Το ElaiΩnas Festival φέτος δεν ματαιώθηκε λόγω των περιοριστικών μέτρων αλλά μεταφέρθηκε με ασφάλεια στο διαδίκτυο,  με live streaming από το κανάλι της Περιφέρειας Αττικής στο You Tube, κάθε βράδυ στις 20:30.

Η φετινή διοργάνωση είναι αφιερωμένη στην μνήμη του αρχαίου ποιητή Σοφοκλή ο οποίος γεννήθηκε και έζησε στον Κολωνό και στον σύγχρονο ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Αφιερώματα σε τραγωδίες του Σοφοκλή, αλλά και απρόβλεπτες συναντήσεις μουσικών και ηθοποιών με αφορμή την ποίηση του Γιώργου Σεφέρη.

Με αφορμή το έργο του Σοφοκλή, τρείς σκηνοθέτες παρουσιάσουν υπό μορφή θεατρικών αναλογίων, την δουλειά τους πάνω στον Φιλοκτήτη, την Αντιγόνη και την Ηλέκτρα. Τα δρώμενα που αφορούν στο έργο του Γιώργου Σεφέρη και θα παρουσιαστούν στο φεστιβάλ, αποτελούν μια ενιαία ενότητα με τίτλο Λόγος και μουσική.

Σήμερα, στις 20.30 ο Ηλίας Ζάικος και ο Μιχάλης Afolayan παρουσιάζουν το «Impromptu», έναν απρόβλεπτο διάλογο με την ποίηση του Γιώργου Σεφέρη.

Στις 21. 15 ένα σύνολο έξι μουσικών – ηθοποιών επί σκηνής μας οδηγούν στον λαβύρινθο της μοναδικής βιογραφίας της Ηλέκτρας του Σοφοκλή. Πρόκειται για μια παράσταση με αφορμή την «Ηλέκτρα» από την Φένια Παπαδόδημα.

Μουσική και λόγος συνδέονται με νήματα μυστικά που κινούνται συντονισμένα με τις ψυχικές διακυμάνσεις της βαθύτερης ιστορίας . Της ιστορίας ενός ανθρώπου που με το στόμα του ζητά εκδίκηση και με την καρδιά του παλεύει να ξαναβρεί το φως.

Το φως έχει χαθεί για την Ηλέκτρα. Η ψυχή της δεν μπορεί πλέον να θυμηθεί, να φέρει και πάλι στην μνήμη της το άγγιγμα του. Το φως, η γαλήνη του και όλα όσα έπονται της παρουσίας του. Η ασφάλεια, η αγάπη, το σπίτι αλλά κυρίως η αλήθεια. Πρόκειται για την ζωή ενός προσώπου φυλακισμένου. Είτε αυτό είναι το αποτέλεσμα μίας ανεπανόρθωτης αδικίας και μητρικής σκληρότητας είτε γιατί η ίδια το επιβάλει έμμεσα στον εαυτό της μ’ έναν τρόπο ψυχαναγκαστικό.

Σαν ολοζώντανο εργαστήριο της ανάπλασης της ανθρώπινης συνείδησης μέσα στους αιώνες η αρχαία τραγωδία φέρνει στο φως τα βαθύτερα τραύματα του ανθρώπου.

Λίγες μόλις ώρες πριν το κλείσιμο του φετινού φεστιβάλ, οι εμπνευστές και καλλιτεχνικοί διευθυντές του ElaiΩnas Festival Φένια Παπαδόδημα και Γιώργος Παλαμιώτης που πραγματοποιείται για έκτη συνεχή χρονιά σε συνεργασία με την Περιφέρεια Αττικής, μιλούν στα «Νέα».

Φέτος που το φεστιβάλ μεταφέρθηκε στο διαδίκτυο, τι προκλήσεις αντιμετωπίσατε;

Γιώργος Παλαμιώτης: Κατ’ αρχάς αλλάζει η φύση της παραγωγής. Λέμε στο διαδίκτυο, αλλά στην πραγματικότητα μιλάμε για τηλεοπτικής φύσεως εκπομπές, ζωντανές ή όχι. Αλλάζει επίσης όλο το νομικό κομμάτι, γιατί πλέον παράγεις οπτικοακουστικό υλικό. Υπάρχει και η χαώδης διάσταση της αποστέρησης από τον μουσικό ή τον ηθοποιό της φυσικής του θέσης, που είναι ανάμεσα στον κόσμο. Είναι και άλλες διαφορές που έπρεπε να μάθουμε να ζούμε μαζί τους, αλλά το πλέον σημαντικό είναι το ότι επιτέλους τελείωσε αυτή η οδύσσεια, όλων όσων ήμασταν αναμεμειγμένοι και πηγαίναμε από αναβολή σε αναβολή από τον Ιούνιο ή Ιούλιο.

Φένια Παπαδόδημα: Βέβαια πρέπει να τονίσω εδώ πως απρόσμενο και πραγματικό σύμμαχο βρήκαμε στους ανθρώπους της Περιφέρειας. Ουσιαστικά χωρίς δυο τρείς συνεργάτες από την Περιφέρεια Αττικής, τίποτα απ’ όλα αυτά δεν θα μπορούσε να γίνει.

Μετά την πρώτη της εμπειρία ενός διαδικτυακού φεστιβάλ, τι σκέφτεστε; Είναι το    διαδίκτυο φιλόξενος χώρος για την τέχνη;

Φ.Π. Η δημιουργία ενός διαδικτυακού φεστιβάλ είναι μία λύση ανάγκης, θέλω να πιστεύω προσωρινή. Από το τίποτα είναι κάτι αλλά συγχρόνως είναι ένας τρόπος περιορισμού, “κουρέματος” της ζωντανής τέχνης. Είναι πολύ δύσκολο για το θέατρο αλλά και για τη μουσική. Ο ζωντανός θεατής- ακροατής επηρεάζει με την παρουσία του και μόνο αυτό που συμβαίνει πάνω στη σκηνή. Υπάρχει μία επικοινωνία ανάμεσα στο κοινό και τους καλλιτέχνες, στη σφαίρα του αόρατου, που αγνοούμε πόσο σημαντική είναι στις ζωντανές παραστάσεις. Όλα αυτά χάνονται όταν η τέχνη περνάει μέσα από την οθόνη.

Γ.Π. Σίγουρα από το να δεις έναν πραγματικό μουσικό μπροστά σου, μέχρι το να δείς τον ίδιο μουσικό από την οθόνη του κινητού, υπάρχει τεράστια απόσταση. Η τέχνη όμως είναι κοινωνικό φαινόμενο και η κοινωνίες γύρω μας, σχεδόν παντού, αρχίζουν να μοιάζουν με τα πιο τρελά όνειρα κάθε ολιγάρχη από καταβολής κόσμου. Το διαδίκτυο είναι όπως το μέλλον. Δεν είναι προδιαγεγραμμένο, αλλά αν δώσεις ένα φορτωμένο με εμπορεύματα φορτηγό σε κάποιον που είναι γνωστός ληστής, δεν περιμένεις να πάει τα εμπορεύματα στον προορισμό τους. Από την άλλη πιστεύω πως η τέχνη δεν καθορίζεται από το μέσο αλλά από το μήνυμα που μεταφέρει.

Πόσο σημασία έχει σ’ ένα άνυδρο πολιτιστικά καλοκαίρι να γίνονται τέτοιες διοργανώσεις έστω και ηλεκτρονικά;

Φ.Π. Παρ’ όλα αυτά έστω και μ’ αυτόν τον τρόπο είναι πράγματι πολύ σημαντικό να γίνονται φεστιβάλ και εκδηλώσεις έστω και ηλεκτρονικά.  Αυτό το οφείλουμε στην στήριξη και την πρωτοβουλία της Περιφέρειας Αττικής που δεν ακύρωσε τις παραστάσεις αλλά βρήκε τρόπο να γίνουν διαδικτυακά. Και οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους τους συνεργάτες στην Περιφέρεια.

Γ. Π. Επίσης να μην ξεχνάμε πως οι ηθοποιοί δεν είναι οι ρόλοι. Δεν μένουν στα σπίτια που βλέπουμε στα σήριαλ. Ούτε οι μουσικοί είναι κάποιοι άνθρωποι που κλείνουν τα μάτια και ονειρεύονται χτυπώντας χορδές, δέρματα και πλήκτρα. Όπως επίσης υπάρχει ένα ολόκληρο σύμπαν από ανθρώπους πίσω, κάτω και δίπλα από την σκηνή. Αυτός με τον φακό που σε οδηγεί στην σκηνή μέσα στο σκοτάδι, αυτός που κατέβασε τα ηχεία από το φορτηγό, ο ηχολήπτης, ο φωτιστής, αυτός που έστειλε τα μέιλ, και τόσοι άλλοι που δεν βλέπει ποτέ το κοινό. Έχει τεράστια σημασία να γίνονται τέτοιες διοργανώσεις για όλους όσους βιοπορίζονται κάνοντας κάποιο από τα δεκάδες σχετικά επαγγέλματα.

Αυτή η αβεβαιότητα, πόσο επηρεάζει την καλλιτεχνική σας δράση;

Φ.Π. Προς το παρόν η περιρέουσα αβεβαιότητα μου δίνει μεγάλη δύναμη να συγκεντρωθώ σε ότι είναι αληθινά αναγκαίο να πραγματοποιηθεί από όλα όσα σκεφτόμουν ότι είναι σημαντικά σαν σχέδια στην καλλιτεχνική μου ζωή.

Δεν μπορώ να πω ακόμη πως μ’ έχει εμποδίσει. Δεν ξέρω τι θα συμβεί αν συνεχιστεί βέβαια. Βλέπω όμως ότι μπορούν να βρεθούν λύσεις. Στο Παρίσι τα θέατρα δουλεύουν. Οι καλλιτέχνες γενικότερα είναι ενεργοί. Γιατί να μην συμβεί αυτό και στην Ελλάδα? Δεν το καταλαβαίνω.

Γ.Π. Δεν μπορούμε πιστεύω ακόμα να διανοηθούμε σε τι σημείο θα είμαστε εξαρτημένοι για τις πλέον βασικές ανάγκες μας, από τα τηλέφωνα και τους υπολογιστές μας. Νομίζω πως αυτή την στιγμή πρέπει να αποστασιοποιηθούμε από το τι γίνεται γύρω και μέσα μας. Να δούμε την μεγάλη εικόνα και να φροντίσουμε, στο μέτρο του δυνατού, να είμαστε έτοιμοι για ακόμα χειρότερα, αλλάζοντας άρδην προτεραιότητες και στόχους. Δεν θα γίνει τίποτα αν σκεφτόμαστε και αντιδρούμε λες και ζούμε στο 2000. Είμαστε στο 2020 και τα νέα προβλήματα θέλουν νέες λύσεις.

Γιατί επιλέξατε να αφιερώσετε τις εκδηλώσεις στο Σοφοκλή και τον Σεφέρη;

Φ.Π. Ο Σοφοκλής κατάγονταν από τον Κολωνό, γέννημα θρέμμα της περιοχής που εκτεινόταν ο αρχαίος ελαιώνας. Αυτή ήταν η αφορμή να επιλέξουμε το έργο του σαν άξονα για τα θεατρικά αναλόγια του φετινού φεστιβάλ.

Το αφιέρωμα του Σεφέρη είναι κάτι που το θέλαμε από πέρυσι και δεν καταφέραμε να το κάνουμε. Τελικά όμως το ότι συνυπάρχουν στο φετινό φεστιβάλ δεν είναι τυχαίο. Με διαφορετικό τρόπο λες και στον λόγο τους αντανακλάται η πεμπτουσία του λυρισμού και του δράματος.

Γ.Π. Πράγματι θέλαμε καιρό να κάνουμε κάτι πάνω στον Σεφέρη. Ίσως να το αναπτύξουμε περισσότερο σε δεύτερο χρόνο.

Πώς οι δύο αυτοί διαφορετικοί δημιουργοί συνομιλούν μεταξύ τους στον Ελαιώνα;

Φ.Π. Ο Σοφοκλής εμπεριέχει τον Αισχύλο και τον Ευριπίδη. Ο Σεφέρης διανύει τους αιώνες εντοπίζοντας με την γραφή του τα πιο απόκρυφα σημεία όλων των μεγάλων βιογραφιών του αρχαίου δράματος. Ο διάλογος ανάμεσα τους είναι μόνιμα ανοιχτός. Όπως και με τον Όμηρο.

Γ.Π. Σίγουρα ο Σοφοκλής βίωσε έναν άλλο Πειραιά από αυτόν που βιώνει ο Σεφέρης όταν γράφει ΄΄σφυρίζουν τα καράβια τώρα που βραδιάζει στον Πειραιά’’, το φως όμως και η υγρασία και πάρα πολλά άλλα δεν ήταν καθόλου διαφορετικά. Αυτό το φως, αυτή η υγρασία, η έννοια του δικαίου, η αναγκαιότητα της αγάπης και τόσα άλλα παραμένουν ολόιδια. Έχει ενδιαφέρον αν δει κανείς πως ‘’έδεσαν’’  ποια ποιήματα του Σεφέρη με ποιες τραγωδίες του Σοφοκλή κάθε μία από τις τρείς μέρες του φεστιβάλ.

Ο ποιητικός λόγος του Σεφέρη και του Σοφοκλή στον 21ο αιώνα, πώς συγκινεί το κοινό;

Φ. Π. Ο τρόπος με τον οποίον φέτος θέλαμε να δώσουμε σάρκα και οστά στην ποίηση του Σεφέρη αποτελεί ένα πείραμα που φαίνεται πως έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον.

Κάθε μέρα ένας μουσικός κι ένας ηθοποιός διαφορετικής γενιάς, αυτοσχεδιάζουν πάνω σε ποιήματα του Σεφέρη. Φαίνεται ότι η ποίηση του αποτελεί ένα δυνατό όχημα, “ένα πλοίο ακαταμάχητο”, όπως θα έλεγε ο Όμηρος.

Ο λόγος που και ο Σοφοκλής και ο Σεφέρης όπως και κάθε σημαντικός ποιητής, μπορούν να απευθύνονται κατευθείαν στην καρδιά, στην βαθύτερη βιωματική αντίληψη κάθε ανθρώπου, σε κάθε εποχή, είναι ότι καταφέρνουν με την πνευματική τους συγκέντρωση να επιλέξουν τις λέξεις που δημιουργούν συνειρμούς με το βάρος ενός καθαρού αξιώματος.

Γιατί σχετίζεται ο λόγος με τα μαθηματικά. Θέλω να πω ότι και η ποιότητα είναι μετρήσιμη, όπως είχε πει κάποτε ο Πήτερ Μπρούκ.

Αυτά τα ποιητικά “αξιώματα’’ είναι τέτοια γιατί, αγγίζουν και συγκινούν σήμερα, χτες ή αύριο τον οποιονδήποτε. Φέρουν αλήθειες στις οποίες όλοι μπορούμε να έχουμε πρόσβαση. Γιατί είμαστε φτιαγμένοι με αυτή την ευλογία. Αρκεί να το θελήσουμε.

Γ.Π. Πάντα η ποίηση, αλλά και η τέχνη γενικότερα στοχεύει στο παντοτινό. Ο χρόνος είναι μια ρευστή παράμετρος στην τέχνη, ακριβώς γιατί η υπέρβασή του είναι το αντικείμενό της.

Είναι η ποίηση ένα μέσο σωτηρίας από το σκληρό σήμερα;

Φ.Π. Η ποίηση ήταν, είναι και θα είναι μία τοποθέτηση απέναντι στο κάθε σήμερα. Επίσκεψη πνεύματος που γίνεται λόγος. Σημείο θέασης του κόσμου έξω από τον κόσμο. Τον εμπεριέχει χωρίς να συνδιαλέγεται μαζί του.  Μπορεί να είναι και το καταφύγιο που φθονούν κάποιοι ποιητές και που μόνο μέσα του βρίσκουν για λίγο την ανάπαυση.

Είναι κίνηση προς τα άνω που προϋποθέτει σιωπή. Κάθε σήμερα ήταν είναι και θα είναι θόρυβος. Χρειάζεται εξάσκηση στη σιωπή όποιος αναζητά την αληθινή ποίηση όπως και τη σωτηρία.

Γ.Π. Νομίζω πως την ευστοχότερη απάντηση σε αυτή την ερώτηση, την έδωσε o Τζιμ Τζάρμους στην ταινία του με τίτλο ‘’Πάτερσον’’.