Τι δουλειά έχει ένα βιβλίο, 70 ετών, με χειρόγραφη αφιέρωση του Χεμινγουέι σε μια αποθήκη της οδού Πειραιώς; Πώς βρέθηκε μαζί του μια άδεια ελεύθερης μετακίνησης πολίτη εκδοθείσα από τις ιταλικές αρχές το 1941 στην Πάτρα; Και τι σχέση έχουν τα παραπάνω με έναν κωδίκελλο γραμμένο για τον Στέφανο Στεφανόπουλο και με μια φωτογραφία του Σπυρίδωνα Μερκούρη υπογεγραμμένη από τον ίδιο το 1903;

Είναι μερικοί από τους σπάνιους θησαυρούς που βρέθηκαν ξεχασμένοι  ανάμεσα στις σελίδες βιβλίων που χαρίστηκαν τα τελευταία δύο χρόνια στο Παλαιοβιβλιοπωλείο των Αστέγων στην Αθήνα. Περισσότερες από 2.500 φωτογραφίες και δύο κούτες γεμάτες επιστολές, η παλαιότερη εκ των οποίων χρονολογείται στο 1910, έχουν συγκεντρωθεί εκεί φέρνοντας στο φως μοναδικά κειμήλια και ζωντανεύοντας ιστορίες ζωής ξεθωριασμένες από τον χρόνο.

Η αφιέρωση του Χέμινγουεϊ

Μία από αυτές είναι εκείνη με πρωταγωνιστή τον Χεμινγουέι: Ηταν 5 Ιουνίου του 1954 και ο διάσημος συγγραφέας βρισκόταν στη Γένοβα περιμένοντας να επιβιβαστεί στο πλοίο Francesco Morosini με προορισμό την Κούβα, όταν μία γυναίκα με το όνομα Ελσα τον πλησίασε κρατώντας τον «Γέρο και τη Θάλασσα». Η γυναίκα ζήτησε μια αφιέρωση από τον Χεμινγουέι – κι εκείνος  χάραξε στο εσώφυλλο  με τα ιδιαίτερα γράμματά του: «Στην Elsa Michalos με όλες  μου τις ευχές, Ερνεστ Χεμινγουέι. Νεβρί (σ.σ. ένα προάστιο της Γένοβα), 1954».

Ο Γέρος και η Θάλασσα με χειρόγραφη αφιέρωση του Χεμινγουέι

Ηταν μία σημαδιακή χρονιά για τη ζωή του Χεμινγουέι: Τον Οκτώβριο εκείνου του έτους, μόλις τέσσερις μήνες μετά την υπογραφή του αντιτύπου, που πλέον βρίσκεται στην Αθήνα, o διάσημος συγγραφέας τιμήθηκε με το Νομπέλ Λογοτεχνίας για την «τελειότητά του στην αφηγηματική τέχνη που αποδείχθηκε πρόσφατα στο «Ο Γέρος και η Θάλασσα» και για την επιρροή που άσκησε στο σύγχρονο στυλ», επεσήμαινε η σουηδική επιτροπή. Ποια ήταν, όμως, η Elsa Michalos και πώς το πολύτιμο βιβλίο της κατέληξε στην Αθήνα; Κανείς δεν ξέρει. Το σίγουρο είναι πως 66 χρόνια μετά, εκείνη η αφιέρωση, που γράφτηκε επτά χρόνια πριν από τον θάνατο του Χεμινγουέι, αποκτά σήμερα άλλη αξία. Αρκεί να αναφερθεί πως αντίστοιχα βιβλία έχουν δημοπρατηθεί στο εξωτερικό με τιμές εκκίνησης αρκετών χιλιάδων ευρώ.

Τα αναπάντεχα ευρήματα

«Μέσα στα βιβλία που μας έχουν παραχωρήσει όλα αυτά τα χρόνια έχουμε βρει πάρα πολλά, πολύ ενδιαφέροντα τεκμήρια. Κυρίως φωτογραφίες και επιστολές. Τα παλαιότερα ανάγονται στις αρχές του 20ου αιώνα και τα πιο καινούργια είναι μερικών δεκαετιών. Συγκινούμαι πολύ με κάποια από αυτά», λέει στα «ΝΕΑ» η «ψυχή» του παλαιοβιβλιοπωλείου των Αστέγων, ο Λεωνίδας Κουρσούμης, ο οποίος όντας άστεγος και ο ίδιος συνέλαβε την ιδέα δημιουργίας του Παλαιοβιβλιοπωλείου ώστε να αποκτήσουν στέγη και εργασία άνθρωποι που ως τότε περιπλανώνταν στους δρόμους. Εκτοτε υλοποιεί το όραμά του με μεράκι και επιμονή. «Θέλουμε να βρούμε έναν ξεχωριστό χώρο για αυτά τα συλλεκτικά βιβλία αλλά και να ψηφιοποιήσουμε τα εξώφυλλα, τις αφιερώσεις, τους φακέλους, τις επιστολές και τις φωτογραφίες, να φτιάξουμε ένα εργαστήριο συντήρησης όπου θα απασχοληθούν και άλλοι άστεγοι και τελικά να τα εκθέσουμε στο κοινό», προσθέτει.

Αδεια ελεύθερης μετακίνησης πολίτη από τις ιταλικές αρχές

Δεν είναι, άλλωστε, μόνο οικονομική η αξία όσων έχει ανακαλυφθεί μέσα στα βιβλία. «Συνταγές για καρυδόπιτα» γραμμένες πριν από μερικές δεκαετίες, ερωτικά ραβασάκια, η φωτογραφία ενός αγοριού ντυμένο ναυτάκι εν έτει 1973 και μια οικογενειακή βόλτα στη Αθήνα του 1948 με φόντο τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, αρκετές cartes visite πολιτικών, φωτογραφίες παλαιών σπιτιών ή φιλικών συγκεντρώσεων και σπάνια έγγραφα περιλαμβάνονται στα αναπάντεχα «ευρήματα». Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η απόδειξη εισπράκτρων για συμμετοχή στις εισαγωγικές εξετάσεις της Ανωτάτης Εμπορικής Σχολής της Αθήνας· η ημερομηνία του εγγράφου συγκινεί: 2 Οκτωβρίου 1940, μόλις 26 ημέρες πριν από την κήρυξη του πολέμου από τη φασιστική Ιταλία. Ενα ακόμη έγγραφο μάς γυρνά στα χρόνια της Κατοχής: «Ο Ροδούλης Εμμανουήλ, ιδιωτικός υπάλληλος, ηλικίας 20 ετών και κάτοικος Αθήνας επιτρέπεται να μεταβή από την Πάτρα στα Σουδανέικα δια επίσκεψιν συγγενών», γράφει στα ελληνικά και στα ιταλικά η βεβαίωση που εκδόθηκε από τις ιταλικές αρχές στην Πάτρα τον Δεκέμβρη του 1941.

Κρυμμένη στο εξώφυλλο χιρόγραφη υπογραφή του Σπυρίδωνα Μερκούρη

Ξεχασμένα διαμάντια

Ο κ. Κουρσούμης επισημαίνει πως η ταυτότητα των ανθρώπων που τους επισκέπτονται για να αφήσουν βιβλία – και ενίοτε μαζί με αυτά μερικές από τις αναμνήσεις τους – παραμένει συνήθως άγνωστη. «Σκεφτείτε πως πριν από μερικές εβδομάδες ήρθε κάποιος και μας άφησε βιβλία. Μετά από ώρα μας είπε πως είναι δισέγγονος του Παύλου Μελά και το ανέφερε απλώς επειδή μας ζήτησε να του κρατήσουμε ένα συγκεκριμένο βιβλίο, αν πέσει στα χέρια μας, το βιβλίο της Ναταλίας Μελά για τον Παύλο Μελά», λέει ο κ. Κουρσούμης, ο οποίος αυτήν την περίοδο δημιουργεί με εθελοντές μια ηλεκτρονική βάση με όλους τους τίτλους του Παλαιοβιβλιοπωλείου ώστε να ιδρυθεί μελλοντικά ένα διαδικτυακό πωλητήριο. Προς το παρόν το Παλαιοβιβλιοπωλείο λειτουργεί στην οδό Πειραιώς 132, καθημερινά πλην Δευτέρας ώρες 11.00-16.00.

Κανείς πάντως μέχρι σήμερα δεν επέστρεψε για να ζητήσει «κάτι που ξέχασε». Πολλές φορές τα βιβλία που χαρίζονται προέρχονται από σπίτια ηλικιωμένων που έφυγαν από τη ζωή, από γραφεία πολιτικών που καθαρίζονται στα γρήγορα για τον επόμενο, από δεύτερο ή τρίτο χέρι, κι έτσι οι εσώκλειστοι θησαυροί συχνά μένουν αθέατοι. Ομως οι άνθρωποι του Παλαιοβιβλιοπωλείου τους ξεδιαλέγουν προσεκτικά και τους διαφυλάσσουν – έχουν άλλωστε μάθει να ξεχωρίζουν ό,τι αχνολάμπει στα σκοτάδια.

Συνταγή για… καρυδόπιτα

Τελευταία Νέα