Ο Μάνος Βαβαδάκης μιλάει για την παράσταση «Βικτώρ ή τα παιδιά στην εξουσία»

Το πιο γκροτέσκο πάρτι γενεθλίων στήνεται ξανά στο θέατρο Σφενδόνη απ’ τις 26 Οκτωβρίου. Το εμβληματικό έργο του κινήματος του σουρεαλισμού «Βικτώρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Μάνου Βαβαδάκη, μετά την ξαφνική αυλαία που επέβαλε η πανδημία, επιστρέφει με την ίδια ανατρεπτική διάθεση, το ίδιο καυστικό χιούμορ, για να φέρει στην επιφάνεια φετιχιστικά απωθημένα, υποβόσκουσες επιθυμίες και ψυχαναλυτικές ανησυχίες.

Την ημέρα των ένατων γενεθλίων του, ο Βικτώρ, ένα παιδί θαύμα, ένα τέρας ευφυίας, αποφα-σίζει να ανατρέψει την εικόνα του υποδειγματικού παιδιού και να συγκρουστεί με το κατεστημένο που τον περιορίζει. Με αφορμή την αποκάλυψη της παράνομης σχέσης του πατέρα του με τη μητέρα της φίλης του, Εσθήρ, που τελικά θα αποδειχθεί αδελφή του, στήνεται ένα γαϊτανάκι συγκρούσεων, που μόνο ο θάνατος θα σταματήσει.

Τον εκκεντρικό Βικτώρ υποδύεται ο Πάνος Παπαδόπουλος, πρωτοστατώντας σε μια αλλόκοτη γιορτή αποδόμησης της μπουρζουαζίας. Στο θίασο συμμετέχουν επίσης οι ηθοποιοί Στέλλα Βογιατζάκη, Θανάσης Ζερίτης, Στέργιος Κοντακιώτης, Μαρία Παρασύρη, Φωτεινή Παπαχριστοπούλου, Κωνσταντίνος Πλεμμένος, Χαρά Κεφαλά.

Ο Μάνος Βαβαδάκης μιλάει στα «Νέα» για την παράσταση, την αγάπη και το θέατρο στον καιρό της πανδημίας.

Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;

Ο Πάνος Παπαδόπουλος είχε μανία με αυτό το έργο και ήθελε διακαώς να παίξει τον Βικτώρ, οπότε μου πρότεινε να το κάνουμε μαζί. Στην αρχή οφείλω να ομολογήσω πως έβρισκα το κείμενο ξεπερασμένο. Δουλεύοντας, όμως, πάνω στο γαλλικό κείμενο, διαπίστωσα ότι ήταν ένα πολύ διαφορετικό έργο, από αυτό που είχα διαβάσει στα ελληνικά. Αποφάσισα να ξεκινήσω να το μεταφράζω και τότε άρχισα να ανακαλύπτω μια μεγαλειώδη δραματουργία, τη σχεδόν μυστικιστική πορεία του Βικτώρ προς τη γνώση, που με ενδιέφερε πολύ. Βρίσκω πως το έργο έχει πολλά κοινά σημεία με ένα άλλο έργο που μ’ αρέσει πολύ, τον Μαγικό Αυλό του Μότσαρτ. Και στα δυο μπορείς απλά να απολαύσεις την υπόθεση, και αν το επιθυμείς, να ανακαλύψεις ερωτήματα για το νόημα της ζωής.

Θεωρείτε πως το έργο αυτό είναι μια διαδικασία μύησης;

Αντιλαμβάνομαι την ανθρώπινη ύπαρξη ως μία συνεχή, ατελέσφορη και γι’ αυτό συναρπαστική διαδικασία να κατανοήσουμε το απόλυτο Ένα. Ο Βικτώρ στο έργο θεωρώ ότι ακολουθεί αυτή την πορεία και στο τέλος, σαν αληθινός μύστης, αντιλαμβάνεται πως ο θάνατος είναι το τελευταίο σκαλοπάτι της γνώσης. Κάτι που όχι μόνο δεν το απαρνιέται, αλλά το επισπεύδει. Αχόρταγος για γνώση, παραδίδεται στον θάνατο, ανακοινώνοντας στους γονείς του, πως όλα όσα έμαθε μέχρι εκείνη τη στιγμή, τα ξέχασε. Κάτι σαν το «εν οίδα ότι ουδέν οίδα».

Το έργο είναι από τα πιο χαρακτηριστικά του σουρεαλιστικού κινήματος. Πώς υπηρετείται το στοιχείο αυτό στην σκηνοθετική σας προσέγγιση;

Προτιμώ να μη βάζω ετικέτες, ειδικά όταν οι όροι είναι διαφορετικοί στην αισθητική τους αντίληψη σήμερα. Η παράσταση δεν αντιμετωπίζει το έργο σουρεαλιστικά. Άλλωστε θεωρώ ότι η ζωή είναι σουρεαλιστική, αν επιλέξουμε να τη δούμε έτσι. Συχνά οι άνθρωποι κάνουμε ακραίες επιλογές, για να αντιμετωπίσουμε την αλήθεια. Αυτό βαφτίζω εγώ σουρεαλισμό και τέτοιες επιλογές έχουν γίνει στην παράσταση.

Η αλλόκοτη γιορτή της μπουρζουαζίας, πώς προσκαλεί  τους θεατές να συμμετάσχουν;

Ο Βιτράκ χτυπάει την αστική κοινωνία και τις νόρμες της, τη θρησκοληψία, την κατ’ επίφαση δημοκρατικότητά της, τις αρχές και τα πιστεύω της, με έναν τρόπο όμως καθόλου επιθετικό, γελοιοποιεί τους μπουρζουά μέσω της σάτιρας. Κι εμείς προσκαλούμε τους θεατές μας να δουν πόσο γελοίοι είμαστε, πώς αφήνουμε τα μικρά της ζωής να μας εξαντλούν.

Ο Βίκτωρ, το παιδί θαύμα, θα μπορούσε να είναι καθένας από μας;

Δεν πιστεύω στα παιδιά–θαύματα. Ο Βικτώρ δεν είναι ένα παιδί–θαύμα, είναι ένα ακόμα παιδί, ένα έξυπνο παιδί. Η οικογένειά του τον αντιμετωπίζει έτσι κι αυτή η ασφυκτική πίεση που του ασκείται, τον οδηγεί στην ανατροπή και εν τέλει στην καταστροφή μέσω της θυσίας του. Για πρώτη φορά στην Ιστορία, μαντεύω ότι ο πολιτισμός μας θα καταρρεύσει από μόνος του, χωρίς κάποια φυσική καταστροφή ή εισβολή νέων φύλων. Σε βάθος χρόνου θα εδραιωθεί μια παγκόσμια κουλτούρα, η οποία θα καταρρεύσει από το βάρος της ίδιας της ύπαρξής της. Για να εξηγούμαι, απεχθάνομαι βαθιά τον διδακτισμό, κι η παράστασή μας δεν είναι τέτοια. Απλά θέτω μια προβληματική, τώρα που ζούμε σε μια παγκοσμιότητα, μήπως η αλλαγή οφείλει να έλθει εκ των έσω, όπως ακριβώς με τον Βικτώρ και την οικογένειά του;

Το παιδί μέσα μας αν πάρει την εξουσία, πώς θα διαφεντεύει τη ζωή μας;

Τα παιδιά γίνονται συχνά σκληρά, λόγω της ανελαστικότητας στον τρόπο σκέψης τους, διότι δεν κατανοούν ακόμα την πολύπλοκη έννοια της δικαιοσύνης, βασικής συνιστώσας της εξουσίας. Η διαδικασία που ονομάζεται ενηλικίωση είναι απαραίτητη για το άτομο, ώστε να ενταχθεί ομαλά στην κοινωνία, εφόσον οι άνθρωποι έχουν επιλέξει να ζουν σε οργανωμένες δομές. Αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι «το παιδί μέσα μας να πάρει την εξουσία», αλλά την ισορροπία ανάμεσα στη φαντασία και στον ρασιοναλισμό.

Η απόλυτη και υπέροχη αγάπη κατά τη γνώμη σας μπορεί να νικήσει τον πόνο;

Δεν υπάρχει τίποτα πιο δυνατό από το φως της αγάπης. Η αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων είναι το μόνο που μπορεί να μας λυτρώσει από τον αναπόφευκτο πόνο με τον οποίο είναι συνδεδεμένη η ύπαρξη, και για μένα, ο μεγαλύτερος αγώνας που πρέπει να δώσουμε ως κοινωνία.

Το θέατρο εν καιρώ πανδημίας, πόσο σημαντικό είναι και τι ρόλο καλείται να παίξει;

Η ειλικρινής απάντηση είναι δεν ξέρω. Σημαντικό θα έπρεπε να είναι το θέατρο, η τέχνη γενικά, σε οποιαδήποτε περίοδο. Την παρούσα στιγμή, νομίζω πρέπει να σιωπήσουμε, να ακούσουμε τους συνανθρώπους μας, να αφουγκραστούμε την αλλαγή, που σίγουρα επήλθε. Σε πνευματικό επίπεδο, αυτή η περίοδος, αυτή η παύση, θα μπορούσε να γίνει βάλσαμο για την τέχνη, αρκεί να υπάρξει ένα σωστό πλαίσιο στήριξης για τους καλλιτέχνες, αρκεί να καταλάβει η Πολιτεία πόσο πολύ μας χρειάζεται.