Erasmus: φοιτητικές αποστολές… από το σπίτι

Τα προγράμματα κινητικότητας φοιτητών και καθηγητών μεταξύ των πανεπιστημίων της Ευρώπης είναι προφανές ότι διανύουν τη δυσκολότερη περίοδο της ύπαρξής τους. Πώς να μετακινηθεί κάποιος εν μέσω πανδημίας; Ειδικά σε περιστάσεις που περιορίζουν όλα τα διά ζώσης μαθήματα των ανωτάτων ιδρυμάτων της Γηραιάς Ηπείρου.

Παρ’ όλα αυτά, το ενδιαφέρον για τη χώρα μας φαίνεται ότι υπερισχύει της ανησυχίας. Με το Erasmus να περνάει αναγκαστικά στην ασύμβατη προς τη φιλοσοφία του «ψηφιακή εποχή», στην Ελλάδα η σπίθα παραμένει! Με 28 φοιτητές που έρχονται φέτος κανονικά στην Ελλάδα, ξεκινάει στις 5 Οκτωβρίου τα μαθήματά του το πρώτο αγγλόφωνο προπτυχιακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Αθηνών στην Αρχαιολογία, Ιστορία και Φιλολογία της Αρχαίας Ελλάδας (BA Program in the Archaeology, History and Literature of Ancient Greece). Προερχόμενοι κυρίως από την Κίνα και τις ΗΠΑ οι φοιτητές του νέου προγράμματος προετοιμάζονται για τα μαθήματά τους, που μπορούν να προσφερθούν διά ζώσης, καθώς οι διαλέξεις επιτρέπονται σε κοινό μικρότερο των 50 ατόμων. Ηδη δε, οι έντεκα από αυτούς έχουν ενημερώσει το Πανεπιστήμιο ότι έφτασαν στη χώρα μας, οπότε και θα επισκεφθούν σύντομα τις εγκαταστάσεις του.

Αυτά, ενώ τα προγράμματα ανταλλαγής πολιτιστικών συνηθειών και ακαδημαϊκής ώσμωσης ανά την Ευρώπη αναζητούν τη νέα ταυτότητά τους για τη χρονιά που ξεκινάει, εν μέσω προβληματισμών και στη «σκιά» της πανδημίας.

Το Εrasmus, περίφημο και επιτυχημένο πρόγραμμα στην πορεία των χρόνων, με εκατομμύρια φοιτητές να έχουν λάβει μέρος σε αυτό, επηρεάζεται άμεσα από τις εξελίξεις και παρότι θεσμικά δεν έχει αλλάξει κάτι στη φυσιογνωμία του, οργανωτικά «μεταφέρεται» στο Διαδίκτυο. Ή, αλλιώς, αποκτά μεικτό χαρακτήρα, με άλλα μαθήματα να γίνονται διαδικτυακά από την έδρα του κάθε πανεπιστημίου και άλλα σε μικρότερες ομάδες στις χώρες τους.

Η αλήθεια είναι ότι η συζήτηση για περιορισμό των μετακινήσεων φοιτητών είχε ξεκινήσει από τη Σουηδία, πριν ακόμη ξεσπάσει η πανδημία του κορωνοϊού, λόγω του αποτυπώματος άνθρακα που άφηναν στο περιβάλλον οι συχνές πτήσεις αεροσκαφών που συνδέονταν με το πρόγραμμα. Η πανδημία στη συνέχεια ήρθε απλά για να ολοκληρώσει την κουβέντα!

Πώς μπορεί όμως να συνεχιστεί έτσι ένα πρόγραμμα που είναι βασισμένο στην πολιτιστική ανταλλαγή, την ενσωμάτωση του επισκέπτη φοιτητή στην κουλτούρα μιας άλλης χώρας και της συμμετοχής του στην ακαδημαϊκή του ζωή; Εμπειρίες άλλωστε πολύτιμες και μια (ιδιαίτερη) κοινωνική μόρφωση ανεκτίμητη.

Ηλεκτρονικά

Προς το παρόν, το πρόγραμμα συνεχίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με συντονιστή από την Ελλάδα το Ιδρυμα Κρατικών Υποτροφιών που έχει ενημερώσει τους φοιτητές ότι μπορούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα «ηλεκτρονικά» από τη χώρα τους.

Σε αυτό το πλαίσιο, κάποιοι ακυρώνουν, κάποιοι ταξιδεύουν. Η αβεβαιότητα άλλωστε αποκτάει πλέον μονιμότητα στην καθημερινότητά μας, με πολλούς να μη θέλουν να αλλάξουν το ταξίδι τους ή άλλους να το ακυρώνουν αναγκαστικά, καθώς τα πανεπιστήμιά τους αποφάσισαν να μην προχωρήσουν φέτος σε μετακινήσεις φοιτητών.

Πέρυσι, σχεδόν οι μισοί από τους φοιτητές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα δεν μπόρεσαν να το συνεχίσουν λόγω των περιορισμών που επέβαλε η πανδημία του κορωνοϊού και αναγκάστηκαν να επιλέξουν τη μέθοδο των ψηφιακών τάξεων.

Στέφανος Σταγάκης

«Η εμπειρία στο εξωτερικό… χωρίς το εξωτερικό»

«Η προσωπική μου εμπειρία πάνω στο θέμα πηγαίνει στον Μάρτιο του 2020, κατά τον οποίο ήταν προγραμματισμένο το ταξίδι μου μέσω Erasmus για σπουδές στη Γερμανία» λέει ο φοιτητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Στέφανος Σταγάκης. «Λόγω της έξαρσης της Covid-19, και λίγες ημέρες πριν από την προγραμματισμένη αναχώρησή μου, το πανεπιστήμιό μου από την Ελλάδα με ενημερώνει ότι όλες οι σχετικές μετακινήσεις ακυρώνονται» συνεχίζει.

«Η απόφαση του πανεπιστημίου να σταματήσει τη μετακίνηση φοιτητών είχε ως γνώμονα τον περιορισμό της διάδοσης του ιού και την προστασία του κοινωνικού συνόλου. Λόγω των περιοριστικών μέτρων, τα πανεπιστήμια οργάνωσαν την ηλεκτρονική διδασκαλία και δόθηκε η δυνατότητα στους φοιτητές Erasmus να παρακολουθήσουν τα μαθήματα εξ αποστάσεως κάνοντας το Erasmus εξάμηνό τους από… το σπίτι τους» αναφέρει απογοητευμένος.

Σκέφτηκε να μη συμμετάσχει καν στο πρόγραμμα; «Από τη μία πλευρά, θα ήταν μια καλή ευκαιρία να προσθέσει κανείς στο βιογραφικό του τις σπουδές του σε ένα ξένο πανεπιστήμιο χωρίς να χρειαστεί να μετακινηθεί στην ξένη χώρα για λίγους μήνες και μετά να επιστρέψει πίσω» δηλώνει ο Στέφανος στα «ΝΕΑ». «Ομως, αυτό δεν είναι το σκεπτικό πίσω από το Erasmus; Στην ουσία, το άμεσο όφελος από αυτό το πρόγραμμα είναι να ταξιδέψεις και να μείνεις για κάποιο χρονικό διάστημα σε μία ξένη χώρα, να γνωρίσεις ανθρώπους από διαφορετικά κράτη, να μιλήσεις με μεγαλύτερη ευκολία κάποια ξένη γλώσσα και εν τέλει να ζήσεις τον πολιτισμό του άλλου. Στο Erasmus για σπουδές προστίθεται και η φοίτηση – παρακολούθηση μαθημάτων στη συνολική εμπειρία στο εξωτερικό. Ισως αυτή να είναι και η μόνη παράμετρος που είναι εύκολο να γίνει ψηφιακή».

«Προβληματίζομαι λοιπόν για το πώς μπορεί η εξ αποστάσεως συμμετοχή στο Erasmus να αντικαταστήσει αυτό το κενό, την εμπειρία στο εξωτερικό… χωρίς το εξωτερικό» αναφέρει χαρακτηριστικά. «Είναι ακόμη άγνωστο πότε και υπό ποιες συνθήκες θα επανέλθει πλήρως η δυνατότητα κινητικότητας από και προς τις άλλες χώρες. Οι ψηφιακές κινητικότητες Erasmus+ μπορούν, κατά τη γνώμη μου, να παρέχουν προγράμματα υψηλής ποιότητας, αλλά με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να αντικατασταθεί ψηφιακά η συνάντηση και αλληλεπίδραση των νέων από διαφορετικές χώρες ή το ταξίδι προς έναν νέο προορισμό…» λέει. «Υπάρχουν, όμως, πολλές ακόμα επιλογές. Γιατί, αν και πολλοί δεν το ξέρουν, το διευρυμένο πρόγραμμα Erasmus+ δεν αφορά μόνο κινητικότητα για σπουδές, αλλά παρέχει αρκετές ευκαιρίες για εκπαίδευση, ανάπτυξη δεξιοτήτων και εργασία. Χρειάζεται μια απλή αναζήτηση για να δούμε πώς μπορούμε να επωφεληθούμε απ’ αυτό. Είτε ψηφιακές, είτε διά ζώσης, οι ευκαιρίες είναι εδώ και μας προσφέρονται».

Σπυριδούλα Λουκοπούλου

«Οι νέοι χρειαζόμαστε την επαφή»

Η Σπυριδούλα Λουκοπούλου, 23 χρονών, τελειόφοιτη του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, λέει ότι «τα προγράμματα Erasmus ήταν ανέκαθεν πηγή έμπνευσης, ελευθερίας και δημιουργίας για τους φοιτητές».

«Για εμένα ήταν η πρώτη φορά που ταξίδεψα στο εξωτερικό, που μπήκα σε αεροπλάνο, που γνώρισα άτομα από διαφορετικές χώρες, με διαφορετικές κουλτούρες, αλλά και νέους με χαρά για ζωή, για γνώση και για εξερεύνηση. Είναι ίσως από τις πιο σημαντικές εμπειρίες στη ζωή μου και σίγουρα από τις πιο δημιουργικές. Εχω συμμετάσχει σε τέσσερα προγράμματα ανταλλαγής νέων (youth exchanges, training courses) και κάθε φορά γυρνώντας πίσω αναρωτιέμαι γιατί δεν υπάρχουν τέτοιες βιωματικές εμπειρίες στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Το Erasmus είναι συνεργασία, είναι επικοινωνία, είναι επαφή, είναι χαρά, συλλογικότητα, μάτια γεμάτα λάμψη και μέρες γεμάτες από ενέργεια» συνεχίζει.

«Σκεφτόμουν ότι αυτό το ακαδημαϊκό έτος θα μου δινόταν η ευκαιρία να πραγματοποιήσω πρακτική στο εξωτερικό μέσω του προγράμματος Erasmus Placement. Ομως, η πανδημία και η αβέβαιη κατάσταση με οδήγησαν να ακυρώσω αυτά τα σχέδια. Πιθανόν να υπάρχουν ευκαιρίες για online εργασία, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι το ίδιο καθώς ναι μεν θα έρθεις σε επαφή με άτομα από άλλες χώρες αλλά δεν θα μπορέσεις σε καμία περίπτωση να βιώσεις την εμπειρία τού να ζεις σε άλλη χώρα, να προσαρμόζεσαι σε νέες καταστάσεις και να νιώσεις την Ευρώπη και τον πολιτισμό της» εξηγεί. Τα συναισθήματά της είναι αντιφατικά. «Η επόμενη σκέψη μου είναι να κάνω μεταπτυχιακό Erasmus Mundus κάποια από τα οποία φαίνεται να έχουν ξεκινήσει κανονικά. Είναι αξιοσημείωτο πως ένας νέος παίρνει την απόφαση να κυνηγήσει τα όνειρά του και να μην κυριαρχηθεί από τον φόβο και την αγωνία του ιού. Στη δική μου περίπτωση δεν θα αποκρύψω ότι με κυριαρχούν πολλές φορές αρνητικές σκέψεις για τις εξελίξεις με τον κορωνοϊό και ίσως αποτελέσει και τροχοπέδη στα μελλοντικά μου σχέδια περί κινητικότητας. Παρ’ όλ’ αυτά, γίνονται δράσεις και προσπαθούν πολλοί φορείς να γεφυρώσουν την κοινωνική απόσταση που μας έχει επιβάλει η νέα εποχή. Είμαι μέλος και συντονίστρια των δράσεων του Balkans Beyond Borders όπου και συμμετείχαμε στο πανευρωπαϊκό πρόγραμμα της JEF Europe «Y-FED: Europe is what we make of it». Το πρόγραμμα ήταν να υλοποιηθεί υπό κανονικές συνθήκες, αλλά η πανδημία μάς ανάγκασε να εργαστούμε και να υλοποιήσουμε τις δράσεις online. Το Balkans Beyond Borders μαζί με τους Youthmakers Hub διοργανώσαμε ένα online hackathon όπου στο τέλος Αυγούστου όπου 25 νέοι από όλη την Ελλάδα δούλεψαν σε ομάδες  προκειμένου να βρουν λύσεις σε ζητήματα και προκλήσεις της ΕΕ».

«Οι νέοι χρειαζόμαστε την επαφή» αναφέρει, χρειαζόμαστε τη συνεργασία, τη γνωριμία με νέα άτομα. Δεν είναι μία γιορτή και ξέφρενη ζωή σε άλλη χώρα. Είναι κάτι που δεν μπορεί να σου προσφέρει ούτε το σχολείο ούτε το πανεπιστήμιο ούτε το εργασιακό περιβάλλον και μόνο όσοι έχουν πάει μπορούν να το καταλάβουν. Για μένα το Erasmus είναι αλληλεπίδραση, φίλοι που μένουν και έκρηξη δημιουργικότητας. Μακάρι να ήταν όλη μας η ζωή Erasmus» λέει η ίδια.

Κωνσταντίνος Μαραγκός

Δεν θα πάρουμε την ίδια εμπειρία από την ψηφιακή κινητικότητα

Ο Κωνσταντίνος Μαραγκός, που έχει συμμετάσχει σε πολλά προγράμματα Erasmus ως σήμερα, αναφέρει ότι φέτος το κάθε πανεπιστήμιο έχει διαφορετική πολιτική. Κάποιοι νέοι διαλέγουν να επισκεφθούν έτσι κι αλλιώς μια άλλη χώρα μόνο για την εμπειρία και αν αναγκαστούν να κάνουν εκεί τα μαθήματά τους «ηλεκτρονικά» με το πανεπιστήμιο που θα έχουν συνδεθεί για το πρόγραμμα. «Κάποια άλλα θα γίνουν μόνο ψηφιακά, χωρίς καμία μετακίνηση των συμμετεχόντων. Ετσι κι αλλιώς ζούμε σε μια εποχή που συνεχώς μεταβάλλεται. Οι νέοι πρέπει να προσαρμοστούν. Η μετάβασή μας στον ψηφιακό κόσμο εξελίσσεται γρήγορα. Οπότε για κάποιους το δίλημμα είναι: ή ψηφιακά μαθήματα ή καθόλου… Δεν θα πάρουμε την ίδια εμπειρία από την ψηφιακή κινητικότητα, αλλά ίσως δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Η αλήθεια είναι ότι όποιος έχει κάνει το πρόγραμμα κανονικά, δυσκολεύεται πολύ στο να επιλέξει μια ψηφιακή διαδρομή γι’ αυτό».

Πρόγραμμα. Η Ειρήνη Ντρούτσα, από το Ιδρυμα Κρατικών Υποτροφιών, ξεκαθαρίζει ότι το πρόγραμμα δεν αναστέλλεται. «Απλώς η Κομισιόν δίνει στα ανώτατα ιδρύματα ανά χώρα να αποφασίσουν αν οι κατάλληλες συνθήκες για τη διοργάνωσή του είναι με φυσική παρουσία σε μικρές ομάδες, ή εικονικά».

Πάντως, η Ριάντα Σακελλαρίδου από το Πανεπιστήμιο Αθηνών εξηγεί ότι από τα 210 παιδιά που θα έφευγαν φέτος για χώρες του εξωτερικού συμμετέχοντας στο πρόγραμμα με το ίδρυμά της ακύρωσαν μόνο οι 29. Από τους 132 φοιτητές και φοιτήτριες που αναμένονταν να έρθουν το επόμενο χρονικό διάστημα, οι 96 θα έρθουν.

Από τους Ελληνες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα ωστόσο, οι περισσότεροι γράφονται στο εαρινό εξάμηνο, ελπίζοντας σε «καλύτερες συνθήκες» και έξοδο από την υγειονομική κρίση. Ηδη έχουν συγκεντρωθεί 538 αιτήσεις. Οι νέοι άλλωστε πάντα ελπίζουν για το καλύτερο…