Ο δύσκολος Σεπτέμβρης της κυβέρνησης που φέρνει μέτρα αντί παροχές

Στη μεταπολιτευτική παράδοση ο Σεπτέμβριος καθιερώθηκε ως ο μήνας των εξαγγελιών. Ο εκάστοτε πρωθυπουργός ανέβαινε στη Θεσσαλονίκη κι άνοιγε το «καλάθι» του. Μέχρι που έφτασε το 2008 κι ο Καραμανλής ο νεότερος είπε το περιλάλητο «όχι σε παροχές». Ή «περίπου όχι», μιας και υποσχέθηκε μόνο αύξηση του ΕΚΑΣ και της κατώτατης σύνταξης του ΟΓΑ. Η ΔΕΘ εκείνη, λένε οι φαν του, ήταν ένα σημείο καμπής στον πολιτικό βίο της χώρας – ήταν η στιγμή που το πολιτικό σύστημα απαρνήθηκε τον πελατειακό εαυτό του. Οι Εκθέσεις που ακολούθησαν φυσικά τους διέψευσαν. Εξού κι ο φετινός Σεπτέμβριος ίσως αποδειχθεί αυτός κατά τη διάρκεια του οποίου πράγματι θα αλλάξει το υπόδειγμα. Οχι τόσο γιατί οι πύλες της ΔΕΘ δεν θα ανοίξουν, αλλά κυρίως επειδή η κυβέρνηση θα κληθεί να παρουσιάσει τρία διαφορετικά μεταξύ τους πακέτα μέτρων: Μέτρα για τη στήριξη της οικονομίας που έχει χτυπηθεί από τον COVID-19. Επιπλέον μέτρα – ενδεχομένως – για τον περιορισμό της διασποράς του ιού. Και τα μέτρα που θα περιλαμβάνει το τελικό εθνικό σχέδιο ανάκαμψης.

Για πρώτη φορά, λοιπόν, η εικόνα μια ελληνικής κυβέρνησης δεν θα κριθεί αποκλειστικά από τις παροχές που σχεδιάζει. Θα εξαρτηθεί ταυτόχρονα από την ετοιμότητά της να επιβάλει περιορισμούς, καθώς κι από τη δυνατότητά της να εκπονήσει ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα το οποίο θα εγκρίνουν οι ευρωπαίοι εταίροι και θα δεχθεί να αποκτήσει την ιδιοκτησία του – για να δανειστούμε ένα κλισέ της μνημονιακής περιόδου – η κοινή γνώμη.  

Αντίδοτο στην κρίση

Στις 12 και 13 Σεπτεμβρίου, στα πλαίσια του πολιτικο-οικονομικού φόρουμ Thessaloniki HELEXPO, ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα μιλήσει για τους τρόπους ενίσχυσης όσων έχουν πληγεί από την πανδημία. Το οικονομικό επιτελείο επεξεργάζεται ήδη ένα πλέγμα έκτακτων παρεμβάσεων και μόνιμων μέτρων διαρθρωτικού χαρακτήρα. Ο στόχος του, λένε και ξαναλένε τα κυβερνητικά στελέχη, είναι αφενός να στηριχθούν επιχειρήσεις και νοικοκυριά στα άμεσα προβλήματα που αντιμετωπίζουν λόγω κορωνοϊού, αφετέρου να υλοποιηθούν ορισμένες από τις μεταρρυθμίσεις δημοσιονομικού χαρακτήρα που προεκλογικά υποσχέθηκε η ΝΔ – κι οι οποίες θεωρείται ότι μπορούν επίσης να αμβλύνουν τις επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης στην οικονομία.

Κατά τα λεγόμενα του Στέλιου Πέτσα «το πλέγμα των μέτρων που εξετάζουμε δεν περιλαμβάνει μόνο την εισφορά αλληλεγγύης, αλλά μειώσεις και άλλων φόρων, που επιβαρύνουν κυρίως την εργασία, προκειμένου να αυξηθεί η απασχόληση. Περιλαμβάνει επίσης και τις ασφαλιστικές εισφορές, γιατί το μη μισθολογικό κόστος αυξάνει την ανεργία και μειώνει την απασχόληση». Στο τραπέζι βρίσκεται επίσης η περεταίρω μείωση του ΕΝΦΙΑ.

Ολα αυτά αναμένεται να συμπεριληφθούν στον προϋπολογισμό του 2021 που θα κατατεθεί στη Βουλή τον Οκτώβριο – αυτόν που ο ίδιος ο νυν τσάρος της Οικονομίας χαρακτήρισε τον «πιο δύσκολο», αφού «με τόσο μεγάλη αβεβαιότητα είναι πολύ δύσκολο να στοιχειοθετήσεις συγκεκριμένες πολιτικές με χαρακτηριστικά μονιμότητας».

Στις κλειδωμένες, πάντως, εξαγγελίες συγκαταλέγεται και η χρονική επέκταση μερικών από τα μέτρα που ήδη ισχύουν, τα οποία η κυβέρνηση πιστεύει ότι έχουν αποδώσει, όπως η επιστρεπτέα προκαταβολή η οποία σύμφωνα με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο «θα συνεχιστεί με πιο χαλαρά κριτήρια για να τονωθεί η ρευστότητα».

Κι αν όλα τα παραπάνω δημιουργούν την αίσθηση πως η μητσοτακική παρουσία στη Θεσσαλονίκη θα θυμίζει κάτι από τις εκείνες των προκατόχων του σε ΔΕΘ παρελθόντων ετών, υπάρχει μια βασική διαφορά: Τα μέτρα θα παρουσιαστούν ενώπιον ενός κοινού μόλις 50 ατόμων. Οι πληροφορίες θέλουν το κυβερνητικό επιτελείο να προγραμματίζει μια πρωθυπουργική ομιλία στο Βελλίδειο χωρίς σύσσωμο το Υπουργικό Συμβούλιο, κρατικούς αξιωματούχους και γαλάζιους βουλευτές ή πολιτευτές στις καρέκλες κάτω από το βήμα. Το μήνυμα της τήρησης των αποστάσεων και της αποφυγής του συνωστισμού σε εσωτερικούς χώρους – που θα σταλεί μέσω του τηλεοπτικού δέκτη – αξιολογήθηκε ως σημαντικότερο της ικανοποίησης των πάγιων κομματικών αναγκών.

Αναχαίτιση της πανδημίας

Για τους επαγγελματίες της πολιτικής η ανακοίνωση παροχών ή φοροελαφρύνσεων είναι συνήθως μια εύκολη υπόθεση – το δύσκολο εξάλλου, να εξασφαλιστούν οι πόροι που θα τις χρηματοδοτήσουν, προηγείται της δημοσιοποίησης. Η ανακοίνωση ωστόσο περιοριστικών μέτρων, σαν αυτά που οι ειδικοί ζητούν για την αναχαίτιση της πανδημίας, σχεδόν ποτέ δεν έχει μικρό βαθμό δυσκολίας.

Συνομιλητές κυβερνητικών στελεχών διαβλέπουν ότι τα μέτρα που πιθανόν θα αποφασιστούν λόγω ενός δεύτερου κύματος του COVID-19 απαιτούν περισσότερο προβληματισμό. Ο λόγος; Η οικονομία ήδη νοσεί από τον ιό και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να διασωληνωθεί. Οπότε ένα γενικό λοκντάουν ξορκίζεται για ευνόητους οικονομικούς λόγους.

Η κρίσιμη ημερομηνία για κυβερνητικούς και λοιμωξιολόγους είναι η 31η Αυγούστου. Τα επιδημιολογικά δεδομένα εκείνης της ημέρας θα καθορίσουν κατά πόσο θα χρειαστούν επιπρόσθετα μέτρα το φθινόπωρο. Ο αντικαταστάτης του Σωτήρη Τσιόδρα, Γκίκας Μαγιορκίνης, άλλωστε έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να επιβληθεί η γενικευμένη χρήση μάσκας και σε εξωτερικούς χώρους – με στόχο να αυξηθεί η προσήλωση στη χρήση της στους εσωτερικούς ενόψει του χειμώνα, που θα επανεμφανιστούν οι εποχικοί ιοί. Μπορεί, άρα, προς το παρόν η κυβέρνηση να ξεκαθαρίζει σε όλους τους τόνους ότι οι υγειονομικές παρεμβάσεις θα είναι τοπικού χαρακτήρα, κανείς ωστόσο δεν αποκλείει κατηγορηματικά την πιθανότητα οριζόντιων μέτρων αργότερα.

Το εθνικό σχέδιο

Τον Οκτώβριο, πάλι, λήγει η προθεσμία που έχουν τα κράτη – μέλη της ΕΕ να υποβάλουν στην Κομισιόν τα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης – προϋπόθεση απαραίτητη για να εκταμιευτούν οι πόροι που τους αναλογούν από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Προτού η ελληνική κυβέρνηση καταθέσει το δικό της στις Βρυξέλλες, θα το παρουσιάσει στην Αθήνα. Ηδη το προσχέδιο που ετοίμασε η επιτροπή Πισσαρίδη τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση, ενώ στα τέλη Σεπτεμβρίου αναμένεται να δοθεί στη δημοσιότητα η τελική Εκθεση. Αυτή θα περιλαμβάνει τα μέτρα που το Μαξίμου προτίθεται να θεσπίσει και να εφαρμόσει τα επόμενα χρόνια προκειμένου να πετύχει τον στόχο της συστηματικής αύξησης της παραγωγικότητας και της εξωστρέφειας – τον στόχο της ανάπτυξης δηλαδή.

Μια εβραϊκή παροιμία λέει πως τα λόγια πρέπει να ζυγίζονται, όχι να μετριούνται. Η συγκεκριμένη λαϊκή σοφία θα μπορούσε να έχει ισχύ και στους τρεις τύπους μέτρων που σκοπεύει να ανακοινώσει η κυβέρνηση τον πρώτο μήνα της νέας πολιτικής σεζόν. Ολα τους πρέπει να σταθμιστούν με μια σειρά από άλλους παράγοντες – από τα ταμειακά διαθέσιμα και τα μέσα ελέγχου της εφαρμογής τους που έχει στη διάθεσή του το κράτος, μέχρι ψυχολογικές παραμέτρους σαν την κόπωση των πολιτών ή τις παγιωμένες νοοτροπίες της Δημόσιας Διοίκησης. Και στην πολιτική ζυγαριά να βαραίνει περισσότερο το αποτύπωμά τους στη χώρα, όχι πόσο μετράνε στις δημοσκοπήσεις.