Το 1768 η αυτοκράτειρα της Ρωσίας Αικατερίνη η Μεγάλη προσφέρθηκε να εμβολιασθεί εναντίον της ευλογιάς σε μια προσπάθεια να δείξει στους υπηκόους της ότι αυτή η νέα (τότε) ιατρική τεχνική ήταν ασφαλής. Κάτι τέτοιο είχε στο μυαλό του και ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν όταν ανακοίνωσε την Τρίτη ότι η κόρη του ήταν μεταξύ των εθελοντών που πήραν μέρος στις δοκιμές για το ρωσικό εμβόλιο του Covid-19, το λεγόμενο Sputnik V. Γνωστοποίησε ότι η Ρωσία είχε εγκρίνει το εμβόλιο για μαζική χρήση, η πρώτη χώρα που έκανε τέτοιο στον κόσμο.
Υπάρχει βέβαια ένα πρόβλημα: το εμβόλιο βρίσκεται ακόμα στο στάδιο των δοκιμών. Παρ’ όλα αυτά, σε μερικές εβδομάδες χιλιάδες Ρώσοι – κυρίως αυτοί που εργάζονται στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης – θα ξεκινήσουν μαζικούς εμβολιασμούς σε μια κίνηση που, στην ουσία, θεωρείται πείραμα. Οπως ήταν αναμενόμενο, οι αντιδράσεις στη Δύση δεν ήταν θετικές. Ο γερμανός υπουργός Υγείας Γενς Σπαν δήλωσε «πολύ σκεπτικός» για μια τόσο «επικίνδυνη» απόφαση, με τον αμερικανό ομόλογό του Αλεξ Αζάρ να σχολιάζει: «Εδώ δεν πρόκειται για αγώνα ποιος θα βγει πρώτος». Όλοι πια μιλούν για ένα εμβόλιο που θυμίζει «ρωσική ρουλέτα».
Το Κρεμλίνο δεν δείχνει να συμφωνεί με τον Αζάρ. Δεν είναι τυχαίο ότι στο εμβόλιο δόθηκε το όνομα του σοβιετικού δορυφόρου που «κέρδισε» στον ανταγωνισμό της κατάκτησης του Διαστήματος στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και ήταν ο πρώτος που είχε τεθεί σε τροχιά. Το σκεπτικό της Μόσχας; Εάν το εμβόλιο είναι έστω και εν μέρει αποτελεσματικό, ποιος νοιάζεται εάν παραβιάσθηκαν οι κανόνες για να δοθεί πρώτο στην κυκλοφορία;
Η κριτική στη βιασύνη της Μόσχας είναι δικαιολογημένη. Ενώ οι ερευνητές στη Βρετανία, τις ΗΠΑ και την Κίνα πειραματίζονται με εμβόλια, είναι αλήθεια ότι παραβιάζουν τους κανονισμούς που έχουν τεθεί εδώ και χρόνια για την ασφάλεια των πολιτών, προκειμένου να κερδίσουν χρόνο. Ομως η Ρωσία τους αγνόησε πλήρως αυτούς τους κανονισμούς. Το ρωσικό εμβόλιο δεν έχει μπει καν στην τρίτη φάση των δοκιμών – ένα κρίσιμο στάδιο στη διάρκεια του οποίου γίνονται δοκιμαστικά εμβόλια σε χιλιάδες ανθρώπους επί τουλάχιστον έναν χρόνο.
Το ότι η κόρη του ρώσου προέδρου έκανε το δοκιμαστικό εμβόλιο (και ως παρενέργεια είχε μόνο χαμηλό πυρετό για μια ημέρα, όπως είπε ο Πούτιν) μπορεί να δίνει εντυπωσιακούς τίτλους στις εφημερίδες, δεν μπορεί όμως να υποκαταστήσει τις δοκιμές σε χιλιάδες ανθρώπους όλων των ηλικιών και με διάφορα ιατρικά ζητήματα. Η βιαστική χορήγηση ενός αναποτελεσματικού – και ακόμα χειρότερα, επικίνδυνου – εμβολίου, εξηγούν οι ειδικοί θα αποτελέσει μεγάλο πλήγμα στις διεθνείς προσπάθειες για μαζική ανοσοποίηση, με αποτέλεσμα να παραταθεί η πανδημία.
Καχυποψία
Ομως υπάρχουν κι εκείνοι που θεωρούν ότι οι αμφιβολίες πως ρώσοι επιστήμονες μπορούν να ξεπεράσουν τις δυτικές φαρμακοβιομηχανίες έχουν τις ρίζες τους περισσότερο στη γεωπολιτική και λιγότερο στην επιστήμη, σημειώνουν οι Financial Times. Μπορεί η Ρωσία να μην έχει μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες και να εισάγει τα περισσότερα φάρμακα, όμως το ερευνητική Ινστιτούτο Επιδημιολογίας και Μικροβιολογίας Gamalaya, που ανέπτυξε το εμβόλιο, εργάζεται πάνω στους αδενοϊούς από τη δεκαετία του 1980 και βάσισε το Sputnik V στο ήδη διεθνώς εγκεκριμένο δικό του εμβόλιο εναντίον του ιού Εμπολα.
Την τελευταία δεκαετία, η εμπιστοσύνη της Δύσης προς τη Ρωσία έχει περιορισθεί σημαντικά. Η Μόσχα συνεχίζει να αρνείται τις κατηγορίες: ανάμειξη στις αμερικανικές εκλογές, εμπλοκή στην απόπειρα δολοφονίας του διπλού πράκτορα Σεργκέι Σκριπάλ, κατάρριψη της πτήσης ΜΗ17 των μαλαισιανών αερογραμμών.
Επειτα απ’ όλα αυτά, οι περισσότερες ρωσικές πρωτοβουλίες αντιμετωπίζονται με καχυποψία από τη Δύση. Οταν η Μόσχα έστειλε ιατρικές ομάδες στην Ιταλία στην κορύφωση της πανδημίας τον Μάρτιο, κάποιοι αναλυτές έγραψαν ακόμα και για μια αποστολή που είχε στόχο να κλαπούν αμυντικά μυστικά. Η ρωσική δωρεά αναπνευστήρων στη Νέα Υόρκη, προκάλεσε διπλωματικό πονοκέφαλο. Το εμβόλιο σίγουρα θα μπει στην ίδια λίστα.
