Αναζήτηση
Καθώς διάγουμε έναν δύσκολο Αύγουστο, μπορούμε να διαβάσουμε ξανά ή να έρθουμε σε επαφή με μερικά από τα κλασικά αριστουργήματα του 20ού αιώνα. Βιβλία που αγαπήθηκαν, μυθιστορήματα που μπορείς ακόμη και σήμερα να ανακαλύψεις.
Η πορεία προς την καταξίωση πέρασε από σαράντα κύματα. Κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν. Ισα ίσα που αρκετοί από τους τίτλους που παραθέτουμε αρχικά αγνοήθηκαν. Δέκα βιβλία που γράφτηκαν σε καλοκαιρινό φόντο, από δέκα σπουδαίους συγγραφείς, έρχονται να μας υπενθυμίσουν τη γοητεία της λογοτεχνίας.
Πατρίσια Χάισµιθ
«Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ»
μτφρ: Ανδρέας Αποστολίδης,
εκδ: Αγρα, σελ: 400
Παρά το ότι έχουν έρθει στη δημοσιότητα τόσες βιογραφίες και προσωπικές επιστολές, το φαινόμενο Πατρίσια Χάισμιθ παραμένει ένα άλυτο αίνιγμα. Χάρη στα περίτεχνα και υπνωτικά κείμενά της, οι ιστορίες μυστηρίου της κατακτούν υψηλότατη θέση στο λογοτεχνικό σύμπαν. Γεννημένη στο Τέξας το 1921, η Χάισμιθ αντιμετωπίζει από νεαρή ηλικία την προβληματική σχέση με τη μητέρα της, ενώ παλεύει και με την κατάθλιψη. Επίσης είναι ομοφυλόφιλη σ’ ένα εχθρικό κοινωνικό περιβάλλον. Υπογράφει ψυχολογικά θρίλερ υπαρξιακών διαστάσεων, που οι αναγνώστες εισέρχονται με προσωπική τους ευθύνη. «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ» κυκλοφόρησε το 1955. Μερικά χρόνια πριν η Χάισμιθ βρισκόταν σε παραθαλάσσιο θέρετρο. Βλέπει έναν μοναχικό άνδρα με ελάχιστα ρούχα να περιφέρεται στη παραλία. Φαινόταν αστόχαστος με μια τεράστια ανησυχία ζωγραφισμένη πάνω του. Ο γοητευτικός κοινωνιοπαθής Ρίπλεϊ μας κάνει να δούμε την ψυχρή πραγματικότητα πίσω από τη φανταχτερή βιτρίνα. Ηδονιστικός και αχρείος δημιουργεί μια κατηγορία μοναχός του. Ενα βιβλίο κυριολεκτικά σταθμός.
Τζον Στάινμπεκ
«Ανατολικά της Εδέμ»
μτφρ: Μιχάλης Μακρόπουλος,
εκδ: Παπαδόπουλος, σελ: 665
Ο βραβευμένος με Νομπέλ Λογοτεχνίας Τζον Στάινμπεκ μεγάλωσε στην Καλιφόρνια, σε μια οικογένεια του μεροκάματου. Ως παιδί ήταν ντροπαλό και έξυπνο. Αρχισε να γράφει συστηματικά, από 14 ετών. Τελικά παράτησε το σχολείο και άρχισε τη μεγάλη περιπλάνηση. Ο τίτλος «Ανατολικά της Εδέμ» είχε ως πηγή έμπνευσης τη βιβλική ιστορία των Κάιν και Αβελ. Το μυθιστόρημα κυοφορούνταν έντεκα χρόνια στο μυαλό του συγγραφέα και τελικά κυκλοφόρησε το 1952. Παρακολουθούμε την επικών διαστάσεων σύγκρουση των οικογενειών Τρασκ και Χάμιλτον. Μια αλληγορική πραγματογνωμοσύνη πάνω στο Καλό και το Κακό, στις αρχές του 20ού αιώνα, στην ηλιόλουστη κοιλάδα Σαλίνας. Παρά το ότι δεν έτυχε καλής υποδοχής από τους κριτικούς, το βιβλίο έγινε ανάρπαστο και συνεχίζει να πουλάει σχεδόν 50.000 αντίτυπα κάθε χρόνο. Η δυνατότητα του Στάινμπεκ να μιλά στην καρδιά των αναγνωστών, σμιλεύοντας στις σελίδες του χαρακτήρες δέσμιους της μοίρας, έχει κάνει αυτό το μυθιστόρημα σχεδόν μυθικό.
Λόρενς Ντάρελ
«Αλεξανδρινό κουαρτέτο»
μτφρ: Μαριάννα Παπουτσοπούλου,
εκδ: Μεταίχμιο, σελ: 997
Στο εξωτικό Νταρτζίλινγκ, στους πρόποδες των Ιμαλαΐων, είδε το πρώτο φως του κόσμου ο οργιώδης κοσμοπολίτης Λόρενς Ντάρελ. Η οικογένειά του μετακινούνταν συνεχώς σε διάφορα βρετανικά κυβερνητικά πόστα. Την οριστική του στροφή προς τη λογοτεχνία την έφερε ο «Τροπικός του Καρκίνου» του Χένρι Μίλερ. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος τον βρίσκει στην Κέρκυρα. Το οδοιπορικό στη Μεσόγειο αρχίζει, κάτω από τις δυσκολότερες συνθήκες. Στην Αλεξάνδρεια βρίσκεται το διάστημα 1941-1945. Ενας σημαντικός σταθμός στην πολυτάραχη ζωή του. Η σύνθεση του Κουαρτέτου αποτελείται από τέσσερα βιβλία: «Τζάστιν» (1957), «Μπαλτάσαρ» (1958), «Μαουντόλιβ» (1958) και «Κλέα» (1960). Η Θεωρία της Σχετικότητας για τη μεταπολεμική λογοτεχνία. Ενας ύμνος πάνω στις επιφάνειες του ερωτισμού. Ενα ατόφιο ποιητικό μέλος. Μια πλουτοπαραγωγική πηγή αφηγηματικής γλώσσας. Ο Ντάρελ στο άνυδρο τοπίο της Αλεξάνδρειας καταφέρνει να φωτίσει τους ψυχικούς θαλάμους των μεταφυσικών μας αναζητήσεων. Από τις αρτιότερες τοιχογραφίες του περασμένου αιώνα, που δεν ξεθωριάζουν.
Βιρτζίνια Γουλφ
«Στο φάρο»
μτφρ: Αρης Μπερλής, εκδ: Υψιλον, σελ: 240
Η νεωτερίστρια των δυτικών γραμμάτων Βιρτζίνια Γουλφ μεγάλωσε σ’ ένα σπίτι όπου η λογοτεχνία, η οδύνη και η καλαισθησία ήταν κυρίαρχες. Από πολύ νεαρή ηλικία υπήρξε δεινή αφηγήτρια ιστοριών. Πάντα άφηνε πίσω της ένα αίσθημα ανησυχίας και δέους. Στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής της υπέφερε από τυφώνες που σάρωναν το μυαλό της. Υπήρξε πυρήνας της Ομάδας Μπλούμσμπερι, μιας προοδευτικής κοινότητας καλλιτεχνών που απέρριπταν τη βικτωριανή ηθική και τους περιορισμούς της. Ο βραβευμένος μεταφραστής της Αρης Μπερλής σημειώνει πως η Γουλφ κοιτά στα μάτια τους Προυστ και Τζόις. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1927. Αποτελεί ένα κομβικό σημείο στο έργο της και επηρέασε τη γραφή σε παγκόσμια κλίμακα. Εχει ημιαυτοβιογραφικό χαρακτήρα και εξερευνά τα άλυτα ζητήματα της συγγραφέως με τους θανόντες γονείς της. Η εσωτερική πάλη μιας οικογένειας. Επανεμφανίζεται εδώ η εμμονή της με τη θάλασσα, η οποία είναι φορέας της ζωής, της απώλειας και του θανάτου.
Τζακ Κέρουακ
«Στο Δρόμο»
μτφρ: Μιχάλης Λαλιώτης,
εκδ: Πλέθρον, σελ: 408
Ο προκαθήμενος της «μπητ λογοτεχνίας» Τζακ Κέρουακ υπήρξε μια δεσπόζουσα μορφή της μεταπολεμικής αμερικανικής λογοτεχνίας. Γαλλοκαναδικής καταγωγής, από οικογένεια καθολικών. Σύμφωνα με τον συγγραφέα ο όρος «μπητ» είναι μια σύνθεση εννοιών. Προέρχεται εν πρώτοις από τη λέξη «εξαπατημένος», που τότε στις ΗΠΑ σήμαινε πολλά για όσους αμφισβητούσαν το Αμερικανικό Ονειρο και από την άλλη μεριά από την ειρωνική χρήση της λέξης «ευλογημένος». Ο,τι αγγίζει το θεμελιώδες μυθιστόρημα του Κέρουακ «Στο Δρόμο» γίνεται αμέσως θρύλος. Ακόμη και σήμερα ένα αίσθημα ανίερης ιερότητας περιβάλλει το έργο του. Οπως το χειρόγραφο του βιβλίου που γράφτηκε σε ρολό χαρτί μήκους 36.500 μέτρων. Εκεί συναντάμε δύο ξακουστούς ήρωες του λογοτεχνικού πανθέου: τον Σαλ Παραντάις και τον Ντιν Μοριάρτι. Μαζί ενσαρκώνουν τον ορισμό της περιπέτειας χωρίς φραγμούς. Της ζωής που γεννιέται και καταλήγει στον δρόμο. Οταν η πραγματικότητα πλάθεται ξανά, σαν παιχνίδι ενός δυνατού ανέμου που παρασύρει.
Βλαντίµιρ Ναµπόκοφ
«Λολίτα»
μτφρ: Γιώργος-Ικαρος Μπαμπασάκης,
εκδ: Πατάκη, σελ: 776
O άνθρωπος που αγάπησε τη μυστικότητα των λέξεων όσο λίγοι, γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας από αριστοκρατική οικογένεια. Ο Ναμπόκοφ είχε άνεση στις γλώσσες κι έγραφε πυρετωδώς στα ημερολόγιά του. Λέγεται ότι σε αυτό βοήθησε η «συναισθησία». Χάρη σε αυτή τη νευρολογική ιδιαιτερότητα, συνδύαζε τα γράμματα του αλφαβήτου με χρώματα. Η σχέση του με την τέχνη συνοψίζεται στην εξής φράση: «Το ένστικτο για την ανυπέρβλητη βασιλεία της ύπαρξης». Η περίφημη «Λολίτα» κυκλοφορεί το 1955. Αμέσως σηκώνει θύελλα αντιδράσεων. Τα προσχέδια γράφονται σε καρτ-ποστάλ από τα απανωτά ταξίδια του Ναμπόκοφ σε όλες τις ΗΠΑ, για συλλογή σπάνιων πεταλούδων. Η βασική του έμπνευση έρχεται από ένα μικρό ρεπορτάζ: ένας αιχμάλωτος πίθηκος κατάφερε να σχεδιάσει ένα σκίτσο: τα κάγκελα της φυλακής του. Εντός καλοκαιρινής ραθυμίας ένας «αναξιόπιστος» αφηγητής, ο ψευδωνυμικός Χάμπερτ Χάμπερτ, προσπαθεί με κάθε τρόπο να ικανοποιήσει τη σεξουαλική εμμονή του. Ενα αξεπέραστο βιβλίο που προκαλεί σήμερα ζωηρές συζητήσεις.
Γουίλιαµ Γκόλντινγκ
«Ο άρχοντας των μυγών»
μτφρ: Ρένα Χατχούτ, εκδ: Καστανιώτη,
σελ: 272
Για πολλούς, ο βραβευμένος με Νομπέλ Λογοτεχνίας Γουίλιαμ Γκόλντινγκ είναι μια από τις παρεξηγημένες ευφυΐες της σύγχρονης εποχής. Γεννημένος στην Κορνουάλη, έδειξε αμέσως έφεση στα γράμματα και κυρίως στις επιστήμες. Ηταν ανεξάρτητος, ζωηρός χαρακτήρας με έντονα στοιχεία αντιπάθειας προς τον εαυτό του. Δεν γινόταν εύκολα αγαπητός και σπαρασσόταν ανά τους καιρούς από κρίσεις οργής. Θεωρούσε κακόγουστο αστείο πως κριτικοί και αναγνώστες τον έχουν για έναν από τους πιο ριζοσπάστες κλασικούς του 20ού αιώνα. Το πρώτο του βιβλίο μυθοπλασίας είναι «Ο άρχοντας των μυγών». Εκδόθηκε το 1954 και τυπώθηκε σε λίγα αντίτυπα, ύστερα από μια σειρά απορρίψεων. Αμέσως όμως απέκτησε ένα φανατικό κοινό, που μεγάλωνε γρήγορα. Το βιβλίο αποτυπώνει μια από τις βασικές του επιθυμίες: το πώς τα παιδιά μπορούν να «ζωγραφίσουν» ξανά έναν κόσμο χωρίς ενηλίκους. Παρακολουθούμε με κομμένη ανάσα το πώς ο πολιτισμός μπορεί από όραμα να ξεπέσει σε μια βάναυση φάρσα.
Γκαµπριέλ-Γκαρσία Μάρκες
«O έρωτας στα χρόνια της χολέρας»
μτφρ: Μαρία Παλαιολόγου,
εκδ: Ψυχογιός, σελ: 520
Ενας από τους μάστορες της λογοτεχνικής αφήγησης, που μέχρι σήμερα παραμένει ανάμεσα στις κορυφαίες επιλογές των αναγνωστών. Ολο το έργο του Μάρκες προσπαθεί να αποτυπώσει και να ανασυνθέσει την πολύπαθη ιστορία της Λατινικής Αμερικής. Ο νομπελίστας συγγραφέας σκιαγράφησε το περίγραμμα του «μαγικού ρεαλισμού». Ενα ιδεοσύστημα όπου επιχειρείται η μετάπλαση μέσω μιας επινοημένης γλώσσας, των ιστορικών ανησυχιών και διεκδικήσεων της περιοχής, σ’ ένα φανταστικό άχρονο περιβάλλον όπου ξαναζωντανεύει αλλιώς τη συλλογική μνήμη. Το εξαίσιο αυτό μυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1985. Ο κύκλος της ζωής της Φερμίνα και του Φερνατίνο. Ενας ύμνος στην αγάπη που θεριεύει στα σπλάχνα μιας φονικής επιδημίας. Ο Τόμας Πίντσον είχε γράψει τότε στους «New York Times» ότι η γραφή του Μάρκες ανακαλύπτει νέες πηγές τροφοδότησης στην παγκόσμια λογοτεχνία. Αξίζει να σημειώσουμε πως η αρχική μετάφραση στην ελληνική γλώσσα ήταν από την Κλαίτη Σωτηριάδου (Λιβάνης). Μια έκδοση που μάλλον έχει εξαντληθεί.
Φράνσις-Σκοτ Φιτζέραλντ
«Ο υπέροχος Γκάτσμπι»
μτφρ: Φώντας Κονδύλης,
εκδ: Πατάκη, σελ: 232
Στην προσωπικότητα του Φράνσις-Σκοτ Φιτζέραλντ αντανακλάται η τροχιά της Αμερικής προς τον ήλιο. Προς τη ζώνη των μη αναστρέψιμων εγκαυμάτων. Ο άνθρωπος που επηρέασε όσο ελάχιστοι την κοσμοπολίτικη κουλτούρα του Μεσοπολέμου. Ενας τραγικός ήρωας της εποχής του. Η ταύτιση του συγγραφέα με τον «Υπέροχο Γκάτσμπι», που κυκλοφόρησε το 1925, οδηγούν πολλούς μελετητές στο να ισχυρίζονται πως θα μπορούσε να είναι η μυθοπλαστική αυτοβιογραφία του Φιτζέραλντ. Η άνοδος και η πτώση ενός μεγιστάνα, που παραμένει καθ’ όλη τη μυθιστορηματική ζωή του ένας περιθωριακός δανδής. Ολα ξεκινούν από το Λονγκ Αϊλαντ, το καλοκαίρι του 1922. Τα δεινά του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου δίνουν τη θέση τους στη φουριόζικη οικονομική άνοδο που εκβάλλει στο Μεγάλο Κραχ. Ο ιδεαλισμός του κέρδους και η παρακμή ενός κόσμου που πίστεψε πέρα από τις δυνάμεις του. Το έργο που αγνοήθηκε αρχικά, αλλά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έλαμψε και σήμερα συγκαταλέγεται δικαιωματικά στην ελίτ της λογοτεχνίας.
Χάρπερ Λι
«Οταν σκοτώνουν τα κοτσύφια»
μτφρ: Βικτώρια Τράπαλη, εκδ: Bell, σελ: 286
Στη μικρή πόλη της Αλαμπάμα όπου μεγάλωσε, η Χάρπερ Λι είχε τη φήμη του αγοροκόριτσου. Ο πατέρας της διαπρεπής νομικός, ενώ η μητέρα της υπέφερε από ψυχικές διαταραχές. Αποπειράθηκε να σπουδάσει νομικά, αλλά την κέρδισε η λογοτεχνία. Το μυθιστόρημα-φαινόμενο «Οταν σκοτώνουν τα κοτσύφια» εκτυλίσσεται στη φανταστική πόλη Μέικομπ κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Κραχ. Μέσα από το βλέμμα ενός αντισυμβατικού κοριτσιού, της Τζιν «Σκάουτ» Φιντς, παρακολουθούμε την πυρετώδη υπεράσπιση της φυλετικής ισότητας και της δικαιοσύνης από τον πατέρα της Ατικους Φιντς. Η συγγραφέας εργαζόταν επί χρόνια, δώδεκα ώρες την ημέρα για να έχει στο τέλος της ημέρας μια καλή σελίδα. Εκδόθηκε το 1960. Εχει πουλήσει πάνω από 50 εκατομμύρια αντίτυπα. Κέρδισε το Βραβείο Πούλιτζερ και κάποτε στις ΗΠΑ ήταν το δημοφιλέστερο ανάγνωσμα μετά τη Βίβλο. Η έντονη υγρασία από την εικονοκλαστική γραφή της Χάρπερ Λι καθιστά το βιβλίο ένα διαχρονικό επίτευγμα.
