28η Οκτωβρίου : Εορτασμοί που άφησαν το στίγμα τους

Μια 28η Οκτωβρίου διαφορετική από τις άλλες είναι, αναμφισβήτητα, η σημερινή· μια ιστορική επέτειος στον αστερισμό της πανδημίας. Με στόχο την αποτροπή της περαιτέρω διασποράς του ιού, οι καθιερωμένες παρελάσεις αλλά και οι μαζικές γιορτές στα σχολεία δεν θα πραγματοποιηθούν. Ογδόντα χρόνια μετά την ημέρα που η Ελλάδα μπήκε επισήμως στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με τον αγώνα της κατά της φασιστικής Ιταλίας, ογδόντα χρόνια από την ημέρα που σηματοδότησε το έπος του ’40 και την ηρωική Εθνική Αντίσταση, η 28η Οκτωβρίου του 2020 θα καταχωριστεί, λόγω των ανατροπών της, στις σελίδες της Ιστορίας. Μαζί της βρίσκονται κι άλλες επέτειοι που, για διαφορετικούς λόγους, σημάδεψαν την εποχή τους. «ΤΑ ΝΕΑ» κάνουν μια αναδρομή σε αυτές.

1944

Η απελευθέρωση από τους Γερμανούς

Ο πρώτος ελεύθερος εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου θα μείνει ανεξίτηλος στη συλλογική μνήμη. Μόλις δύο εβδομάδες μετά την Απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς, ο λαός κατεβαίνει στους δρόμους με ενθουσιασμό. Παρά την κακοκαιρία, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι ξεκινούν με τα πόδια από τις γειτονιές της Αθήνας και συνενώνονται σε ένα μεγάλο αντιφασιστικό συλλαλητήριο, σε μια ανθρωποθάλασσα που πλημμυρίζει το κέντρο της πόλης. Επικρατεί ατμόσφαιρα λαϊκής γιορτής. Ζωγραφικές συνθέσεις πάνω σε αυτοκίνητα αναπαριστούν γεγονότα και σκηνές της Αντίστασης, όπως το «κάστρο του Υμηττού» ή «τους φοβερούς καταδότες με τη «μάσκα». Μαυροφορεμένες γυναίκες παρελαύνουν· μαζί τους ανάπηροι πολέμου και άδεια καροτσάκια των δολοφονημένων αναπήρων από τα τάγματα ασφαλείας. Συγκίνηση καταλαμβάνει το πλήθος μπροστά στους «18 εναπομείναντες Ακροναυπλιώτες του Χαϊδαρίου» ενώ οι αντάρτες του ΕΛΑΣ γίνονται δεκτοί με πανηγυρικά χειροκροτήματα. Οσοι πολέμησαν τους Γερμανούς βρίσκονται εκεί. Οπλισμένοι Χίτες προσπαθούν να επιτεθούν στους συγκεντρωμένους, όμως απωθούνται από το πλήθος. Το απόγευμα στις συνοικίες της Αθήνας διοργανώνονται διαδηλώσεις με λαμπάδες και γιορτές που κρατούν ως αργά τη νύχτα.

1975

Θύελλα στο ΕΙΡΤ για το αφιέρωμα

Ο εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου το 1975 είναι επεισοδιακός: Προκαλεί θύελλα στο ΕΙΡΤ και την αποπομπή του τότε διευθυντή προγράμματος τηλεόρασης. Κι αυτό επειδή το επετειακό αφιέρωμα της κρατικής τηλεόρασης… «δεν είχε την επιβαλλόμενη εθνική έξαρσιν». Η αποχουντοποίηση των θεσμών δεν έχει ακόμη επιτευχθεί και το «σήριαλ» της 28ης Οκτωβρίου 1975 απασχολεί – με τον ένα ή τον άλλο τρόπο – τον Τύπο μέχρι τα μέσα του Νοεμβρίου.

Σε συνέντευξη που έδωσε μετά από χρόνια ο αποπεμφθείς διευθυντής προγράμματος Σπύρος Παγιατάκης, εξηγούσε: «Φτάνει πια με το Οχι του Μεταξά, είχα σκεφτεί. Το επετειακό πρόγραμμα θα τέλειωνε αυτή τη φορά με μια αναφορά στο γεγονός ότι οι  Ελληνες αντιστάθηκαν στον γερμανο-ιταλικό φασισμό.Το εύρημα ήταν να δείξουμε αντάρτες δεξιούς κι αριστερούς (…) Τότε το θεώρησα ως το αποκορύφωμα της αντικειμενικότητας. Πού να ‘ξερα ο δύστυχος! Την άλλη μέρα όλες οι δεξιές εφημερίδες έφριτταν. «Κομμουνιστές κατέλαβαν την ελληνική τηλεόραση!». Συνήλθε εκτάκτως το Δ.Σ. της ραδιοτηλεόρασης, κρίθηκα υπεύθυνος κι αποφάσισαν να με απολύσουν…».

1978

Νεκροί από το κρύο και το χιόνι

«Δεκάδες χωριά αποκλεισμένα στη Δυτική Μακεδονία, δύο νεκροί από το κρύο, αγνοείται ένας άνθρωπος» έγραφαν οι εφημερίδες στις 30 Οκτωβρίου του 1978. Η δυτική Μακεδονία με μισό μέτρο χιόνι έχει κηρυχθεί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και σε δεκάδες περιοχές της Βορείου Ελλάδας η παρέλαση δεν γίνεται εκείνη τη χρονιά. Ο σφοδρός χιονιάς, που ξέσπασε στις 27 Οκτωβρίου του 1978 συγκαταλέγεται από τους μετεωρολόγους στις ισχυρότερες κακοκαιρίες που έχει ζήσει η Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης της Αθήνας.

Συνοικίες της Θεσσαλονίκης πλημμυρίζουν, οι καταστροφές στους νομούς Κοζάνης, Φλώρινας, Καστοριάς και Γρεβενών είναι εκτεταμένες και οι συγκοινωνίες διακόπτονται. Ουδείς τολμά να διαμαρτυρηθεί για τη ματαιωμένη παρέλαση: Το κομμένο ρεύμα, η έλλειψη θέρμανσης, οι αγνοούμενοι και οι εγκλωβισμένοι σε αυτοκίνητα μονοπωλούν το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. Στις «δεύτερες» ειδήσεις της ημέρας περνά η διάλυση της παρέλασης από τα ΜΑΤ στο Περιστέρι, όταν αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης εμφανίζονται για να συμμετάσχουν στον εορτασμό…

2011

Λαϊκές διαμαρτυρίες για τα Μνημόνια

Μία από τις επετείους που σημάδεψαν τα πολιτικά χρονικά της χώρας είναι εκείνη του 2011. Με τα σκληρά μέτρα των πρώτων δανειακών συμβάσεων να έχουν ήδη επιβληθεί στον ελληνικό λαό και με το δεύτερο Μνημόνιο προ των πυλών, η ατμόσφαιρα στην κοινωνία είναι εξαιρετικά τεταμένη και οι παρελάσεις σε αρκετές πόλεις της Ελλάδας μετατρέπονται σε λαϊκές διαμαρτυρίες.

Οργή, πανό, διαδηλωτές, μαύρα μαντίλια και έκτροπα με πολιτικούς να φυγαδεύονται εν μέσω συνθημάτων και… βολής αβγών συνθέτουν το σκηνικό της ημέρας. Στη Θεσσαλονίκη η παρέλαση ματαιώνεται λόγω των επεισοδίων και ο τότε πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, αποχωρεί εν μέσω επιδοκιμασιών (φωτογραφία). Στην Αθήνα αρκετοί μαθητές περνώντας μπροστά από τους επισήμους στρέφουν το κεφάλι προς την αντίθετη κατεύθυνση, ενώ κάποιοι σηκώνουν μαύρα μαντίλια όταν βρίσκονται μπροστά στην υπουργό Παιδείας Αννα Διαμαντοπούλου.