινόχρηστος χαρακτήρας μιας Χερσαίας Ζώνης Λιμένος.
Αυτό σημαίνει ότι στην περίπτωση των εγκαταστάσεων της Oil One στη Δραπετσώνα, που βρίσκονται εντός της Χερσαίας Ζώνης του Λιμένος Πειραιά, και με δεδομένες τις καταγγελίες που υπάρχουν από την Τοπική Αυτοδιοίκηση αλλά και τους κατοίκους και τους βουλευτές της περιοχής, θα έπρεπε το Λιμενικό Σώμα να είχε εξετάσει αυτές τις καταγγελίες στο πλαίσιο των «αστυνομικών» αρμοδιοτήτων που έχει εντός Χερσαίων Ζωνών Λιμένος.
Παράλληλα, οι υπηρεσίες του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής έχουν τη δυνατότητα, αλλά και το προσωπικό, για να προχωρήσουν σε αυτοψία στην περιοχή και να αναζητήσουν την πηγή π.χ. της οσμής όπως και να ελέγξουν εάν και κατά πόσο τηρούνται οι προβλέψεις της ισχύουσας ΑΕΠΟ.
Η κρίσιμη γνωμοδότηση του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής στο αίτημα για διοχέτευση επεξεργασμένων αποβλήτων στη Θάλασσα
Η αυξημένη αρμοδιότητα του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής πολιτικής στα ζητήματα που αφορούν τη ρύπανση από βιομηχανικές εγκαταστάσεις εντός χερσαίων ζωνών λιμένων αφορούσε ακριβώς και το συγκεκριμένο αίτημα της Oil One για τροποποίηση της ΑΕΠΟ, ώστε να της επιτραπεί σε έκτακτες περιστάσεις να ρίχνει τα επεξεργασμένα απόβλητα απευθείας στη θάλασσα με αγωγό.
Ως προς το συγκεκριμένο θέμα το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, οι αρμόδιες υπηρεσίες αλλά και ο Γενικός Γραμματέας Λιμένων, Λιμενικής Πολιτικής και Ναυτιλιακών Επενδύσεωνείχαν τη δυνατότητα να διατυπώσει αρνητική γνώμη για μια σειρά από λόγους.
Η πρόσθετη επεξεργασία των αποβλήτων ήταν στοιχείο που περιλαμβανόταν στην αρχική περιβαλλοντική έγκριση της επένδυσης. Ακόμη και εάν υπάρξει έκτακτη συνθήκη θα μπορούσαν να αναζητηθούν άλλες λύσεις αντί για την διοχέτευση αποβλήτων στην θάλασσα, π.χ. να μεταφέρονται προσωρινά στο Βιολογικό καθαρισμό Βιομηχανικών αποβλήτων είτε της Μεταμόρφωσης (ΚΕΛΜ) ή του Θριασίου (ΚΕΛΘ) Και αυτό γιατί μπορεί τα επεξεργασμένα πετρελαιοειδή απόβλητα να έχουν μικρή ή και μηδαμινή περιεκτικότητα σε πετρέλαιο, όμως μπορεί να έχουν βαρέα μέταλλα και άλλους ρύπους.
Σημειώνουμε εδώ ότι το Σχέδιο αποβλήτων πλοίων του ΟΛΠ ΑΕ έχει λήξει από τον Αύγουστο 2019 και δεν έχει επανακριθεί μέχρι σήμερα, διότι ο ΟΛΠ αρνείται να συμμορφωθεί σε ελλείψεις της μελέτης που κατέθεσε (π.χ. νόμιμες συμβάσεις με παρόδους υπηρεσιών στο πλαίσιο του Κανονισμού 2017/352), αλλά και στις διαδικασίες δημοσιότητας όπως είναι η διαβούλευση (ο ΟΛΠ, δεν δημοσιεύει σε δημόσια διαβούλευση το προτεινόμενο, παρά την εκ του νόμου πρόβλεψη).
Ο κεντρικός ρόλος του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής στη χάραξη πολιτικής για τα λιμάνια και τη διαχείριση αποβλήτων πλοίων
Το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής παίζει κεντρικό ρόλο σε οποιαδήποτε προσπάθεια να υπάρξει μια διαφορετική κατεύθυνση για την οργάνωση των λιμανιών και ιδίως για το θέμα της διαχείρισης των αποβλήτων πλοίων.
Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα έχει διαμορφωθεί εδώ και χρόνια ένα καθεστώς ιδιαίτερα προβληματικό όπου λίγες εταιρείες παίρνουν τον κύριο όγκο των συμβάσεων διαχείρισης υγρών και στερεών αποβλήτων πλοίων.
Εάν κανείς κοιτάξει το τοπίο των σχετικών συμβάσεων στην Ελλάδα θα δει ότι στα υγρά απόβλητα πλοίων κυριαρχεί η HEC, συμφερόντων Μελισσανίδη και στα στερεά απόβλητα η Antipollution, συμφερόντων των αδελφών Βασιλειάδη. Η διαμόρφωση μονοπωλιακών συνθηκών ενισχύεται από το γεγονός ότι έχει κυριαρχήσει η αντίληψη ότι σε κάθε λιμάνι πρέπει να υπάρχει μόνο ένας πάροχος υπηρεσιών διαχείρισης υγρών αποβλήτων και ένας για τα στερεά.
Οι για χρόνια εγκατεστημένοι ανάδοχοι των σχετικών έργων συνάπτουν στενές σχέσεις με τις διοικήσεις αυτών λιμανιών (υπηρεσιακούς παράγοντες αλλά και προέδρους ή διευθύνοντες συμβούλους) και με αυτό τον τρόπο διαιωνίζεται μια μονοπωλιακή συνθήκη.
Όμως, αυτή η αντίληψη έρχεται σε αντίθεση με τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο νέος Ευρωπαϊκός Κανονισμός 2017/352 προβλέπει ότι οι πάροχοι είναι ελεύθεροι να δραστηριοποιηθούν στις λιμενικές υπηρεσίες, στις οποίες ανήκουν και τα απόβλητα. Οι λιμένες μπορούν να βάλουν συγκεκριμένες ελάχιστες απαιτήσεις και σε πολύ ειδικές περιπτώσεις για συγκεκριμένους λόγους να μειώσουν και το μέγιστο πλήθος των παρόχων. Τα απόβλητα πλοίων είναι για τον Κανονισμό στην ίδια μοίρα με τις υπηρεσίες ρυμουλκών και τροφοδοσίας καυσίμων δραστηριότητες στις οποίες κυριαρχεί ο ανταγωνισμός.
Το μοντέλο αυτό για χρόνια λειτουργεί στην υπόλοιπη Ευρώπη, ακόμη και πριν τον Κανονισμό 2017/352 που το κατέστησε υποχρεωτικό. Δηλαδή, όσοι έχουν άδειες, εξοπλισμό, προσωπικό κλπ και ενδιαφέρονται να δραστηριοποιηθούν, καταθέτουν τα έγγραφα τους, εγκρίνονται από το λιμένα και εργάζονται σε συνθήκες ανταγωνισμού μέσα στο ίδιο λιμάνι. Παραδείγματα υπάρχουν αρκετά(Ρότερνταμ, Άμστερνταμ, Αμβούργο, Αμβέρσα, Νάπολη, Μασσαλία, Στοκχόλμη, Μάλτα κλπ), ενώ στο βαθμό που ο ανταγωνισμός μπορεί να μειώσει τα συνολικά κόστη ελλιμενισμού, μια τέτοια λογική έχει και τη στήριξη των ναυτιλιακών ενώσεων.
Όμως, στην Ελλάδα οι εκπρόσωποι των ιδιωτικοποιημένων λιμανιών όπως είναι ο ΟΛΠ φαίνεται ότι προκρίνουν τη διατήρηση του ίδιου καθεστώτος και άρα τη διατήρηση του μονοπωλιακού καθεστώτος ως προς την παροχή υπηρεσιών επεξεργασίας υγρών και στερεών αποβλήτων πλοίων. Αυτό δείχνει η στάση της Ένωσης Λιμένων Ελλάδος (ΕΛΙΜΕ) στην οποία προεδρεύει ο κ. Άγγελος Καρακώστας, για χρόνια διοικητικόςδιευθυντής στον ΟΛΠ. Η ΕΛΙΜΕ το τελευταίο διάστημα προσπαθεί να πετύχει την ανάκληση μιας απόφασης της Ρυθμιστικής Αρχής Λιμένων η οποία έδινε κατευθύνσεις για την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 2017/352, δηλ. ουσιαστικά η ΕΛΙΜΕ προσπαθεί να πετύχει την διαιώνιση του σημερινού προβληματικού καθεστώτος.
Η δυνατότητα μιας εναλλακτικής λύσης για τη διαχείριση των αποβλήτων στο λιμάνι του Πειραιά
Όλα αυτά έχουν σημασία και για έναν ακόμη λόγο. Η κατάσταση στη Δραπετσώνα και η συνέχιση της περιβαλλοντικά οχληρής δραστηριότητας της Oil One έχει να κάνει ακριβώς με αυτό το ιδιότυπο μονοπωλιακό καθεστώς που έχει διαμορφωθεί στα λιμάνια.
Η εταιρεία HEC έχει σε κοινοπραξία με την Oil One (ούτως ή άλλως είναι εταιρείες κοινών συμφερόντων) τη σύμβαση για τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων πλοίων του ΟΛΠ. Ταυτόχρονα, στις εγκαταστάσεις της Δραπετσώνας γίνεται και επεξεργασία αποβλήτων και από άλλα λιμάνια (Ελευσίνα, Λαύριο, Ραφήνα, Χαλκίδα, Πάτρα, Ηγουμενίτσα, Κέρκυρα, Ηράκλειο κλπ).
Ως αποτέλεσμα, ένα από τα επιχειρήματα της Oil One για την ανάγκη να παραταθεί η λειτουργία της στην περιοχή –σε αντίθεση με τα αιτήματα των κατοίκων, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των τοπικών βουλευτών–είναι ότι δεν υπάρχει άλλη τεχνική δυνατότητα για την επεξεργασία των αποβλήτων, ιδίως όταν η προηγούμενη λύση των πλωτών μονάδων επεξεργασίαςαποβλήτων ενείχε κίνδυνο ατυχημάτων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ρύπανση.
Όμως, ένα άλλο μοντέλο για τη διαχείριση των αποβλήτων των πλοίων θα μπορούσε να οδηγήσει στην απομάκρυνση των εγκαταστάσεων από αυτή την κατοικημένη περιοχή.
Σε ένα τέτοιο μοντέλο θα μπορούσαν να δραστηριοποιούνται στο λιμάνι του Πειραιά περισσότεροι πάροχοι για υπηρεσίες παραλαβής αποβλήτων πλοίων, ώστε να υπάρχει ανταγωνισμός και να υποχωρούν και οι τιμές, δηλαδή να ακολουθηθεί το μοντέλο άλλων λιμανιών της Ευρώπης και οι κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δε επεξεργασία των πετρελαιοειδών αποβλήτων δεν θα χρειαζόταν να γίνεται στη Δραπετσώνα, αλλά σε άλλες παράκτιες βιομηχανικές ζώνες που έχουν τις κατάλληλες υποδομές. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι π.χ. τα Διυλιστήρια Ασπροπύργου των ΕΛΠΕ διαθέτουν ούτως ή άλλως την αναγκαία τεχνολογική υποδομή για να κάνουν αυτή την επεξεργασία, αποτελεσματικά και με ασφάλεια.
Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν και κατά πόσο το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής που έχει σημαντικό μερίδιο ευθύνης στη χάραξη της λιμενικής πολιτικής αλλά και την ευθύνη για την εφαρμογή των σχετικών ευρωπαϊκών κατευθύνσεων, θα τολμήσει να προχωρήσει στην εισαγωγή ενός διαφορετικού μοντέλου σπάζοντας και τη λογική του μονοπωλίου αλλά και ανοίγοντας το δρόμο για να απαλλαγεί μια ολόκληρη περιοχή από μια σημαντική εστία περιβαλλοντικής υποβάθμισης.
Τα ερωτήματα που δεν θέλησε να απαντήσει ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κ. Γ. Πλακιωτάκης
Το in.gr απευθύνθηκε στο υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και έθεσε προς τον υπουργό κ. Πλακιωτάκη τα ακόλουθα ερωτήματα:
-Με αφορμή το θόρυβο που έχει προκύψει σχετικά με τις εγκαταστάσεις της εταιρείας Oil One, που βρίσκεται εντός των ορίων της Χερσαίας Ζώνης Λιμένος Πειραιά, και τις καταγγελίες των κατοίκων, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τοπικών βουλευτών για σοβαρούς κινδύνους για το περιβάλλον και την υγεία, σε ποια μέτρα έχει προχωρήσει, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, το υπουργείο σας;
Πρόσφατα η εταιρεία Oil One ζήτησε εκ νέου τροποποίηση της ΑΕΠΟ της, με αίτημα αυτή τη φορά να της δοθεί η δυνατότητα σε έκτακτες περιστάσεις να διοχετεύει επεξεργασμένα απόβλητά της απευθείας στη θάλασσα με αγωγό. Για την τροποποίηση αυτή έχει ζητηθεί η κατά νόμο έκφραση γνώμης του υπουργείο σας. Την ίδια ώρα υπάρχει μεγάλη ανησυχία για αυτό την τροποποίηση, καθώς υπάρχει κίνδυνος περαιτέρω υποβάθμισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος από την διοχέτευση σε αυτό επεξεργασμένων αποβλήτων που δεν έχουν περάσει από την επιπλέον επεξεργασία της Ψυτάλλειας. Τι σκοπεύει να κάνει το υπουργείο ως προς το συγκεκριμένο αίτημα;
Όπως είναι γνωστό η Ευρωπαϊκή Ένωση με τον Κανονισμό 2017/352 θεωρεί ότι πρέπει στις λιμενικές υπηρεσίες οι πάροχοι πρέπει να είναι ελεύθεροι να δραστηριοποιηθούν στο βαθμό που πληρούν τις αναγκαίες προδιαγραφές. Αυτό αφορά και τις υπηρεσίες αποβλήτων. Όμως, στην Ελλάδα εξακολουθούμε να έχουμε ένα μοντέλο μονοπωλιακό, όπου σε κάθε λιμάνι υπάρχει ένας πάροχος για τα υγρά απόβλητα πλοίων και ένας για τα στερεά και όπου 2-3 εταιρείες πρακτικά μονοπωλούν τις σχετικές συμβάσεις. Ποιες πρωτοβουλίες σκοπεύει να πάρει το υπουργείο σας για να μπορέσει να σπάσει αυτή η αίσθηση μονοπωλίου και να υπάρξει μεγαλύτερος ανταγωνισμός και μείωση των τιμών;
Ειδικά για το λιμάνι του Πειραιά με δεδομένο ότι η εγκατάσταση της Oil One είναι σε περιοχή όπου τέτοιες βιομηχανικές δραστηριότητες δεν επιτρέπονται (μετά την αλλαγή των χρήσεων γης το 2015) και άρα κάποια στιγμή θα πρέπει να απομακρυνθεί υπάρχει από τη μεριά του υπουργείο επεξεργασία για κάποιο εναλλακτικό σχέδιο, ώστε και οι κάτοικοι να δουν μια περιβαλλοντικά οχληρή δραστηριότητα να απομακρύνεται και να τεθεί με άλλους όρους το ζήτημα της διαχείρισης των υγρών αποβλήτων πλοίων; Για παράδειγμα, έχει εξεταστεί η δυνατότητα η επεξεργασία των αποβλήτων να γίνεται αποτελεσματικά και με ασφάλεια στις σχετικές εγκαταστάσεις των ΕΛΠΕ στον Ασπρόπυργο, σε συνδυασμό με καθιέρωση ενός μοντέλου πολλαπλών παρόχων σχετικών υπηρεσιών στο ίδιο το λιμάνι;
