Αλλαγή σελίδας στον σχεδιασμό της χώρας για τις θαλάσσιες ζώνες επιδιώκει η κυβέρνηση, επιχειρώντας κλείσιμο εκκρεμοτήτων και βήματα προς τα εμπρός. Βήματα που όταν γίνονται στρέφουν και το βλέμμα στην Τουρκία, ως τη σοβαρότερη και πιο καυτή «εκκρεμότητα» της Αθήνας. Η τουρκική επιθετικότητα άλλωστε και η υπογραφή του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου μεταξύ της κυβέρνησης Ερντογάν και του Φαγέζ αλ Σάρατζ αποτέλεσαν έναν ισχυρό καταλύτη εξελίξεων, ξεκλειδώνοντας συμφωνίες που βρίσκονταν σε επίπεδο διαπραγμάτευσης επί σειρά δεκαετιών.
Η υπογραφή της συμφωνίας για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών με την Ιταλία άνοιξε την αυλαία των πρωτοβουλιών για την Ελλάδα. Ο καθορισμός θαλάσσιων ζωνών έμοιαζε με ταμπού, που έσπασε το καλοκαίρι με μια αιφνιδιαστική ανακοίνωση για την ελληνοϊταλική συμφωνία, με την άφιξη του Λουίτζι ντι Μάιο στην Αθήνα, στις 9 Ιουνίου. Ακολούθησε η μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο σε έναν δεύτερο αιφνιδιασμό, με τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Δένδια να αναχωρεί σχεδόν μυστικά για το Κάιρο στις 6 Αυγούστου.
Για τους επικριτές τους οι συμφωνίες αυτές εμπεριέχουν παραχωρήσεις που δεν θα επιτρέπονταν εάν η χώρα δεν βρισκόταν υπό την τουρκική πίεση. Για τους υποστηρικτές τους ξεκλείδωσαν διαπραγματεύσεις που συνεχίζονταν επί δεκαετίες χωρίς αποτέλεσμα, αποδεικνύοντας ότι η Αθήνα είναι σε θέση να διαπραγματεύεται και να προχωρά σε νόμιμες συμφωνίες με τους γείτονές της, δημιουργώντας θετικό προηγούμενο και εξασφαλίζοντας τα συμφέροντα της χώρας. Δύο συμφωνίες που, όπως φαίνεται, θετικές ή αρνητικές, ήταν μόνο η αρχή και έθεσαν τις βάσεις για την ύπαρξη εξελίξεων.
Στις 26 Αυγούστου ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε από το βήμα της Βουλής την πρόθεση της κυβέρνησης για επέκταση των χωρικών υδάτων από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, κατ’ αρχάς στο Ιόνιο. Μια κίνηση που αποτελεί προϋπόθεση ώστε η Ελλάδα να προχωρήσει και στο κλείσιμο της εκκρεμότητάς της με την Αλβανία. Του νομοθετικού βήματος για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης, ωστόσο, προηγούνται το κλείσιμο των κόλπων και η χάραξη ευθειών γραμμών βάσης.
Μια δυνατότητα που προβλέπεται στο άρθρο 10 με τίτλο «Κόλποι» της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Δικαίου της Θάλασσας, μπορεί να χαραχθεί «κλείουσα γραμμή» μεταξύ των δύο σημείων κατώτατης ρηχίας των κόλπων και τα ύδατα στο εσωτερικό της γραμμής αυτής θεωρούνται εσωτερικά ύδατα. Οσον αφορά τις γραμμές βάσης, αυτές είναι νοητές γραμμές που ενώνουν τα διάφορα σημεία της φυσικής ακτογραμμής, όπου υπάρχουν βαθιές κολπώσεις ή οδοντώσεις ή συστάδες νησιών, χωρίς να αφίστανται σηµαντικά από τη γενική κατεύθυνσή της. Ενώ σε περιοχές όπου η φυσική ακτογραµµή είναι οµαλή και σχεδόν ευθεία µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως γραµµή βάσης.
Το κλείσιμο των κόλπων και η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο ανάβουν πράσινο φως και για τη σύνταξη του συνυποσχετικού Ελλάδας – Αλβανίας για προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, με στόχο την επίλυση διαφοράς για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών
Οσον αφορά το Ιόνιο, το προεδρικό διάταγμα για το κλείσιμο των κόλπων και τις γραμμές βάσης είναι έτοιμο και έχει ήδη κατατεθεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας αναμένοντας τη σχετική έγκριση. Με την έγκριση από το ΣτΕ και την υπογραφή του προεδρικού διατάγματος, το επόμενο βήμα είναι η κατάθεση και ψήφιση του νομοσχεδίου για την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο στα 12 ναυτικά μίλια, από τα Διαπόντια Νησιά βόρεια της Κέρκυρας μέχρι το ακρωτήριο Ταίναρο στην Πελοπόννησο.
Την ίδια στιγμή, υπό επεξεργασία βρίσκονται στο υπουργείο Εξωτερικών τα τοπογραφικά σχέδια για το κλείσιμο των κόλπων και νότια της Κρήτης. Η ολοκλήρωση της διαδικασίας ανοίγει τον δρόμο για τη σύνταξη του αντίστοιχου προεδρικού διατάγματος και τη δρομολόγηση της επέκτασης των χωρικών υδάτων, όπως και στη Δυτική Ελλάδα.
Παράλληλα, ενόψει της κύρωσης της συμφωνίας Αθήνας – Ρώμης για τις θαλάσσιες ζώνες από το ιταλικό κοινοβούλιο, αποστέλλεται στην Ιταλία και η τελική ρηματική διακοίνωση.
Οι φάκελοι ΑΟΖ
Το κλείσιμο των κόλπων και η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο ανάβουν το πράσινο φως και για τη σύνταξη του συνυποσχετικού Ελλάδας – Αλβανίας για προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, με στόχο την επίλυση διαφοράς για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών. Κάτι το οποίο συμφωνήθηκε στην πρόσφατη επίσκεψη του Νίκου Δένδια στα Τίρανα και στη συνάντηση που είχε με τον αλβανό πρωθυπουργό Εντι Ράμα. Μια εκκρεμότητα με «παρελθόν», αφού πρόκειται για την πρώτη συμφωνία θαλάσσιων ζωνών που υπέγραψε η Ελλάδα το 2009 και ακυρώθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας ως ετεροβαρής υπέρ της Αθήνας. Στο τότε ναυάγιο σημαντικό ρόλο φέρεται να έπαιξε η Τουρκία. Σε αυτό το πλαίσιο η συμφωνία Δένδια – Ράμα για προσφυγή στη Χάγη έλυσε ένα αδιέξοδο, που αναμένεται να δρομολογηθεί μετά τις εκλογές στην Αλβανία τον Απρίλιο του 2021.
Ξένοι σύμβουλοι
Πληροφορίες αναφέρουν ότι στο υπουργείο Εξωτερικών έχουν προσληφθεί ξένοι τεχνοκράτες και εμπειρογνώμονες που ασχολούνται με το θέμα των θαλάσσιων ζωνών, με τα ονόματά τους ωστόσο να μην αποκαλύπτονται.
Ο φάκελος της οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών με την Τουρκία βρίσκεται επίσης υπό επεξεργασία από τους εμπειρογνώμονες του υπουργείου Εξωτερικών, παρά την ένταση και τη διακοπή των συνομιλιών. Τόσο οι συμφωνίες οριοθέτησης με την Ιταλία και την Αίγυπτο όσο και η συμφωνία προσφυγής στη Χάγη με την Αλβανία καθιστούν σαφές ότι η ελληνική πλευρά έχει διάθεση και προχωρά στην επίλυση των εκκρεμοτήτων με τους γείτονές της, είτε με διμερείς συμφωνίες είτε με προσφυγή σε διεθνή δικαιοδοτικά όργανα. Διπλωματικές πηγές υπογραμμίζουν ότι η επεξεργασία του φακέλου της Τουρκίας συνεχίζεται καθώς η Αθήνα θέλει να είναι προετοιμασμένη τόσο για το ενδεχόμενο επανεκκίνησης των διερευνητικών επαφών – με προϋπόθεση τον τερματισμό των τουρκικών προκλήσεων – όσο και προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, εάν δεν καταστεί δυνατό να υπάρξει συμφωνία. Η επίλυση της διαφοράς Ελλάδας – Τουρκίας για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ είναι άλλωστε αυτή που θα ξεκλειδώσει και την ολοκλήρωση της συμφωνίας με την Αίγυπτο. Πιο σύνθετο είναι το ζήτημα μιας οριοθέτησης με την Κύπρο, καθώς, όπως τονίζουν ειδικοί, η ύπαρξη κοινών συνόρων στις θαλάσσιες ζώνες Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας συνδέεται άμεσα με την οριοθέτηση με την Τουρκία και τις συμφωνίες για την επήρεια του συμπλέγματος της Μεγίστης.
