Αναζήτηση
Συναντώ τον σκηνοθέτη Ομηρο Ευστρατιάδη στο γραφείο του στη Νικηταρά, στο Κέντρο της Αθήνας. Εδώ γύρω, με κέντρο την Κάνιγγος, κάποτε βασίλευε το ελληνικό σινεμά. Στοά του Χόλιγουντ. Και πέριξ. Γραφεία διανομής, παραγωγής, κάστινγκ, κίνηση. Σπέντζος. Καραγιάννης – Καρατζόπουλος. Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης. Λεφάκης. Απόστολος Τεγόπουλος. Λεωντσίνης. Από αυτόν τον μυθικό κόσμο μεταπρατισμού και καλλιτεχνίας έχουν μείνει ελάχιστα πράγματα. Ο Ευστρατιάδης με αφοσίωση συνεχίζει το έργο του σε σκηνοθεσία, παραγωγή, σενάριο. Εχει κάνει 112 ταινίες. Από παιδί που δούλεψε στον μυθικό Ικαρο των Πατσιφά – Καρύδη και γνώρισε από μέσα όλη τη διανόηση του ’50 και ’60 μέχρι τα χρόνια του στη Finos Film μοιάζει να έχει συμβάλει και ζήσει όλα τα κύματα του σινεμά. Από τις ταινίες του Σακελλάριου, μέχρι τον ερωτικό κινηματογράφο, την κασέτα και την ιδιωτική τηλεόραση. Πιστεύει ακράδαντα βέβαια σε μια τέχνη αναλογική, με τη μαγεία του σινεμά. Είναι γλαφυρός στην αφήγηση. Δεν διστάζει να γίνει και αυτοκριτικός, αφού για χρόνια ενεπλάκη και σε μαζικές παραγωγές. Ενώ όταν κραδαίνει την κόπια των 35 μιλιμέτρ, υπενθυμίζει ποια είναι η Τέχνη του, αυτή που έμαθε στα εμφανιστήρια του Φίνου στην οδό Χίου, στον Αγιο Παύλο Αθηνών.
Κύριε Ευστρατιάδη, πού γεννηθήκατε;
Γεννήθηκα στο Τουρκολίμανο, αλλά μεγάλωσα στο Μεταξουργείο.
Τα παιδικά σας χρόνια;
Βασικά στο Μεταξουργείο.
Για εκείνη τη μεταπολεμική εποχή στο Μεταξουργείο έχω διαβάσει διάφορα. Για παράδειγμα εκεί υπήρχε το θρυλικό κλαμπ Χαβάη. Μιλάμε για το πρώτο ίσως gay bar στην Αθήνα και με παρενδυτικούς τότε.
Βέβαια, βρισκόταν κάτω από το Περοκέ. Ηταν ιδιοκτησίας Κατελάνου. Πρόλαβα αυτή την ατμόσφαιρα, πήγα να δω τι είναι από περιέργεια. Ντουμάνι ο καπνός και οι περισσότεροι ήταν ομοφυλόφιλοι. Μεγάλη ιστορία.
Είστε μεταπολεμική γενιά…
Μεταπολεμική γενιά εμείς, ναι. Ηταν τέλειες γειτονιές αυτές, αυτοκίνητα δεν υπήρχαν φαντάσου. Ο πατέρας μου είχε δύο ψαράδικα στο Μεταξουργείο. Βοήθαγα κι εγώ, όπως και ο ένας αδελφός μου. Ο αδελφός μου ο μεγάλος που έγινε μετά ναυτικός. Ο μικρός, ο Γιάννης, έγινε μετά σεναριογράφος. Κάθε μέρα είχε λαϊκή αγορά στην Αχιλλέως. Στην γωνιά υπήρχε το καφενείο του Μωριά, όπου κάθονταν έξω και καπνίζανε αργιλέδες. Εκεί στην Αχιλλέως υπήρχε και πιάτσα με μαύρα ταξί. Δούλευα πολύ από μικρός. Λίγο μετά εργάστηκα από το 1953 μέχρι το 1958 στον Ικαρο του Πατσιφά και του Καρύδη.
Στον θρυλικό εκδοτικό οίκο.
Βέβαια. Βουλής 4. Τους γνώρισα όλους. Πήγαινα πιτσιρικάς τις διορθώσεις στα σπίτια τους.
Για πείτε…
Εχω ετοιμάσει ντοκιμαντέρ για τον Αλέκο Πατσιφά, έτοιμη ιδέα έχω. Ενας άνθρωπος που φώναζε συχνά αλλά και εξαιρετικός – καλλιεργημένος. Ελύτης, Κατσίμπαλης, Γκάτσος, Σπύρος Βασιλείου, Παπανούτσος, Χατζιδάκις, Μελίνα. Ολη η διανόηση της γενιάς του ’30 κάθε μεσημέρι στις 14:00 ήταν στον Ικαρο. Και ήταν και ο Ανδρέας Καραντώνης που τον πείραζαν πολύ. Αλλά και άλλοι, άνθρωποι του Τύπου: Αχιλλέας Μαμάκης, Γ.Π. Σαββίδης, Λένα Σαββίδη. Πήγαινα στο σπίτι του Σεφέρη στο Στάδιο και στον Μάνο Χατζιδάκι στο Παγκράτι. Ημουν πιτσιρικάς κι έκανα όλα τα θελήματα. Μια μέρα ήλθε ο Πατσιφάς και λέει του Καρύδη: «Νίκο, θα βάλουμε και δίσκους». Και μας βγήκε η Παναγία εμένα και ενός ακόμη παιδιού, του Βαγγέλη, να κουβαλήσουμε τους δίσκους. Αρχισε να κάνει και εισαγωγή. Και τότε επίσης κάνει τη Fidelity και νοικιάζει δύο γραφεία στη Στοά Σπύρου-Μίλιου. Εκεί κάνει τα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι με τη Νάνα Μούσχουρη και τα κυκλοφορεί. Μετά μεταφέρθηκε στην Κριεζώτου – ως Lyra πια. Πριν πάμε στην Κριεζώτου με έβαλε ο Πατσιφάς να ακούσω τους πιο πολλούς ξένους δίσκους. Τότε τρελάθηκα με Ελβις, Πέρι Κόμο, το πρώιμο ροκ εν ρολ της εποχής. Με τη Ρηνιώ Παπανικόλα χορεύαμε μαζί στην Καραγεώργη Σερβίας και μας βάλανε οι εφημερίδες, η «Ακρόπολη» ειδικότερα.
Βρίσκεστε λοιπόν στην καρδιά της άνοιξης του ’60. Αναρωτιέμαι πώς αρχίζετε να μπαίνετε στο σινεμά.
Το 1961 ήμουν ήδη στη Finos Film. Τα έκανα όλα, μέχρι βοηθός του Αλέκου Σακελλάριου. Το 1964 έκανα την πρώτη μου ταινία χάρις στον στιχουργό και ηθοποιό Πυθαγόρα που είχε γράψει το σενάριο. Το «Κάθε λιμάνι και καημός». Καΐλας, Στρατηγός, Μαυροπούλου, Πυθαγόρας, Μπριόλας κ.τ.λ. Στο «Λατέρνα, φτώχεια και γαρύφαλλο» επίσης ήμουν βοηθός.
Σπουδές είχατε;
Ολοι περάσαμε από του Σταυράκου.
Με δασκάλους;
Γρηγόρης Γρηγορίου, Φώτης Μεσθεναίος, Μανθούλης, Πέλος Κατσέλης. Ο Κολλάτος μαζί μου συμφοιτητής ήταν. Γενιά μου.
Και είστε στον Φίνο.
Στη Χίου. Με Στάμου και Θεόφιλο στα υπόγεια, στα εμφανιστήρια. Ο Φίνος ήταν λιγόλογος, όχι πολύ προσιτός, καθόταν σε ένα γραφειάκι. Στην αρχή συνέταιρός του ήταν ο πατέρας του Καβουκίδη.
Αλλοι μετέπειτα γνωστοί σκηνοθέτες που πέρασαν από τον Φίνο;
Παντελής Βούλγαρης, Τσιώλης (που ήταν και συμμαθητής μου), Σταμπουλόπουλος, Λυκουρέσης. Κυρίως ο Παντελής όμως και ο Κώστας Λυχναράς που ήταν βοηθός του Σακελλάριου.
Πώς ήταν ο Σακελλάριος;
Κάθε 500 χρόνια βγαίνουν τέτοιοι άνθρωποι. Δεν σταμάταγε ποτέ το μυαλό του. Οταν ήταν στο νοσοκομείο πήγαν να τον δουν ο Βουγιουκλάκης και ο Πλέσσας. Ο Αλέκος ήταν διασωληνωμένος. Πώς είσαι, τον ρωτάνε. «Σαν την ΕΥΔΑΠ έχω καταντήσει» απαντάει. Μα αυτά, του λέει ο Πλέσσας, είναι αναγκαία για να τρως. «Τι λες, ρε Μίμη. Κάτσε τότε να σου κάνω το τραπέζι» λέει ο Αλέκος. Και στον θάνατο έκανε πλάκα.
Πρώτη λοιπόν ταινία σας το 1964.
Ανδρέα, λέει τότε ο Πυθαγόρας του παραγωγού Ανδρέα Αναστασάτου, την ταινία δεν τη σκηνοθέτησα εγώ, να βάλεις το όνομα του Ομηρου. Με έχρισε σκηνοθέτη. Εκανα δεύτερη μετά, με τον Πυθαγόρα πάλι: το «Θύελλα σε παιδική καρδιά» με τον Καΐλα. Εχω κάνει 112 ταινίες συνολικά.
Πού;
Εφυγα από τον Φίνο. Δούλεψα σε όλες τις ταινίες του Κώστα Ασημακόπουλου. Για παράδειγμα, ήμουν βοηθός στο «Οικογένεια Χωραφά» με Μάρω Κοντού, Αλεξανδράκη. Ο Κώστας έγραφε τα σενάρια.
Πότε τελειώνει ο Φίνος;
Ποτέ. Μια φορά στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (1972) παίζεται μια ταινία μου το «Διαμάντια στο γυμνό σου σώμα». Ανουσάκη, Καραγιώργης, Μπάρκουλης κ.τ.λ. και με καλεί ο Φίνος να του κάνω μια ταινία. Του λέω όμως πως είχα συμφωνία με τον παραγωγό Γρηγόρη Δημητρόπουλο που πουλούσε ταινίες έξω. Και έχω κάνει και 18 ταινίες εκείνη την εποχή ερωτικού περιεχομένου. Καλές όμως. Φαντάσου πως το «Πιο θερμή κι από τον ήλιο» (1972) με την Αννα Φόνσου παιζόταν στο Παρίσι δύο μήνες. Δεν πήγα στον Φίνο ξανά.
Είστε εκ των πρώτων και θεμελιωτών του ερωτικού σινεμά.
Συνεργάστηκα κυρίως με τον σεναριογράφο Γιάννη Τζιώτη. Η πρώτη σε σενάριο δικό μου ήταν «Οι ανήλικες αμαρτωλές» που μετά την πουλήσαμε στον Απόστολο Τεγόπουλο. Ο Τεγόπουλος καψουρεύτηκε τη Δώρα Σιτζάνη που έπαιζε. Εμείς κάναμε ερωτικό για να μπορούμε να πουλάμε έξω. Παίζανε εξαιρετικοί ηθοποιοί: Φόνσου, Ανουσάκη, Μπέτυ Αρβανίτη, Ναθαναήλ, Μπάρκουλης, Νομικός, Καραγιώργης, Γιάννης Αργύρης. Πουλήθηκαν σε όλη τη γη οι ταινίες. Κυρίως παραγωγός ο Δημητρόπουλος, στην Ακαδημίας 95. Υπήρξαμε και συνέταιροι. Κάναμε μαζί μια εταιρεία παραγωγής.
Μετά πώς κινείστε;
Επιβιώναμε με αυτές και δεν αλλάξαμε επάγγελμα. Περισσότερα λεφτά βγάλαμε με το βίντεο. 1981-82 βγήκε. Ερχεται ο Αντώνης Μανιάτης και μας λέει «θέλω τις ταινίες σας για βίντεο». Μια μέρα έρχεται ο Βουτσάς και μου λέει «έχω υπογράψει για είκοσι ταινίες με μια εταιρεία, τη Master». Ο Κώστας δεν ήθελε άλλον. Μόνον εμένα.
Σας αγαπούσε πολύ ο Βουτσάς.
Για τον ΑΝΤ1 πιο μετά (1990) γυρίσαμε 74 επεισόδια για τις «Ιστορίες χωρίς δάκρυα» πάνω σε διηγήματα του Παναγιώτη Παπαδούκα. Τον αγάπησα. Πολύ φίλοι ήμασταν με τον Βουτσά, ναι.
Εγώ στην παραγωγή δεν μπήκα πολύ, εννοώ στις κασέτες. Φοβόμουν τα φέσια. Οπως έφαγα μετά στο Αlter…
Σας κάνανε κριτική για τις βιντεοκασέτες;
Για να είμαστε ειλικρινείς, η καταστροφή του σινεμά ήταν το βίντεο. Σε 10 μέρες κάναμε μια ταινία.
Η «Ρόδα, τσάντα και κοπάνα» πότε έρχεται;
Το 1981, με τον Σπέντζο παραγωγή. Αυτό ήταν κανονική ταινία. Με ηθοποιάρες. Ηθελα να κάνω μια σχολική ταινία. Κάναμε πλάκα ως μαθητές στου Περίδη στον Αϊ-Γιώργη και αυτό θυμόμουν. Τώρα έχω φτάσει το «Ρόδα Νο 5», την έχω έτοιμη και γυρισμένη, αλλά λόγω πανδημίας δεν την έχω βγάλει. Η επιτυχία της «Ρόδας», ξέρεις, ήταν πως την αγκάλιασε η νεολαία. Οι παλιοί ήταν καλοί ηθοποιοί γιατί βοηθούσαν να βγουν οι νεότεροι. Τον Ψάλτη δεν ήταν εύκολο να τον επιβάλω στην αρχή. Τον είχα πρωτοβάλει στο «Διαμάντια στο γυμνό σου σώμα» το 1972. Πιο μετά, για να τον έχω πρώτο όνομα, έφερα και τον Κώστα Καρρά να παίξει. Οταν έκανα τα «Καμάκια», ο Ψάλτης δούλευε στη Θεσσαλονίκη στις Αναμνήσεις κι έκανε σόου πίστας. Ελα κάτω, του λέω. Στο παρά πέντε κατέβηκε. Καλός ηθοποιός. Μετά βολεύτηκε όμως με αυτά που άρεσαν στον κόσμο.
Θέατρο κάνατε;
Το 1975 έκανα τα «Διονυσιακά οργια» στο Περοκέ. Θέατρο ερωτικό. Θέατρο αισθήσεων θα το έλεγα. Παράσταση βασισμένη στον μύθο του Διόνυσου. Ηταν η πρώτη εμφάνιση της υψιφώνου Τζένης Δριβάλα, της μετέπειτα γυναίκας του Τζων Μοδινού. Η μόνη αφίσα που σώθηκε από την πυρκαγιά του Περοκέ είναι αυτή στο γραφείο μου. Εκανα και επιθεωρήσεις.
Να ξαναπάμε στις ερωτικές ταινίες;
Οι ερωτικές ταινίες πουλούσαν πολύ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Δηλαδή δεν γυρίζαμε αυστηρά ερωτικές σκηνές, αλλά τις συνοδεύαμε από υπέροχα ελληνικά τοπία. Ρόδο, Μονεμβασιά, Πάργα, Μύκονο.
Στη Μύκονο ποια ταινία γυρίσατε;
Το «Οσο υπάρχει έρωτας» το 1969 με τους Θόδωρο Ρουμπάνη, Γκιζέλα Ντάλι, Βαγγέλη Καζάν και άλλους. Εναν μήνα γυρίσματα. Μέναμε στο ξενοδοχείο του Κουνενή. Ερχόταν τότε η Σάρα Τσόρτσιλ που είχε δεσμό με τον Ρουμπάνη και με το κότερό της πηγαίναμε στη Δήλο. Εβγαλα την κάμερα και γύρισα μερικά στιγμιότυπα τότε. Μας βοήθησε πολύ ο σχεδιαστής Γιάννης Γαλάτης στην ταινία.
Μπαίνετε και στην τηλεόραση.
Πρώτα έκανα μια σειρά στην ΕΡΤ, το «Κλέφτες και αστυνόμοι» με τον Βογιατζή και άλλους. Και μετά στον ΑΝΤ1. Το 1995 γνώρισα την Αννίτα Πάνια και της είπα να κάνουμε το «Χρυσό κουφέτο».
Πού;
Εδώ, στον κάτω όροφο, την έφερε ο Σούλης Γεωργιάδης. Και κάναμε παρέα. Μια μέρα τής λέω «θα κάνουμε τηλεόραση, αλλά θα μιλάς όπως τώρα» – είχε ένα στυλ. Τότε ο Καραβασίλης είχε το κανάλι Μακεδονία. Με πήρε τηλέφωνο, να του βρω ένα στούντιο στην Αθήνα. Του βρίσκω στη Ν. Φιλαδέλφεια. Του κάνει και του προτείνω να κάνω εκεί κι εγώ την εκπομπή που ήθελα. Μας κάνει σκηνικά ο Λογό (Γιάννης Λογοθέτης). Ετσι ξεκινήσαμε και είχε αμέσως επιτυχία.
Σήμερα;
Στον πάτο. Οι παραγωγοί δεν βγάζουν τις ταινίες τους.
Πλήγμα;
Μόνον; Τα θέατρα; Και σε αυτά έχει γίνει ζημιά. Πήγα στο Αλάμπρα και με ποσόστωση θεατών δεν βγαίνει. Πάντα πέφτει και ξανασηκώνεται το σινεμά πάντως.
Με κινητό δεν θα γυρίζονται ταινίες;
Είναι σοβαρά πράγματα αυτά; Κόπια εργασίας 35 μιλιμέτρ. Αυτό είναι ο κινηματογράφος. Είναι φιλμ, χωρίς αυτό δεν υπάρχει ταινία. Συνεργεία, φώτα, ήχος, μπούμαν. Εγώ είμαι στον κινηματογράφο από το 1956.
Εδώ στην Κάνιγγος ήταν το βασίλειο του σινεμά έτσι;
Στη Στοά του Χόλιγουντ και γύρω. Ολα τα γραφεία διανομής, παραγωγής. Από εδώ φορτώνανε τις κόπιες για την επαρχία. Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης. Σπέντζος. Καραγιάννης – Καρατζόπουλος. Odeon. Universal (στη Γαμβέττα). Στην Τζωρτζ είχε εταιρεία ο Βέγγος. Θα σου πω κάτι. Είμαι ακόμη γραμματέας στον Σύνδεσμο Ελλήνων Παραγωγών. Θέλαμε να βάλουμε μια προτομή στην Κάνιγγος του Φίνου. Τραβηχτήκαμε επτά χρόνια με τον δήμο, τίποτε. Πήρα το ΟΚ, έχω βρει τον γλύπτη. Είχαμε μιλήσει με κληρονόμους του Φίνου, μια κληρονόμος (ξαδέλφη της γυναίκας του Φίνου) όμως διαφώνησε… Ο Φίνος ήταν ο πατέρας όλων. Του χρωστάμε την κινηματογραφική τελειότητα. Ολη μέρα ασχολιόταν με την τεχνική. Δεν υπάρχει τέτοιο πρόσωπο.
Ηθοποιοί που ξεχωρίζατε;
Την κίνηση του Ντίνου Ηλιόπουλου δεν την είχε κανείς. Κάναμε πολλή παρέα. Ο Βουτσάς ήταν μεγάλος ερμηνευτής. Ο Ψάλτης, ταλεντάρα. Ο Μουστάκας, επίσης. Κάναμε μαζί τον Παρθενοκυνηγό. Ομως μας έκοψε την επιτυχία ο σεισμός το 1981.
Κάτι τελευταίο, εσάς σας ενδιέφερε πάντα το λαϊκό σινεμά.
Με ενδιέφερε να δίνω στον κόσμο ψυχαγωγία, χαρά. Εγώ από το Κέντρο Κινηματογράφου δεν έχω πάρει ούτε κέρμα, ποτέ. Μόνον στον ιδιωτικό τομέα έχω εργαστεί.
