«Από τον πόνο βγήκαν οι ιστορίες μου και τις έκανα σινεμά»

Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του έκανε εντυπωσιακή πορεία στο Φεστιβάλ του Βερολίνου και ήταν η εισπρακτική έκπληξη στα θερινά σινεμά. Ο ιρανός σκηνοθέτης Σιαμάκ Ετεμανί έδωσε ήχο και εικόνα στα τραύματα που του άφησε ένας μεγάλος έρωτας

Τα ελληνικά σας είναι πολύ καλά και αναρωτιέμαι αν σας λείπει να μιλάτε τη μητρική σας γλώσσα.

Κοστίζει φυσικά. Οταν δεν μιλάς τη μητρική σου γλώσσα πάντα κάτι χάνεις, είναι δεδομένο αυτό. Από την άλλη, όταν μαθαίνεις άλλες γλώσσες κερδίζεις διαφορετικά πράγματα. Αρχίζεις να αντιλαμβάνεσαι καλύτερα την κοινωνία που ζεις. Οταν μιλάς τη μητρική σου γλώσσα είσαι ένα ψάρι μέσα στο νερό. Κολυμπάς δεν σκέφτεσαι. Οταν όμως μιλάς μια δεύτερη γλώσσα είναι σαν να ανεβαίνεις βουνό. Κάθε βήμα σου το σκέφτεσαι. Με τα χρόνια βεβαίως βελτιώνεσαι, αλλά πάντα κάτι μένει. Εχει πλάκα όταν επιστρέφω στο Ιράν διαπιστώνω ότι και τα φαρσί δεν τα μιλάω τόσο καλά. Γιατί δεν είναι μια γλώσσα που χρησιμοποιώ. Εκεί φαίνομαι πιο ξένος από εδώ.

Σας λείπει το Ιράν;

Κάποια στοιχεία. Αναμνήσεις, παιδικοί φίλοι, μυρωδιές που θυμάσαι.

Με ποια μυρωδιά που θυμάστε έχετε συνδέσει την πατρίδα σας;

Εγώ μεγάλωσα στην Τεχεράνη, στο βόρειο τμήμα, όπου υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα δέντρα. Αλλά δεν έχω νοσταλγία. Είχα πάρει την απόφασή μου πολλά χρόνια πριν όταν αποφάσισα ότι στην Ελλάδα είναι το σπίτι μου. Εδώ μένω, εδώ θα μείνω, εδώ είναι οι φίλοι μου, τα όνειρά μου.

Υπάρχει μια έντονη παιδική ανάμνηση;

Τα ψηλά αρχοντικά βουνά όπου πηγαίναμε βόλτες και κάναμε πεζοπορία.

Γιατί επιλέξατε την Ελλάδα;

Οχι για κάποιον πολιτικό ή οικονομικό λόγο. Προέρχομαι από μια οικογένεια της μεσαίας τάξης. Ο πατέρας μου είχε τουριστικό γραφείο και η μητέρα μου εργαζόταν στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Είχα αποφασίσει να ασχοληθώ με τον κινηματογράφο και γνώριζα ότι δεν θα μπορούσα να το κάνω έτσι όπως επιθυμούσα εγώ, εξαιτίας των κανόνων που πρέπει να ακολουθήσεις. Υπάρχουν πολλά θέματα που δεν μπορείς να αγγίξεις: πολιτικά, θρησκευτικά, το θέμα της κάλυψης του σώματος των γυναικών και των ανδρών. Το σινεμά που ήθελα να κάνω εγώ δεν θα μπορούσα. Αλλοι μεγαλουργούν, όπως ήταν ο Αμπάς Κιαροστάμι, όπως είναι ο Ασγκάρ Φαραντί. Μάστορες που υπέγραψαν υπέροχες ταινίες.

Πήγατε όμως και στην Αγγλία.

Σπούδασα στο Κάρντιφ αλλά επέστρεψα εδώ. Αισθάνθηκα οικειότητα. Καταλάβαινα την κουλτούρα. Πολλά από τα έθιμά μας μοιάζουν, οι κοινωνικοί δεσμοί, το χιούμορ, ο τρόπος λειτουργίας της οικογένειας. Εχουμε πολλά κοινά σημεία και όλα με βοήθησαν.

Η πρώτη μέρα σας εδώ;

Οταν κατέβηκα από το αεροπλάνο το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση ήταν η θάλασσα που αντίκρισα. Ηταν ακόμη το αεροδρόμιο στο Ελληνικό. Επειτα έμεινα στην Καστέλλα και σιγά σιγά άρχισα να κάνω φίλους και να συνδέομαι όλο και περισσότερο. Είναι τρομερή η βοήθεια που μπορείς να πάρεις από τους ανθρώπους όταν είσαι ξένος σε μια πόλη. Και πρακτικά και συναισθηματικά. Αισθάνεσαι ότι κάποιος νοιάζεται για σένα και αυτό σε βοηθάει να πατήσεις πιο γρήγορα στα πόδια σου.

Σας βοήθησε να μάθετε πιο γρήγορα τη γλώσσα η συναναστροφή σας με Ελληνες.

Εκανα και μαθήματα στον Δήμο Αθηναίων αλλά νομίζω το κλειδί για να τα εξελίξω ήταν ότι οι συναναστροφές μου ήταν με Ελληνες κυρίως. Επειτα πήγα στη Σχολή Σταυράκου όπου έγινε ένα ακόμη βήμα. Ηθελα να ανήκω σε αυτή την καινούργια πατρίδα.

Νιώθετε προνομιούχος όταν παρατηρείτε το θέμα των προσφύγων και των μεταναστών;

Είναι σοφό να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας πόσο προνομιούχοι είμαστε, ανεξάρτητα από το πού βρισκόμαστε. Πρέπει να βρίσκουμε πάντα στοιχεία που να μας κάνουν ευγνώμονες. Το γεγονός ότι είμαστε ζωντανοί, υγιείς και κάνουμε τώρα συνέντευξη δεν είναι δεδομένο. Μπορεί να ακούγεται κλισέ αλλά είναι αλήθεια. Σαφώς όταν σκέφτομαι τις δυστυχίες και την ταλαιπωρία των συνανθρώπων μας έρχεται στο μυαλό μου ότι εγώ δεν έζησα τέτοιες καταστάσεις. Αυτό είναι ένα προνόμιο. Ας μην κρυβόμαστε: παίζει ρόλο η κοινωνική σου τάξη. Προερχόμουν από μια οικογένεια που δεν ήταν πλούσια αλλά μπορούσε να στηρίξει τις επιλογές μου.

Η ιστορία των μεταναστών μάς έχει διδάξει ότι όλα…

Χάνονται πολύ εύκολα. Ανά πάσα ώρα και στιγμή μπορούμε να βρεθούμε στη θέση τους. Φυσικά και θα συμφωνήσω. Αυτό είναι και το θέμα της ταινίας μου «Παρί». Ο χαρακτήρας της ταινίας ανήκει στη μεσαία τάξη και βρίσκονται περιπλανώμενοι στους δρόμους μιας ξένης πόλης. Αυτό μπορεί να συμβεί σε όλους μας.

Βάλατε τη ζωή σας γρήγορα σε τάξη εδώ, νιώσατε όμως ποτέ την ανάγκη να επιστρέψετε;

Η μεγάλη δυσκολία είναι όταν πήρα την απόφαση να μεταναστεύσω, να τα αφήσω όλα πίσω μου και να ξεκινήσω από την αρχή σε μια άλλη χώρα. Να μπω σε μια άλλη τροχιά. Είναι σαν να αλλάζεις κάτι πολύ βαθιά μέσα σου. Βγάζεις τις ρίζες σου και τις φυτεύεις σε έναν νέο τόπο. Οσο σίγουρος και να είσαι γι’ αυτή την απόφαση πάντα πονάει. Οπως με πονάει ότι βλέπω εδώ και 25 χρόνια μια φορά τον χρόνο – και αν – τη μητέρα μου. Αυτό είναι μια απώλεια. Ομως στη ζωή πρέπει να αντιμετωπίσεις καταστάσεις που αλλάζουν συνεχώς την πορεία της. Αυτό είναι πάντα μια πρόκληση.

Στο σινεμά τι σας προκαλεί;

Ηθελα να κάνω και δεν αποφάσιζα να προχωρήσω. Εκανα πολλές δουλειές για να ζήσω. Οπως για παράδειγμα να δουλεύω στην παραγωγή ως βοηθός όταν τέλειωσα τη Σχολή Σταυράκου. Επεδίωκα να μάθω όλη τη διαδικασία. Ενιωθα ότι είχα να πω μια ιστορία αλλά δεν ήμουν έτοιμος.

Πότε νιώσατε ότι ήρθε η ώρα;

Οταν ένας μεγάλος έρωτας μου άλλαξε την πορεία. Ενιωσα σαν να με έχει αγγίξει ο Θεός. Ξαφνικά ανοίγεσαι: είσαι πιο ευάλωτος, πιο ευαίσθητος και βέβαια πονάς. Δεν ήξερα ότι υπάρχει αυτό το συναίσθημα. Αυτό το μείγμα που όλοι το έχουμε ζήσει. Επίσης αρχίζεις να έχεις πρόσβαση σε κάποια κρυφά σημεία του εαυτού σου. Αισθάνθηκα τότε ότι οι ιστορίες που έπρεπε να πω στο σινεμά πηγάζανε από μέσα μου. Είχα πια μια ιστορία να μοιραστώ. Αυτό το έντονο συναίσθημα μου ενεργοποίησε τον μηχανισμό της αφήγησής μου. Με αυτά τα έντονα συναισθήματα συνδέεσαι και με τον έξω κόσμο.

Ολα αλλάζουν.

Ετσι έγινε. Φυσικά δεν είχε αίσιο τέλος αυτός ο έρωτας. Ευτυχώς είχα το σινεμά και με έσωσε. Το πρόσωπο έχει χαθεί από τη ζωή μου αλλά το συναίσθημα έχει μείνει και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό. Οταν έφυγε ένιωσα πολύ μεγάλο πόνο. Αλλά από τον πόνο βγήκαν οι ιστορίες μου και τις έκανα σινεμά. Θεωρώ ότι το τραύμα σε βάζει σε κίνηση. Να μην μπορείς δηλαδή να συνεχίσεις τη ζωή σου όπως την έχεις κτίσει. Σαν να πρέπει να αλλάξει κάτι ριζικά σε αυτό.

Και όταν αποδεχόμαστε τις αλλαγές, αποδεχόμαστε και τη ζωή.

Απολύτως το πιστεύω αυτό. Πια δεν με τρομάζει τόσο πολύ – όσο ενδεχομένως παλαιότερα – η αλλαγή. Φυσικά συνδέεται και με τους στόχους που έχεις στη ζωή σου. Για παράδειγμα, αν θέλω να κάνω κάποια ταινία και γνωρίζω ότι χρειάζεται να κάνω κάποια συγκεκριμένα βήματα, που μόνα τους θα προκαλέσουν αλλαγές. Η ζωή είναι πανέμορφη και πάρα πολύ σκληρή.

Η μεγαλύτερη θυσία που έχετε κάνει για την τέχνη σας;

Δεν πιστεύω πολύ στην έννοια της θυσίας. Για κάποιους εξωτερικούς παρατηρητές κάποια πράγματα φαντάζουν θυσίες αλλά για μένα ήταν ο ένας και μοναδικός δρόμος. Για πολλά χρόνια ζω περιορισμένα αλλά είναι επιλογή μου, γιατί θέλω να κάνω το σινεμά που αγαπάω. Δεν συμβιβάζομαι στις δουλειές που κάνω και αυτό είναι πολύ μεγαλύτερο κέρδος. Ομως δεν είναι θυσία για μένα. Είναι μια επιλογή και τη στηρίζω γιατί έτσι θέλω να ζω.

Τι ετοιμάζετε τώρα;

Κάνω ένα ντοκιμαντέρ για την ερωτική ζωή των αναπήρων και τα στερεότυπα που υπάρχουν. Γνώρισα τον Αρη που είναι 24 ετών, τελειώνει τις σπουδές του στην ψυχολογία και κάνει μια πολύ ωραία έρευνα. Ο Αρης είναι τετραπληγικός αλλά είναι ο πιο αισιόδοξος και θετικός άνθρωπος που έχω γνωρίσει. Τον ακολουθώ και τον κινηματογραφώ. Μου αρέσει να ασχολούμαι με τα κοινωνικοπολιτικά θέματα μέσα από τη ζωή ενός χαρακτήρα. Η αφήγησή σου είναι ζωντανή και απολύτως αληθινή.