Πώς έγινε το «προξενιό» Ελλάδας με Τουρκία για να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις

Τα τηλέφωνα στο τρίγωνο Αθήνα – Βερολίνο – Αγκυρα πήραν φωτιά ήδη από την Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου ώστε να επιτευχθεί η πολυπόθητη αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο, να αποχωρήσει το «Oruc Reis» και να μπορέσει να αποκατασταθεί ο ελληνοτουρκικός δίαυλος των διερευνητικών επαφών.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες του «Βήματος», η ανακοίνωση για τη διεξαγωγή του 61ου γύρου των συνομιλιών, οι οποίες έχουν παγώσει από τον Μάρτιο του 2016, θα λάβει χώρα κατά πάσα πιθανότητα εντός των προσεχών ημερών. Η πραγματοποίησή τους όμως (με βάση τον προγραμματισμό, στην Κωνσταντινούπολη) ίσως να έπεται της Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (24-25 Σεπτεμβρίου) στις Βρυξέλλες, αν και αναμένεται να γίνει πριν από το τέλος του μηνός.

Επικοινωνία

Οι σχετικές αποφάσεις ελήφθησαν κατά τη διάρκεια τριμερούς τηλεφωνικής επικοινωνίας, η οποία πραγματοποιήθηκε το μεσημέρι της Παρασκευής 18 Σεπτεμβρίου ανάμεσα στον διπλωματικό σύμβουλο της καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ, τον Γιαν Χέκερ (έχει αναλάβει τον άτυπο ρόλο του θεματοφύλακα των συμφωνηθέντων), της διπλωματικής συμβούλου του Κυριάκου Μητσοτάκη πρέσβεως Ελένης Σουρανή και του εξ απορρήτων συμβούλου του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και εκπροσώπου της τουρκικής προεδρίας Ιμπραήμ Καλίν.

Ηδη από το μεσημέρι της Παρασκευής 11 Σεπτεμβρίου είχαν φανεί οι πρώτες θετικές ενδείξεις ότι η Αγκυρα δεν θα ανανέωνε τη NAVTEX για τις έρευνες του σεισμογραφικού σκάφους «Oruc Reis» νοτίως του Καστελλορίζου. Η γερμανική διπλωματία, στο ανώτερο δυνατό επίπεδο, άσκησε έντονη πίεση προς την τουρκική πλευρά, έχοντας και τη στήριξη της Ουάσιγκτον και η θετική έκβαση δεν επηρεάστηκε ούτε από ορισμένες παρ’ ολίγον επιπλοκές της τελευταίας στιγμής σε σχέση με την προγραμματισμένη επίσκεψη της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου στη Μεγίστη για την επέτειο απελευθέρωσης του Καστελλορίζου.

Μαραθώνιος

Το «προξενιό» της κυρίας Μέρκελ και η επένδυση προσωπικού πολιτικού κεφαλαίου περιεγράφησαν με αρκετές λεπτομέρειες από τα όσα είπε ο γερμανός πρεσβευτής στην Αθήνα Ερνστ Ράιχελ στη Διαρκή Επιτροπή Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Βουλής την περασμένη Πέμπτη. Από τη Δευτέρα 14 Σεπτεμβρίου ξεκίνησε ένας μαραθώνιος παρασκηνιακών επαφών εν μέσω των παγίων υδραργυρικών αντιδράσεων της Τουρκίας και ιδιαίτερα του υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου και εν όψει της προγραμματισμένης για το διήμερο 24 και 25 Σεπτεμβρίου Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες. Οσα είπε ο κ. Καλίν στη διαδικτυακή συζήτηση που οργάνωσε η δεξαμενή σκέψης ECFR την περασμένη Πέμπτη έδειξαν ότι το Προεδρικό Μέγαρο στην Αγκυρα κινείται στην παρούσα φάση σε άλλη γραμμή.

Διάλογος

Την ίδια στιγμή, η Αθήνα επαναλάμβανε, διά στόματος του ίδιου του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ότι δεν έχει πρόβλημα για την επανεκκίνηση του διαλόγου στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν εκφράστηκαν ενστάσεις από ορισμένους κυβερνητικούς κύκλους. Η Αθήνα εμφανίστηκε επίσης ήρεμη και στο ζήτημα του τεχνικού διαλόγου στο ΝΑΤΟ, όπου η υπόθεση της διαμόρφωσης ενός μηχανισμού απεμπλοκής (deconfliction) βρίσκεται υπό έλεγχο κατόπιν της συνεννόησης των υπουργείων Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας. Η ελληνική πλευρά εκτιμά ότι η ενεργοποίηση του Γενς Στόλτενμπεργκ εστιάζει και στην προσπάθειά του να παρουσιάσει έργο, αλλά η γενικότερη στάση του Γενικού Γραμματέα δεν εμπνέει εμπιστοσύνη. Από την άποψη αυτή, η υιοθέτηση ή όχι της πρότασής του συνιστά καθαρά πολιτική απόφαση.

Αντιφατικά μηνύματα

Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι πιέσεις προς την ελληνική πλευρά να υπάρξει τηλεφωνική επικοινωνία του κ. Μητσοτάκη με τον κ. Ερντογάν δεν ασκήθηκαν και ενημερωμένες πηγές τόνιζαν ότι κάτι τέτοιο δεν ήταν προϋπόθεση για την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών.

Πάντως, ο τούρκος πρόεδρος επιμένει να στέλνει αντιφατικά μηνύματα, όπως φάνηκε από δηλώσεις που έκανε προχθές, Παρασκευή. Σε σχέση δε με το ενδεχόμενο συνάντησής του με τον κ. Μητσοτάκη, ο ίδιος ο κ. Ερντογάν δεν το απέκλεισε, αλλά αναρωτήθηκε: «Τι να συζητήσουμε; Σε ποιο πλαίσιο πρόκειται να συζητήσουμε; Αυτό είναι το πολύ σημαντικό». Πάντως, η χρήση του επιχειρήματος ότι το «Oruc Reis» επέστρεψε στην Αττάλεια για εργασίες συντήρησης διευκολύνει δημοσίως την Αγκυρα να δικαιολογήσει την αναδίπλωσή της. Διπλωματικοί παράγοντες στην ελληνική πρωτεύουσα πάντως απέφευγαν επιμελώς να καλλιεργήσουν υψηλές προσδοκίες για τα αποτελέσματα των διερευνητικών επαφών υπό τον πρέσβη ε.τ. Παύλο Αποστολίδη. Το επίπεδο της εμπιστοσύνης παραμένει χαμηλό.

Οι κυρώσεις

Υπήρξε σαφές πάντως ότι εν όψει της Συνόδου Κορυφής το ζήτημα των κυρώσεων (των «περιοριστικών μέτρων» – restrictive measures – στην κοινοτική αργκό) ήταν μια εξέλιξη που παρά τις δημόσιες δηλώσεις και αναφορές του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική Ζοζέπ Μπορέλ, αλλά και της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην πρόσφατη ομιλία της για την «Κατάσταση της Ενωσης» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δημιουργούσε περιπλοκές στους σχεδιασμούς και στις επιδιώξεις πολλών πλευρών.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Αγκυρα έχει επιτύχει έναν διαχωρισμό, ο οποίος φαίνεται να υιοθετείται τόσο στο Βερολίνο όσο και στις Βρυξέλλες, μεταξύ των εξελίξεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και αυτών στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), όπου η Αγκυρα πρόσφατα εξέδωσε νέες NAVTEX για γεωτρήσεις από τα πλωτά γεωτρύπανα «Yavuz» και «Barbaros». Η άποψη που φαίνεται ότι διαμορφώνεται στο Βερολίνο είναι ότι η πρόοδος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι ευχερέστερη από ό,τι στο Κυπριακό και θα μπορούσε μάλιστα να λειτουργήσει επιβοηθητικά.

Η Λευκωσία

Η Αθήνα δεν μπορεί εύκολα να αγνοήσει τη δυσφορία της Λευκωσίας σε περίπτωση που αρχικά οι ευρωπαίοι υπουργοί Εξωτερικών στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων αύριο, κατόπιν οι ηγέτες, δεν προβούν σε κάποια ουσιαστική κίνηση που θα δείχνει στην Αγκυρα ότι τα περιοριστικά μέτρα δεν αποτελούν στοιχείο επιστημονικής φαντασίας. Η διασύνδεση εκ μέρους της Λευκωσίας των κυρώσεων για την Τουρκία με αυτές για τη Λευκορωσία κινδυνεύει να οδηγήσει την κυπριακή πλευρά σε απομόνωση (οι ανατολικοευρωπαϊκές χώρες εκφράζουν σοβαρή ενόχληση στο παρασκήνιο), το Παρίσι εκφράζει κατανόηση αλλά δύσκολα θα στηρίξει την Κυπριακή Δημοκρατία μέχρι τέλους.

Ρευστή κατάσταση

Η κατάσταση σε ευρωπαϊκό επίπεδο παραμένει πάντως ρευστή και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ατμόσφαιρα για την Τουρκία δεν είναι θετική. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ επιδιώκει να βρει μια διέξοδο που θα τους ικανοποιεί όλους, επισκεπτόμενος Αθήνα και Λευκωσία και συνομιλώντας με τον κ. Ερντογάν. Δεν είναι όμως σαφές αν η «μεγάλη ιδέα» του για μια πολυμερή διάσκεψη της Ανατολικής Μεσογείου μπορεί να ευδοκιμήσει, καθώς υπάρχουν πολλά ανοικτά ζητήματα, όπως π.χ. ποιος θα προεδρεύσει, ποιοι ακριβώς θα συμμετάσχουν και ποια θα είναι η ημερήσια διάταξη.

Είναι επίσης πιθανό να μην εκδοθούν Συμπεράσματα, αλλά μια Δήλωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου – κάτι που θα αποφασιστεί τις προσεχείς ημέρες. Θα εξακολουθήσει πάντως να υπάρχει αναφορά στην επιλογή των περιοριστικών μέτρων, πιθανότατα ως «μαστίγιο» απέναντι στην Αγκυρα. Οσο για το περίφημο «καρότο» προς την Τουρκία, οι επιλογές της ΕΕ (π.χ. αναβάθμιση της Τελωνειακής Ενωσης) δεν μοιάζουν προς το παρόν εύκολο να γίνουν αποδεκτές.

Ο Πομπέο έρχεται στην Ελλάδα στα τέλη Σεπτεμβρίου

Επίσκεψη στην Ελλάδα αναμένεται να πραγματοποιήσει στα τέλη Σεπτεμβρίου ο Μάικ Πομπέο αμέσως μετά τη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του «Βήματος», ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος έχει εσχάτως ενεργοποιηθεί έντονα στο παρασκήνιο για την αποκλιμάκωση της ελληνοτουρκικής έντασης, θα βρεθεί αρχικά στη Θεσσαλονίκη για να συμμετάσχει σε φόρουμ (στο οποίο θα παραστούν και υπουργοί της κυβέρνησης) και στη συνέχεια θα μεταβεί (28 και 29 Σεπτεμβρίου) στα Χανιά όπου θα συναντηθεί με τον Κυριάκο Μητσοτάκη.

Ο Πρωθυπουργός έχει αναπτύξει στενή προσωπική σχέση με τον κ. Πομπέο ήδη από την πρώτη επίσκεψη του δεύτερου στην Αθήνα για την υπογραφή της τροποποίησης της διμερούς Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) πριν από περίπου έναν χρόνο, τον Οκτώβριο του 2019.

Οι δύο άνδρες θα μπορέσουν να συζητήσουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας για όλες τις εξελίξεις με έμφαση στην Ανατολική Μεσόγειο – εν μέσω μάλιστα και προεκλογικής περιόδου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Λογικά, ο κ. Πομπέο θα επισκεφθεί και την αεροναυτική βάση της Σούδας, που οι ίδιοι οι Αμερικανοί χαρακτηρίζουν ως «το διαμάντι της Μεσογείου».

Υπενθυμίζεται ότι, όπως είχε αποκαλύψει «Το Βήμα», ο κ. Μητσοτάκης είχε τηλεφωνήσει προσωπικά στον κ. Πομπέο μετά την έκδοση της τουρκικής NAVTEX στις 10 Αυγούστου με την οποία η Αγκυρα έστειλε το «Oruc Reis», συνοδεία πολεμικών πλοίων, για σεισμογραφικές έρευνες στην Ανατολική Μεσόγειο, ζητώντας την παρέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών και προσωπικά του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ (με τον οποίο ο Πρωθυπουργός συνομίλησε δύο φορές). Ο κ. Πομπέο έχει κινηθεί έντονα με σκοπό την αποκλιμάκωση, βοηθώντας το Βερολίνο στην επιτυχία της πρωτοβουλίας που ανέλαβε η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ.